Corona verdeelt: "De Tegenbeweging”, noemt OCAD ze, maar wie zijn de kritische stemmen in het coronadebat?

OCAD gebruikt de term om te verwijzen naar een "diffuus netwerk" van vooral recent opgerichte groepjes, die niet vallen "onder de klassieke ideologische stromingen die vanuit een veiligheidsperspectief (extremisme/terrorisme) opgevolgd worden". Het rapport benadrukt dan ook dat de kritiek die opborrelt vanuit de Tegenbeweging voor het overgrote deel op een wettelijke en niet-problematische wijze wordt geuit.

De inhoudelijke insteek van de protestbewegingen is erg uiteenlopend. Het enige wat alle coronakritische actiegroepen en -groepjes werkelijk bindt, stelt OCAD, is dat ze in de huidige gezondheidscrisis "vrijheidsbeperkende maatregelen" geen juiste remedie vinden. En "een grote meerderheid" is ook principieel sterk gekant tegen de coronavaccins.

Na enkele kleinere manifestaties in de zomer en de herfst kwam deze 'Tegenbeweging' op 21 november 2021 in Brussel voor het eerst collectief op straat. De betoging tegen de coronapas lokten tienduizenden aanwezigen. Wie waren die betogers? En om welke actiegroepen gaat het?

Het landschap van coronakritische actiegroepen was lange tijd vooral in verspreide slagorde actief. Ze hebben hun eigen websites, hun eigen platformen op sociale media, en organiseerden hun eigen acties en manifestaties. Geregeld was er ook ruzie en onenigheid tussen verschillende groepen. Maar op de poster voor de grote betoging van 21 november stonden onderaan niettemin meer dan 25 verschillende logo's van organisaties.

Sommige van deze actiegroepen kwamen al eerder aan bod in de berichtgeving van VRT NWS. Je kon hier al profielen lezen van o.a. Viruswaanzin, Artsen Voor Vrijheid en Nurses For Freedom.

Maar de voorbije twee jaar zijn er ook andere groepen opgedoken. "The Human Side", bijvoorbeeld, dat meer dan 22.000 volgers heeft op Facebook. Ze noemen zichzelf een "gedreven collectief van creatieve geesten, academici en bewustzijnswerkers" die streven naar "een nieuwe, menselijke en liefdevolle samenleving". Vergeleken met de andere groepen hebben ze een softer en progressiever imago.

Sommige organisaties achter de betoging bestonden al langer en zijn niet opgericht tijdens de coronacrisis. Het gaat vooral om rechts katholieke groepen zoals "Katholiek Forum" of "Tegenstroom". Andere organisaties richten zich vooral tegen één aspect van de maatregelen ("Teachers For Freedom"), of zijn gewoon lokaal georganiseerd ("Bewust Gent United").

De verzameling logo's op de poster voor de betoging omvat zelfs niet alle protestbewegingen. Er zijn nog meer groepjes actief die niet vermeld stonden, zoals "Bewuste Burgers" of "Hart voor onze Kinderen".

Een aantal namen komt vaak terug, als gangmaker of als spreker op betogingen. Daar zitten enkele advocaten bij die met ingezamelde donatiegelden processen aanspanden tegen de coronamaatregelen. Michael Verstraeten, bijvoorbeeld, voorzitter en woordvoerder van Viruswaanzin. Of Carine Knapen, een andere advocate, verzamelde meer dan 20.000 Facebookvolgers met haar protest tegen het coronabeleid. Ze is medeoprichter van de organisatie "Hands For Freedom", die ook enkele juridische procedures inleidde bij de Raad van State en het Grondwettelijk Hof. Geen van die procedures leverde iets op.

Een andere alomtegenwoordige figuur binnen de Tegenbeweging is Steven Arrazola de Oñate, een voormalig lokaal bestuurslid voor Open VLD uit Rotselaar. Hij is betrokken bij groeperingen zoals "Re-Start Life", dat zich vooral tegen lockdowns kantte, en "Factor-V", dat zich vooral richt tegen vaccinatiedwang. Recent trad hij toe tot het partijbestuur van "Vrijheid", een nieuwe politieke partij die voortvloeide uit Viruswaanzin.

De Brugse horecaondernemer Hans Blanckaert is woordvoerder van een andere actieve organisatie, "Belgians For Freedom". Die organisatie laat zich de voorbije maanden opmerken met een pleidooi om brieven te versturen aan verschillende overheden met een "opzegging machtiging besturen". Zo denken ze zichzelf als burger "vrij" te verklaren van de coronamaatregelen en andere wetten.

Recenter kwamen Ezra Armakye en Sarah Melis op het voorplan als woordvoerders van "Samen Voor Vrijheid". Dat platform was verantwoordelijk voor de organisatie van de grote betoging op 21 november. Melis en Armakye hebben ook hun eigen organisatie, "Vecht Voor Vrijheid".

Armakye laat zich op sociale media vooral opmerken met spirituele berichten en zijn geloof in buitenaardse wezens die de gebeurtenissen op aarde zouden beïnvloeden. De man is ook aanhanger van "Happy Science", een Japanse religieuze beweging die vaak als sekte wordt bestempeld.

Ja. Het coronakritische landschap in ons land beperkt zich niet tot protestbewegingen, vzw's of Facebookgroepen. Er zijn ook influencers, mensen uit de sport- en entertainmentsector en hele en halve BV's die op sociale media bijna dagelijks een 'tegengeluid' laten horen. Ze komen niet voor in het OCAD-rapport - gevaar voor extremisme is er niet meteen. Maar voor de publieke opinie kunnen die zelfs invloedrijker zijn dan privégroepen met enkele duizenden leden op Facebook.

Zo is er Vincent Vandeputte, een businesscoach en consultant wiens kritische Facebookfilmpjes over het coronabeleid veel bijval kregen. Voormalig Vlaams diversiteitsambtenaar en ex-politica voor Groen Alona Lyubayeva uitte zich op sociale media als een hevige tegenstander van de coronavaccins.

Uit de sportwereld staan o.a. oud-voetballer Wesley Sonck en ex-basketter Pieter Loridon (36.000 volgers op Instagram) bekend om hun uitgesproken meningen tegen de coronavaccins en de coronamaatregelen.

Kritische stemmen klinken ook in de cultuurwereld - soms met een groot bereik. Een TikTok-filmpje van actrice Charlotte De Groof, waarin ze aankondigt niet gevaccineerd te zijn, werd meer dan 300.000 keer bekeken. Ex-K3-zangeres Josje Huisman en comédienne Veerle Malschaert engageerden zich voor de organisatie "Hart voor onze Kinderen", die aandacht vraagt voor kinderrechten tijdens de coronacrisis. En influencer Jamilla Baidou (178.000 volgers op YouTube) maakte al twee komische protestliedjes over de coronacrisis, waarin ze de coronavaccins "chemische brol" noemt.

Maar, niet te vergeten: op de coronabetogingen dagen heel wat mensen op die geen enkele band hebben met eender welke actiegroep of protestbeweging. Het gaat om gewone burgers die het eens zijn met het specifieke strijdpunt van de betoging in kwestie - bijvoorbeeld die tegen de coronapas op 21 november.

Het OCAD-rapport schrijft ook over de rol die desinformatie speelt in de motivatie van de 'Tegenbeweging'. De dreigingsanalyse spreekt over een recente toename "in de verspreiding van desinformatie [en] complottheorieën". De misleidende berichten zijn vaak toegespitst op het onderwerp van de coronavaccins.

"Quasi alle hier vernoemde organisaties bedienen zich in min of meerdere mate van desinformatie, fake news en samenzweringstheorieën," schrijft OCAD. "Op hun respectieve kanalen en platformen wordt er veelvuldig propaganda gedeeld die de covidpandemie minimaliseert en wegzet als een doelbewuste poging om het volk onder de knoet te krijgen."

Vorige week vertelde journalist Tim Verheyden nog over valse verhalen die de ronde blijven doen, ook bij de genoemde organisaties, in het Radio 2-programma Spits. Beluister het hier: 

Daarbij wijst OCAD met de vinger naar het internet en sociale media. Langs die weg kunnen mensen in een "bubbel" terechtkomen waar elke tegenspraak ontbreekt. Dat leidt enerzijds tot gevoelens van gelijkgestemdheid en geborgenheid, maar anderzijds kunnen "echokamers" op sociale media bijdragen tot polarisering en afkeer voor "het andere kamp".

De dreigingsanalyse van OCAD wijst erop hoe de coronacrisis - en de aanpak ervan - met zekerheid geleid hebben tot "een zekere sociale ontwrichting, economische malaise en onzekerheidsgevoelens". Het rapport noemt dit "een vruchtbare basis voor polarisering en extremistische ideologieën."