‘Don’t Look Up’ houdt ons allemaal een duistere lachspiegel voor: het is lachen en buikpijn krijgen tegelijk

Zeldzaam zijn de films die nog tot hoogoplopende discussie aanleiding geven. Don’t Look Up - de nieuwste Netflix-productie die iedereen tegenwoordig gezien moet hebben en die je ook nog straffeloos kàn zien vanwege dus, welja, ook op Netflix - is zo’n uitzondering. De helft van het publiek schijnt er niets aan te vinden, de andere helft vindt de film briljant. 

Een tussenweg lijkt onmogelijk te zijn. Hierbij toch een poging. Want de critici hebben wel degelijk een paar punten te maken. De dubbele laag in het verhaal is dunner dan een Napolitaanse pizzabodem. En er lopen onderweg zoveel vedettes voorbij dat je je eerder in de zaal bij de precorona-uitreiking van de Oscars waant dan in een film. 

Desalniettemin ben ik toch geneigd me aan te sluiten bij het kamp van de supporters van Don’t Look Up. Er is niets mis met een beetje ambitie, en regisseur Adam McKay houdt het gevaarte, met enige moeite, wel degelijk op de weg. 

Het uitgangspunt van de film is simpel: wat als de klimaatopwarming geen geleidelijk proces was, maar een catastrofe die zich in één keer voltrekt? In Don’t Look Up krijgt die ramp de vorm van een dreigende inslag van een reusachtige komeet, met mogelijk apocalyptisch gevolg. 

Nog erger dan de ramp zelf is de moraliserende, belerende toon die opdoemt in dit soort fabels, als Hollywood met zulke thema’s aan de haal gaat. Het is de grote verdienste van Don’t Look Up dat die valstrik wel - zij het nipt - vermeden wordt. Dat lukt omdat de vertelling niet opgevat is al een ecologische rampenfilm, maar wel als een beenharde sociale satire. 

Er mag gelachen worden met deze planetaire catastrofe, althans voor wie zijn grappen graag niet te subtiel heeft. Don’t Look Up is een ambitieuze Komedie over Alles. De verwijzingen naar de klimaatpolitiek liggen er vingerdik op, maar ook de coronacrisis komt voorbijgehuppeld. 

Dat politici te kijk worden gezet als opportunisten die niet verder dan de volgende peiling kunnen denken, is weinig verrassend, maar het sterke aan Don’t look Up is dat werkelijk iedereen, streng maar rechtvaardig, voor de bijl gaat. Ook de sensatie- en scorebeluste media, en ook wetenschappers die, door de media-aandacht, naast de schoenen gaan lopen. Hoe bekend klinkt dat in de oren? Ecologisten, ecorealisten en viezentisten: de film houdt ons allemaal een duistere lachspiegel voor. Het is lachen en buikpijn krijgen tegelijk. 

Makkelijk scoren zo? Don’t Look Up kiest wel degelijk partij. De grootste schurk in het verhaal is tech-ondernemer Peter Isherwell, een mix van de verdorven technocraat Peter Thiel en de sociaal gehandicapte Mark Zuckerberg die ergens rechts van Elon Musk landt. Dat mikpunt is terecht. Daarmee bewijst de film dat hij wel degelijk het grotere plaatje blijft zien. Beter dan vele media, eigenlijk. Ook dat punt wordt gemaakt.