Dochter van politiek vluchteling, topwetenschapper en ‘beddenchef’: dit zijn enkele opvallende nieuwe namen in de regering-Rutte IV

Sigrid Kaag wordt schaduwpremier

D66-leider en voormalig diplomate Sigrid Kaag (60) wordt de minister van Financiën en vicepremier. Zij was eerder al minister van Buitenlandse Zaken, maar moest in september ontslag nemen na kritiek op de laattijdige evacuatie vanuit Afghanistan. Financiën geldt als de belangrijkste portefeuille in de Nederlandse politiek. Van daaruit beslis je als minister mee over het hele beleid. In het verleden was dat bovendien een springplank naar groter politiek succes en zelfs het premierschap. Het is de eerste keer dat dit naar een vrouw gaat.

Kaag was de ster van de Nederlandse verkiezingen in maart. Ze was nochtans twijfelend aan de campagne begonnen, maar slaagde er uiteindelijk in om van de links-liberale partij D66 de tweede partij van het land te maken, na de VVD van Mark Rutte. Het was ook Kaag die na verkiezingsdag de Nederlandse voorpagina’s domineerde met een foto waarop ze juichend op tafel staat.

Naast minister van Financiën wordt Kaag ook vicepremier. In de Nederlandse pers liet ze optekenen dat ze die rol wil gebruiken om “de polarisatie in politiek en in de samenleving tegen te gaan”. In totaal haalde ze voor D66 zes ministers en drie staatssecretarissen binnen, met stevige bevoegdheden zoals Onderwijs en Volksgezondheid. Daarmee weegt de partij sterk door op Rutte IV.

Dochter politiek vluchteling op Justitie

In zijn eigen partij VVD had premier Rutte had na de vorige regeringsvorming de wind van voren gekregen omdat hij maar één vrouwelijke partijgenote minister had gemaakt. Dat heeft hij deze keer rechtgezet door vijf vrouwen en drie mannen in zijn regering te benoemen. De meest opvallende naam is Dilan Yesilgöz (44). Hoewel zij geen juridische achtergrond heeft, wordt zij minister van Justitie en Veiligheid.

Yesilgöz is van Turks-Koerdische afkomst en verhuisde als zevenjarige naar Nederland. Haar vader werkte als advocaat voor een vakbond en was drie jaar eerder al als politiek vluchteling in Nederland beland. Met haar moeder en zus is zij dan via de Middellandse Zee en Griekenland gevolgd.

De voorbije maanden was Yesilgöz al staatssecretaris voor Economische Zaken en Klimaat, voordien was ze parlementslid in de Tweede Kamer. Ze liet zich onder meer opmerken met een voorstel om zwaar vuurwerk te verbieden en met haar voorstel om Nederlandse IS-strijders die in Koerdische kampen zitten, ter plaatse te berechten.

Voor haar partij VVD is Justitie een belangrijk departement om zich te laten zien als voorstanders van law and order. Voor Yesilgöz zelf is het een risico. Justitie is in Nederland, nog meer dan in België, vatbaar voor schandalen. In het verleden hebben al meerdere justitieministers ontslag moeten nemen. “Dilan Yesilgöz legt haar hoofd vrijwillig op het hakblok”, schrijft de Nederlandse columnist Bert Wagendorp. “Een bewijs van moed en opofferingsgezindheid.”

LEES OOK. Expert over ambitieus regeerakkoord van Rutte IV: “Fratsen zoals de voorbije jaren kunnen niet meer”

Bekendste wetenschapper op Onderwijs

De nieuwe minister van Onderwijs, Robbert Dijkgraaf (61), is Nederland zo’n beetje het nationale gezicht van de wetenschappen. Hij is een graag geziene gast in onder meer het bekende tv-programma De wereld draait door waarin hij met passie over allerlei wetenschappelijke fenomenen komt vertellen. Vijf jaar geleden had hij ook een eigen televisiereeks The mind of the universe, waarin hij andere wetenschappers interviewde.

Niet alleen als tv-wetenschapper is Dijkgraaf een bekende Nederlander, hij is ook top in zijn vakgebied. Hij studeerde theoretische natuurkunde en is een specialist in de snaartheorie. Hij is directeur van het Institute for Advanced Study in het Amerikaanse Princeton – het mekka van theoretische natuurkunde - en is verbonden aan de Universiteit van Amsterdam.

Dijkgraaf heeft geen enkele politieke ervaring en komt in de regering voor de links-liberale partij D66. Naast Onderwijs wordt hij ook bevoegd voor Cultuur en Wetenschappen. In die laatste bevoegdheid kan hij werk maken van de kritiek die hijzelf de voorbije jaren gaf op het wetenschapsbeleid. Zo is hij een pleitbezorger van een financiering die minder resultaatgedreven is en meer ruimte geeft aan vrij onderzoek.

Minister van Stikstof

Een opvallende nieuwe, aparte bevoegdheid in de regering-Rutte IV is Stikstof. Christianne van der Wal (48), nu nog partijvoorzitter van VVD, wordt minister van Natuur en Stikstof. Nederland kampt, net als Vlaanderen, met een stikstofcrisis. Ook daar vernietigde de Raad van State vergunningen aan landbouw- en andere bedrijven wegens te hoge stikstofneerslag. Dat leidde in 2019 tot hevige protesten van zowel boeren als de Nederlandse bouwsector.

In datzelfde jaar heeft de Nederlandse regering al noodmaatregelen genomen, zoals de verlaging van de maximumsnelheid op de snelwegen van 120 naar 100 kilometer per uur. Vorig jaar kwam er een uitgebreider pakket dat alles samen 5 miljard euro kostte. Dat ging onder meer over extra natuurbescherming en maatregelen rond veevoeder.

Het is nu aan de minister van Stikstof om die maatregelen uit te voeren en om de inspanningen ook verder op te drijven. In haar regeerakkoord heeft de regering-Rutte IV stevige ambities voor de stikstofcrisis. Tegen 2030 wil ze de helft van de stikstofneerslag terugdringen, terwijl de deadline eerder nog 2035 was.

Vanuit landbouwhoek is al meteen kritiek gekomen op de nieuwe minister. Van der Wal valt namelijk onder het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Daarmee voelen de boeren zich geviseerd, omdat het zo lijkt dat zij de enige boosdoener zijn. “Waarom valt dit niet onder het ministerie van Economie”, is te horen. Het wordt in ieder geval een pittige portefeuille.

Gezicht van coronabeleid op Volksgezondheid

De nieuwe minister van Volksgezondheid - en dus van Corona - wordt Ernst Kuipers (63). Hij is het voorbije anderhalf jaar uitgegroeid tot een van dé gezichten van de coronacrisis in Nederland. In Vlaanderen zou hij een combinatie zijn van Margot Cloet (ziekenhuiskoepel Zorgnet-Icuro) en Marc Noppen (directeur UZ Brussel).

Kuipers is arts van opleiding en staat, net als Noppen, aan het hoofd van een ziekenhuis, het Erasmus MC in Rotterdam. Maar hij werd vooral bekend voor de spreiding van de patiënten tussen de ziekenhuizen, iets waarvoor in Vlaanderen onder meer Cloet verantwoordelijk is. Bij het begin van de crisis nam Kuipers daarvoor al snel initiatief vanuit het Landelijk Netwerk Acute Zorg. Met de hulp van defensie liet hij patiënten overbrengen naar ziekenhuizen met vrije IC-bedden. De hele crisis lang geeft hij een wekelijkse persconferentie over de toestand in de ziekenhuizen, wat hem de bijnaam “de Rotterdamse beddenchef” opleverde. Hij is ook vaak in de media te zien om duiding te geven bij de crisis.

Kuipers wordt minister voor D66. Zijn naam hing al een hele tijd in de lucht als mogelijke opvolger van huidig coronaminister Hugo de Jonge (CDA). In een tv-programma EenVandaag kreeg hij hierover vorige week nog een vraag. Hij wilde niks kwijt, maar ontkende ook niet dat er gesprekken aan de gang waren.