Weer onrust in grootste stad Kazachstan, vrees voor nieuwe doden

In Kazachstan zijn grote protesten uitgebroken omdat brandstof duurder is geworden. De overheid verdubbelde vanaf 1 januari de prijs voor lpg, maar dat leidde tot grote onvrede over de bevolking. Lpg is een belangrijke autobrandstof voor veel Kazachen.

De politie heeft naar eigen zeggen inmiddels bijna 2.300 mensen aangehouden. Tientallen betogers zijn gedood door de veiligheidstroepen en er zijn duizenden gewonden. Volgens de politie is het aantal omgekomen politieagenten opgelopen naar 18 en zijn er bijna 748 gewonden onder de ordediensten.

Woensdag gingen duizenden demonstranten de straat op in Almaty. Meerdere overheidsgebouwen vlogen in brand en winkels werden geplunderd. Ook werd de luchthaven van de stad een tijd bezet. Onder de duizenden Kazachen die protesteren zouden ook mensen met vuurwapens zijn.

Naast Almaty zijn er ook in het westen van het uitgestrekte en olierijke land protesten. Er zouden onder meer delen van snelwegen en een spoorlijn zijn geblokkeerd, meldden Russische persbureaus. Het internet is in grote delen van het land platgelegd.

Protesten zijn zeldzaam in de uitgestrekte voormalige Sovjetstaat, die groter is dan West-Europa. De verhoging van de prijs van lpg is teruggedraaid, maar de geest lijkt uit de fles. President Kassym-Jomart Tokajev heeft de hulp van een militaire alliantie van landen uit de regio (CSTO) ingeroepen om het land te beschermen tegen de huidige “terroristische dreiging”. Behalve Rusland maken ook Armenië, Kirgizië, Tadzjikistan en Belarus deel uit van de CSTO. De eerste militairen zijn al gearriveerd.  De vredestroepen hebben het recht wapens te gebruiken in het geval zij worden aangevallen door “gewapende bendes”, stelde het secretariaat van het CSTO.

Rusland heeft 3.000 militairen gestuurd en ook andere landen zoals Armenië en Kirgizië sturen troepen. De onvrede richt zich ook op Tokajevs nog altijd machtige voorganger, Noersoeltan Nazarbajev. Van hem zijn standbeelden omver getrokken.

Internationaal klinken oproepen aan zowel Tokajev als de demonstranten om naar een vreedzame oplossing te zoeken. VN-mensenrechtencommissaris Michelle Bachelet roept de demonstranten op geen geweld te gebruiken, maar met de overheid te praten.

Moskou ziet de onrust in Kazachstan als een “van buitenaf geïnspireerde poging om de veiligheid en integriteit te ondermijnen”, luidde een verklaring van het ministerie van Buitenlandse Zaken.

De Amerikaanse regering waarschuwde Russische troepen geen overheidsorganisaties in Kazachstan over te nemen en dringt aan op een “vreedzame oplossing die de mensenrechten respecteert”. “De Verenigde Staten en de hele wereld zullen een oog houden op welke mensenrechtenschendingen dan ook”, zei een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken in Washington. EU-buitenlandchef Josep Borrell toonde zich ernstig verontrust over burgerrechten en waarschuwt voor de inzet van buitenlandse troepen. “Externe militaire steun brengt situaties in herinnering die we moeten vermijden”, twittert hij.

Kazachstan staat in voor meer dan 40 procent van de wereldwijde productie van de nucleaire grondstof. Door de onrust is de uraniumprijs woensdag gestegen met bijna 8 procent, maar de productie bij de belangrijkste leverancier Kazatomprom is volgens het bedrijf niet verstoord. “We komen gemakkelijk al onze verplichtingen na, er zijn geen problemen met uraniumleveringen en we zullen alle levertermijnen halen”, zegt commercieel directeur Askar Batyrbayev.

Kerncentrales dreigen overigens niet snel stil te vallen door eventuele tekorten. Ze kunnen ook bij vertraagde leveringen blijven draaien omdat er vaak grote voorraden zijn aangelegd.