Wat betekent de uitspraak over de cultuursector nu voor andere sectoren? En wie of wat is de Raad van State eigenlijk?  

Gisterenavond publiceerde de Raad van State het arrest over de cultuursector: veertig bladzijden die de beslissing van het vorige Overlegcomité om theaters en cultuurhuizen te sluiten, schorsen. Daardoor zullen theaters, operazalen en concertzalen vandaag weer open kunnen gaan. 

Concreet had het Overlegcomité beslist om alle zittende binnenactiviteiten tot 200 personen vanaf afgelopen zondag te verbieden. Dat oogstte niet alleen kritiek bij vele experten die de sluiting niet hadden geadviseerd, ook bij de culturele sector. Die stapte naar de Raad van State om de sluiting ongedaan te maken en lijkt nu zijn slag thuis te halen. De Raad van State heeft de sluiting van de cultuursector opgeschort, omdat de maatregelen van de regering buiten proportie zijn.

Het volledige arrest is gepubliceerd op de website van de Raad van State.

De Raad van State is de hoogste administratieve rechtbank in ons land. Die bestaat uit twee afdelingen: de afdeling wetgeving en de afdeling bestuursrechtspraak. Die eerste afdeling wetgeving onderzoekt en adviseert de ontwerpen van bijvoorbeeld wetten, decreten of koninklijke besluiten. Ze geeft vrijblijvend en dus geen bindend advies. De regering is dus niet verplicht om dat advies te volgen. 

Maar bij de afdeling bestuursrechtspraak -zoals in het geval van de cultuursector- heeft de regering al een besluit genomen. In dit geval het koninklijk besluit van 23 december. Als een burger of organisatie het daar niet mee eens is, kunnen zij daartegen een beroep instellen om dat te laten vernietigen. En tegelijk kunnen ze het besluit ook laten schorsen als een zaak hoogdringend is, zoals het geval met de cultuursector die zo snel mogelijk weer open wilde.  

De Raad van State kan enkel besluiten vernietigen, terwijl het Grondwettelijke Hof effectieve wetten, decreten en ordonnanties kan vernietigen als die in strijd zijn met de grondwet. 

De Raad van State is samengesteld uit 44 voor het leven benoemde rechters, zijnde een eerste voorzitter, een voorzitter, veertien kamervoorzitters en achtentwintig staatsraden. Daarnaast is er ook een auditoraat met magistraten. Die moeten de zaken onderzoeken, advies geven en onder meer verslagen opmaken. Meer hierover lees je op deze site. 

Dat het arrest over de cultuursector bewijst dat de rechtsstaat goed werkt, beaamt Aube Wirtgen, professor publiek en administratief recht aan de VUB in "De ochtend" op Radio 1. "Daaraan zie je heel duidelijk wat het belang is van instellingen zoals de Raad van State. In een rechtsstaat is het belangrijk dat mensenrechten niet alleen op papier bestaan. Wanneer ze dreigen geschonden te worden, moet je als burger naar een onafhankelijke rechter kunnen stappen om de naleving van die rechten af te dwingen", legt Wirtgen verder uit. 

"En daar speelt de Raad van State in ons staatsbestel een cruciale rol. Je ziet dat men deze rol hier zeer mooi heeft opgenomen", aldus de professor. De Raad van State heeft in dit geval volgens Wirtgen gewaakt over de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van ondernemen. 

"Als de regering het arrest negeert, leven we niet meer in een rechtsstaat", stelt Wirtgen. "Als de rechter een beslissing neemt, moeten alle andere staatsmachten in dit land die beslissing respecteren. Stel dat de federale regering een beslissing van de Raad van State naast zich neerlegt, dan is dat het einde van onze democratische rechtsstaat", reageert Wirtgen scherp. 

Ze is ervan overtuigd dat de regering die beslissing niet naast zich zal neerleggen. "De regering zal dat respecteren en een nieuw koninklijk besluit uitwerken en rekening houden met de redenen waarom de Raad van State heeft geschorst."

Nu de Raad van State de sluiting van de cultuursector heeft geschorst, bekijken ook andere sectoren of ze juridische stappen ondernemen. Vanmorgen lieten zowel de evenementensector als de Belgische wielerbond weten dat ze overwegen naar de Raad van State te stappen. De Bowlingfederatie deed dat twee dagen geleden al. 

Maar het is niet omdat de cultuursector nu zijn gelijk haalt bij de Raad van State, dat dat ook voor alle andere sectoren zal gelden. De Raad van State zal geval per geval bekijken of de maatregelen voldoende onderbouwd zijn.  

"Bij de cultuursector ging het heel specifiek om zittende binnenactiviteiten tot 200 personen. Andere zaken als bowling bijvoorbeeld is weer een heel andere sector", legt Wirtgen uit. "Bij bowling blijft men per definitie niet zitten. Wat de wielerbond aankondigt, is weer een hele andere context. Daar gaat het per definitie over activiteiten in openlucht. Dus dat is moeilijk te voorspellen", aldus Wirtgen. 

Het is niet de eerste keer dat de Raad van State de regering terugfluit bij coronamaatregelen. Het is bijvoorbeeld nog al gebeurd rond erediensten en vakantieverblijven. Begin dit jaar oordeelde de Raad van State dat de verplichte sluiting van vakantieverblijven discriminerend was, omdat andere vormen van logies, zoals hotels, wel open mochten zijn.  

In december vorig jaar dan waren zowat alle fysieke erediensten verboden. Alleen huwelijken en uitvaarten mochten toen nog plaatsvinden, in zeer beperkte kring. Enkele Joodse organisaties trokken daarop naar de Raad van State. Die gaf de klagers gelijk. 

De kern van de federale regering heeft gisteravond samengezeten om een antwoord te geven op het arrest van de Raad van State dat de sluiting van de cultuursector opschortte. Vandaag zal de kern op een Overlegcomité, waar ook de ministers van Cultuur van de regioregeringen bij zijn, voorstellen om terug te grijpen naar de maatregelen die van kracht waren voor de sluiting. 

In het arrest van de Raad van State stond er niets over de bioscopen, maar de regering zal ook voorstellen om de bioscopen weer te laten openen.