"Niet van kwaad naar erger, maar van erger naar gênant": politicoloog Carl Devos snoeihard na beslissing Raad van State

Een week geleden besliste het Overlegcomité dat alle evenementen binnen opgeschort werden. Concertzalen, theaters en bioscopen moesten vanaf zondag 26 december de deuren sluiten, en dat minstens tot 28 januari. Een golf van woede in de cultuur- en evenementensector was het gevolg, vooral omdat de GEMS, de expertengroep die de regeringen bijstaat, dat niet had geadviseerd. Er werd een procedure aangespannen bij de Raad van State, en die schorste gisteren de sluiting van de cultuursector. Die maatregel is "disproportioneel" en "niet gesteund op adequate motieven".

Het kernkabinet van de federale regering besliste gisteravond na overleg om weer terug te keren naar de situatie zoals ze voordien was. Theaters en concertzalen kunnen weer open, en datzelfde geldt ook voor bioscopen, ook al vallen die niet onder dit arrest van de Raad van State. Het voorstel van de federale regering wordt straks besproken op een digitaal Overlegcomité van de verschillende regeringen van ons land.

"Na het vorige Overlegcomité zei ik hier in "De ochtend" dat het van kwaad naar erger gaat, nu gaat het van erger naar gênant", zegt politicoloog Carl Devos (UGent). "Dit is absoluut gezichtsverlies. De uitspraak van de Raad van State is op zich enerzijds niet verrassend, want de maatregel was disproportioneel, maar anderzijds ook weer wel, want het is uitzonderlijk dat de Raad van State de politiek zo terugfluit."

Iets wat we de voorbije jaren ook nooit eerder zo gezien hebben, is kritiek uit de eigen meerderheid. "En dat is zeer lastig. Niet alleen de Raad van State pikt dat op, maar ook de bevolking die de maatregelen moet respecteren. Die kijkt naar het beleid en ziet hoe politici dat beleid zélf ondermijnen. Dat is nefast voor de geloofwaardigheid van het beleid én voor de politici."

"Het is bijna niet uit te leggen dat bijvoorbeeld minister Petra De Sutter tevreden reageert op het feit dat de Raad van State een beslissing van het Overlegcomité, van haar eigen regering dus, schorst. Hoe kan je als politicus daar tevreden over zijn? Dat is niet uit te leggen", is Devos verwonderd. "Ik zeg dit niet om haar specifiek te viseren, zij staat helemaal niet alleen. PS-voorzitter Paul Magnette bijvoorbeeld, die eerder al zei dat ze zich collectief vergist hebben. Dat is bijzonder lastig."

Er blijven dingen boven komen die we al 1,5 jaar, 2 jaar kennen, analyseert Devos. "Het is een onvoldoende doordacht beleid, er is te veel willekeur. Het stappenplan bijvoorbeeld, hoe vreselijk lang zijn we daar al over aan het discussiëren? Gisteren in het overleg tussen de cultuursector en minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) klonk het nog: "we gaan daarover nadenken". Dat ligt al verschrikkelijk lang klaar, en dat gebeurt maar niet. Dat is niet uit te leggen."

Er is niet alleen kritiek op het coronabeleid, er is ook kritiek op het functioneren van het politieke systeem zelf, stipt De Vos aan. En niet alleen van buitenaf. "Het is absoluut vreselijk hoe de politiek met zichzelf omgaat. Ik hoor dat ze het zelf even erg vinden, ze begrijpen het zelf niet. Ze zijn zelf ook heel vernietigend voor de manier waarop politiek nu functioneert. Het is niet dat wij burgers, commentatoren, journalisten dat zien en zij niet. Zij maken dezelfde analyse. Er is een grote vermoeidheid, hoe moeten wij dit nog doen?"

Devos kaart ook het gebrek aan leiderschap aan. "Van zowel de federale als de regionale regeringsleiders wordt gezegd dat ze de situatie te weinig onder controle hebben. We zien ze niet, we horen ze niet, er is te weinig aansturing. Het gaat over cultuur, en de bevoegde Vlaamse minister van Cultuur bijvoorbeeld (Jan Jambon, red), die is gewoon niet te bespeuren. Hoe erg is dat niet? We missen gewoon visie en leiderschap over hoe je dit moet aanpakken. En dat wreekt zich nu ook."

Ook Wetstraatwatcher Ivan De Vadder heeft zo zijn bedenkingen bij wat er sinds het Overlegcomité van vorige week is gebeurd. Vooral de afwezigheid van premier Alexander De Croo (Open VLD) en Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) vindt hij onbegrijpelijk. ""Als de kat van huis is, dansen de muizen, natuurlijk."

De Vadder wijst naar verschillende politici uit de meerderheid die de beslissingen van Overlegcomité zijn afgevallen. "Als je ervan uitgaat dat in een crisissituatie communicatie helder en eenduidig moet zijn, hebben we het omgekeerde gekregen: een politieke kakofonie. Dat moet stoppen."

Voor De Vadder is het eenvoudig: "Je neemt een beslissing en gaat erachter staan. En als die niet goed is, zeg je dat je je vergist hebt."

Is het Overlegcomité bijna hersendood, zoals MR-politicus Denis Ducarme eerder zei? "Het probleem is dat dat de plek is waar de regeringen van alle niveaus samenkomen om beslissingen te nemen", zegt Carl Devos. "Geen enkel beleidsniveau kan beslissingen nemen die ook gelden voor een ander niveau. Het coronabeleid is van toepassing op alle niveaus. Het Overlegcomité is een plaats waar beslissingen in consensus genomen worden. In consensus, want niemand is de baas. Schrap je dat, dan moet je een andere plek vinden met een gelijkaardige functie."

De politiek is aan een sterke bezinning toe, is De Vos scherp. "Het is zeer gênant. Het vertrouwen was al laag, en het krijgt er nog een klets bovenop. Er is nog wat tijd om aan de heropstanding te werken. Ik kan maar hopen dat de kerstvakantie tot bezinning leidt. Dat een aantal mensen eens de koppen bij elkaar steken over hoe we het gaan aanpakken."

Zeker met het oog op de federale, regionale en Europese verkiezingen van 2024. "2024 is lang, maar veel beleidstijd is er niet meer. We hebben nog een vol jaar 2022, en dan een deel van 2023, maar vanaf de zomer van 2023 gaat iedereen bezig zijn met die megaverkiezingen van 2024. Dan is het afgelopen. Maar dat maakt dus dat er nog ruim 1,5 jaar beleidstijd is, en daar ga je dit allemaal in moeten goedmaken. Er is bezinning nodig. Anders vrees ik dat we afstevenen op een 2024 waar de boosheid zich zal tonen."

Het is het summum van een moeilijke week, zo vatte politiek journalist Michaël Van Droogenbroeck het samen in het late Journaal gisteren. "Een onverwachte beslissing op het Overlegcomité die niemand wilde verdedigen of verantwoorden. Nu zijn ze teruggefloten. Fraai is het allemaal niet."