Een pilletje poep, iemand? Wetenschap ontdekt de kracht van darmbacteriën
Een pilletje met bacteriën uit stoelgang? Daar zien steeds meer wetenschappers de nieuwe heilige graal van de geneeskunde in. De invloed van onze darmflora op de rest van ons lichaam blijkt namelijk veel verder te reiken dan tot voor kort gedacht werd.
‘Het bruine goud.’ Het mag u verbazen, maar zo wordt onze stoelgang door meer en meer innovatieve bedrijven en wetenschappers wereldwijd genoemd. Bij het Australische Biomebank specialiseren ze zich bijvoorbeeld al een aantal jaar in stoelgangtransplantaties om patiënten met verstoorde darmflora te helpen. Maar stoelgangtransplantaties blijven een tijdrovend proces, bijvoorbeeld omdat het lang zoeken is naar voldoende geschikte donoren.
Daarom wil Biomebank een stap verder gaan. Een artikel in The Guardian beschrijft hoe Biomebank er nu ook in slaagt om bepaalde bacteriën te isoleren uit de stoelgang van een geschikte donor, om ze daarna te drogen en in pillen te verwerken. De capsules worden nu al toegediend in ziekenhuizen, al is het nog wachten op een definitieve goedkeuring van de geneesmiddelenagentschappen.
De wetenschappelijke interesse voor de werking van onze darmflora is de jongste jaren spectaculair toegenomen. Steeds meer lijkt het erop dat er een duidelijk verband is tussen ons zogeheten ‘microbioom’, het allegaartje aan bacteriën, schimmels, virussen en andere organismen in je darmen, en onze algemene fysieke en mentale gezondheid.
Dat er pas recent zoveel aandacht kwam voor onze darmflora, heeft vooral te maken met de ontwikkeling van nieuwe technieken. “Omdat je veel van de bacteriën in je darmflora niet makkelijk kunt kweken in een labo, bleef onze kennis lang beperkt”, zegt gastro-enteroloog Tim Vanuytsel (UZ Leuven). “Maar sinds de komst van nieuwe DNA-technieken kunnen we heel wat nieuwe bacteriën in beeld brengen.”
“Net omdat het allemaal zo nieuw is, gaat het razendsnel”, zegt Jeroen Raes van het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB) en de KU Leuven. Hij verzamelt en onderzoekt al sinds 2012 samen met zijn team stoelgangstalen van meer dan 5.000 Vlaamse vrijwilligers voor het Vlaams Darmflora Project. “Wie vijf jaar geleden zei dat het microbioom een invloed kan hebben op depressie, werd gewoon zot verklaard. Vandaag weten we dat er wel degelijk een verband is, net als bij tal van andere aandoeningen als de ziekte van Crohn, diabetes, obesitas of parkinson.”
Dankzij het Vlaams Darmflora Project kwam Raes er bijvoorbeeld achter dat twee soorten bacteriën doorgaans ontbreken bij mensen met een depressie, de dialister en de coprococcus. Maar of er ook een oorzakelijk verband is, dat weten we nog niet. “We weten dus niet of verstoorde darmflora aan de basis liggen van bijvoorbeeld depressie, of dat depressie de darmflora verstoort.”
Wel zijn er indicaties dat een verandering in de darmflora ook een gemoedsverandering teweeg kan brengen, bij proefdieren althans. “Er zijn bijvoorbeeld studies die aantonen dat als je de stoelgang van angstige muizen inbrengt bij gezonde muizen, dat die gezonde muizen op korte termijn angstig worden”, zegt Van Uytsel. “Bij dieren kun je dus emoties transplanteren. Maar of dat ook bij mensen het geval is, dat moet nog blijken.”
Dat brengt ons bij stoelgangtransplantaties, die ook bij mensen al tot goede resultaten geleid hebben. Zo kwam gastro-enteroloog Danny De Looze bij UZ Gent erachter dat de transplantatie van stoelgang kan helpen bij mensen met een prikkelbare darm, wat bij een op de tien mensen voorkomt. “Na drie maanden zagen we een duidelijk voordeel tegenover de placebogroep. Toch raden we het op dit moment nog niet aan als behandeling, omdat het effect slechts tijdelijk lijkt te zijn en de resultaten bij andere onderzoeksgroepen niet even positief bleken.”
Bij darminfecties met de bacterie Clostridium difficile is stoelgangtransplantatie vandaag wel al een voorgeschreven behandeling. “Die infectie kan ontstaan als mensen te veel antibiotica krijgen, waardoor andere bacteriën afsterven en Clostridium alles gaat overnemen”, zegt Raes. “Die bacterie scheidt gifstoffen af en kan tot ernstige ziekte leiden. Door stoelgangtransplantantatie voeg je dus eigenlijk nieuwe bacteriën toe waardoor in je darmen een soort ecologische oorlogsvoering ontstaat. Na enkele weken kan het evenwicht in je darmen zich zo herstellen.”
Het is veelbelovend onderzoek, dat bij menig patiënt met darmproblemen tot enthousiasme leidt. “Ik krijg nu best veel patiënten die zelf met het voorstel komen om stoelgangtransplantaties te doen, zelfs bij aandoeningen waarbij het nut nog niet bewezen is”, zegt Van Uytsel.
Stoelgangtransplantaties zijn ook nog steeds geen evidente behandeling. Er gaat dan wel een uitgebreide screening van de donorpatiënten aan vooraf, er blijven risico’s aan verbonden. “Nu scannen we voor onze stoelgang bijvoorbeeld wel op corona, maar je weet nooit dat je toch andere, nog onbekende infectieziekten kunt overdragen”, zegt De Looze.
Het echte ‘bruine goud’ zit volgens de onderzoekers dus toch in de bacteriële pillen, zoals die door het Australische Biomebank en in eigen land door MRM Health vervaardigd worden. Pillen kun je immers standaardiseren en precies aanpassen aan de noden van de patiënt. “Bij pillen weet je precies wat erin zit, bij stoelgang nog lang niet”, aldus De Looze. Misschien maar goed ook.