Vogelgriep raast door Europa, en ze is ook gevaarlijk voor mensen

In 27 Europese landen zijn sinds half september ruim driehonderd pluimveebedrijven getroffen door een zware vorm van vogelgriep. Meer dan acht miljoen vogels zijn preventief afgemaakt, vooral in Italië, Hongarije en Polen. Ook ons land kwam niet ongeschonden weg. Eerder deze week werd in Veurne een pluimveebedrijf geruimd, nadat er een zware vogelgriepuitbraak was vastgesteld. Die opstoot kwam bovenop twee uitbraken eerder deze maand, in het eveneens West-Vlaamse Alveringem en in Ravels (provincie Antwerpen). De voorbije maanden werden ook pluimveebedrijven in Frankrijk, dichtbij de Belgische grens, door vogelgriep getroffen, net als bedrijven in Nederland en Duitsland. Ook bij wilde vogels in ons land en daarbuiten circuleert het vogelgriepvirus.

Wat is er precies aan de hand? En hoe gevaarlijk is vogelgriep voor de mens?

1 Wat is vogelgriep?

Vogelgriep is een infectieziekte die vooral, maar niet uitsluitend, vogels treft. Ze wordt veroorzaakt door influenzavirussen die lijken op de virussen die mensen de (A-)griep bezorgen.

Zoals mensen krijgen vogels elke winter met een griepgolf te maken. Hoe ziek ze worden, hangt af van de virusstam die de ronde doet. Soms valt het mee, en worden vogels niet erg ziek. Maar de huidige vogelgriepepidemie wordt veroorzaakt door een sterk ziekmakende variant (behorende tot het type H5N1). Besmette dieren stoppen met eten en drinken, raken van de leg en krijgen (vaak fatale) longontstekingen en inwendige bloedingen.

In theorie kunnen alle vogels vogelgriep krijgen, maar in de praktijk vormt de ziekte vooral een probleem bij opgehokte dieren, zoals legkippen of vleeskippen die dicht op elkaar zitten gepakt in megastallen. Epidemieën zijn in zulke omstandigheden haast niet te vermijden.

2 Hoe is het virus in Europa terechtgekomen?

De oorsprong van de huidige vogelgriepepidemie ligt, net als bij de huidige covid-19-pandemie, in China. Daar gaan onder wilde vogels oertypes van het vogelgriepvirus rond, die vervolgens door trekvogels worden meegenomen naar Rusland en andere pleisterplaatsen voor migrerende vogels. Daar kunnen ze andere vogelsoorten besmetten die langs weer andere trekvogelroutes tot in Europa vliegen. De wilde vogels dragen het virus vervolgens over op in gevangenschap gehouden gevogelte.

De eerste Europese meldingen van vogelgriep bij wilde vogels kwamen in oktober binnen. Inmiddels heeft de vogelgriep zich over het hele continent onder wilde vogelsoorten verspreid. Vooral uit Duitsland, Nederland en Groot-Brittannië, waar wilde vogels goed worden bemonsterd, zijn veel meldingen binnengekomen.

3 Is vogelgriep gevaarlijk voor de mens?

Jazeker. Net zoals het coronavirus de overstap kon maken van dier naar mens en een wereldwijde pandemie kon veroorzaken, bestaat het risico dat vogelgriepvirussen een zware nieuwe griepgolf onder mensen veroorzaken, van het formaat van de Spaanse griep op het einde van de Eerste Wereldoorlog. Met de huidige vogelgriepstammen is de kans daarop klein, omdat de besmetting tussen mens en dier moeizaam verloopt, en mensen elkaar onderling niet lijken te besmetten. Alleen beroepsgroepen die dagelijks in nauw contact komen met zieke vogels zijn voorlopig kwetsbaar voor vogelgriep: pluimveehouders, dierenartsen.

Maar niets belet dat een vogelgriepvirus muteert naar een vorm die soepel van dier naar mens overgaat en ook mensen onderling erg besmettelijk maakt. Dan is een scenario zoals met covid-19 niet langer ondenkbaar.