De Chinese lockdowns beginnen levens te eisen, en voor het eerst duikt er luide kritiek op

De hoogzwangere vrouw kreeg op 1 januari last van buikpijn. Na een uur vruchteloos noodnummers bellen, werd ze met hulp van politie naar een ziekenhuis gebracht. Maar omdat haar covidtest net wat ouder was dan 48 uur, moest ze buiten in de vrieskou wachten op resultaten van een nieuwe test. Toen ze twee uur later in het ziekenhuis werd toegelaten, bleek het kind overleden. Een familielid plaatste het verhaal online, met een ontluisterende video van de bloedende vrouw.

De Chinese overheid, die het bericht aanvankelijk censureerde, veranderde woensdag na grote ophef op sociale media van aanpak. Lokale autoriteiten kondigden aan dat het ziekenhuis fouten had gemaakt, dat drie verantwoordelijken waren geschorst en dat de familie een schadevergoeding zou krijgen. Ook werden maatregelen afgekondigd om medische hulp tijdens de lockdown te garanderen, waaronder een uitzonderingsbeleid voor zwangere vrouwen en chemo- en dialysepatiënten.

Maar op Chinese sociale media, waar kritische geluiden door censuur ondervertegenwoordigd zijn, was donderdag nog steeds grote onvrede te proeven. Er kwamen meer verhalen over tragische sterfgevallen tijdens de lockdown naar boven. Op Weibo, het Chinese Twitter, waren vier van de tien populairste hashtags gewijd aan excessen van de lockdown in Xian. Zoals gebruikelijk waren die hashtags terughoudend geformuleerd, maar de commentaren eronder waren opvallend hard.

Een van de meest gedeelde commentaren luidde dat de vrouw makkelijk van een covidbesmetting had kunnen genezen, maar dat de preventiemaatregelen dodelijk bleken. Een andere reageerder vroeg zich af wat erger was: het ‘biologische virus’ of het ‘politieke virus’?

Uitgestampt

China voert sinds het debacle in Wuhan een strikt zerocovidbeleid, waarbij elke kleine uitbraak wordt uitgestampt met snelle en rigide, en relatief gerichte maatregelen. Het nadeel van deze aanpak is dat de maatregelen veel strenger zijn dan in Europa. Het voordeel is dat ze beperkt blijven tot gebieden met besmettingen, en dat de rest van China gevrijwaard blijft. Grote delen van China hebben maar heel kort schoolsluitingen of verplicht thuiswerken meegemaakt.

De schade van het zerocovidbeleid neemt wel toe, eerst door de grotere besmettelijkheid van de deltavariant en nu door de naderende Olympische Winterspelen. De Chinese autoriteiten willen uitbraken tijdens dat prestigeproject vermijden. Dus ging in de provincie Henan dinsdag een stad van 1,1 miljoen inwoners in lockdown na de ontdekking van drie asymptomatische gevallen (ondertussen zijn er 26 gevallen geteld). In de hele provincie zijn reisrestricties opgelegd.

Die schade wordt vooral gevoeld in de Centraal-Chinese stad Xian, wereldwijd bekend van het historische Terracottaleger. Daar kon een uitbraak door wanbeheer uitgroeien tot 1.816 gevallen in een maand, de grootste uitbraak sinds Wuhan. De stad van 13 miljoen inwoners werd op 22 december in lockdown geplaatst. Meer dan een half miljoen ‘contacten’ zitten in quarantaine. 

Afgesneden

Doordat de lockdown haastig werd ingevoerd, raakten verschillende mensen afgesneden van hun woning. Ook de voedselbevoorrading raakte in de knel. Mochten inwoners aanvankelijk om de dag buiten om boodschappen te doen, moest iedereen vanaf 27 december opeens binnenblijven. Met tal van buurtwerkers in quarantaine bleek de overheid niet in staat om alle inwoners van voedsel te voorzien. Op sociale media verschenen tal van berichten over voedseltekorten en woekerprijzen.

Ook blijkt er in Xian sprake van een ‘secundaire gezondheidscrisis’, omdat inwoners door de strenge covidregels geen toegang krijgen tot medische hulp. Woensdag getuigde een tweede vrouw op Weibo over een miskraam: nadat ze bloedingen had gekregen, moest ze urenlang ziekenhuizen afbellen. Een dochter meldde dat haar vader pas uren na een hartaanval medische hulp kreeg, en uiteindelijk op de operatietafel overleed. Een hiv-patiënt met koorts werd pas na dagen geholpen.

De centrale overheid heeft toegegeven dat in Xian fouten zijn gemaakt, en heeft twee lokale partijleiders ontslagen, één geschorst, en naar 26 overheidsmedewerkers een onderzoek geopend. Het kortstondig toelaten van kritiek en afschuiven van de verantwoordelijkheid op lokale functionarissen, ook al voeren die orders van hogerhand uit, is in China een beproefd recept bij onvrede onder de bevolking. Het zerocovidbeleid zelf blijft voorlopig boven alle twijfel verheven.

Door het gebrek aan vrije pers in China is het moeilijk in te schatten hoeveel steun het zerocovidbeleid onder de bevolking geniet. Veel inwoners lijken nog achter het principe te staan, maar de uitvoering krijgt kritiek. Vraag is ook hoe China het zerocovidbeleid zal volhouden als de veel besmettelijkere omikronvariant begint te circuleren. De Chinese vaccins bieden volgens onderzoek weinig bescherming tegen omikron, al beschermen ze volgens de WHO wel tegen hospitalisatie.

Veelzeggend was dat een essay van de onafhankelijke journaliste Jiang Xue, waarin ze haar lockdownervaringen in Xian beschrijft, in China donderdag druk werd gedeeld. Jiang keert zich daarin tegen strijdlustige overheidsslogans over een ‘overwinning’ op het virus. “Als er na dit incident geen reflectie is, als er uit deze ellende geen lessen worden geleerd, als het zingen van lof belangrijker is, dan hebben de mensen tevergeefs geleden.”