‘Na deze crisis moet de covidpas in een schuif, de schuif gaat op slot en de sleutel gooien we weg’

Uw regering had het rijk van de vrijheid al aangekondigd. Is dat even verkeerd uitgedraaid.

Alexander De Croo: “Er is nu alweer veel meer mogelijk dan een jaar geleden. Maar we staan voor een periode van twee, drie jaar waarin corona zal blijven leiden tot onzekerheid , met momenten waarop we op sommige punten wat strenger zullen moeten zijn. Ook van de staart van een pandemie kun je nog een patat krijgen.”

Vele mensen haken af omdat ze het coronabeleid niet meer steunen. Dat is ook uw verantwoordelijkheid.

“Ik begrijp de teleurstelling. Ik deel die zelfs in zekere mate. Ik heb vorig jaar óók gedacht dat we in september of oktober een diepe put zouden graven om dat virus voor altijd in te begraven. Als ik daar nu op terugkijk, moet ik toegeven dat ik dat een aantal weken te lang ben blijven geloven. Ik had ook een te blind vertrouwen in alleen maar de vaccins: gewoon iedereen een spuitje en het is voorbij. Het is complexer gebleken. Vaccinatie blijft onze belangrijkste verdediging, maar het blijkt niet voldoende. Soms moet je meer doen, zoals nu.”

De Raad van State schrapte het stilleggen van de cultuursector. Domme beslissing, achteraf bezien?

“De Raad van State heeft geoordeeld dat het geen goede beslissing was. Wie ben ik om daartegenin te gaan? Ik respecteer hun oordeel. Onze beslissing viseerde niet specifiek de cultuursector, ze ging over alle binnenactiviteiten. Maar de cultuursector heeft dat anders aangevoeld en ik respecteer dat.”

‘De glühwein heeft het gehaald van de cultuur’, zei viroloog Marc Van Ranst na de beslissing om binnenactiviteiten stop te zetten.

“Dat klopt feitelijk niet, want we viseerden de cultuursector niet. Het was een geheel aan maatregelen, met als doel de verspreiding van het virus tegen te gaan. In dat opzicht was het verdedigbaar om de rem te zetten op binnenactiviteiten op het moment dat omikron kwam aanrollen.”

Ook uw coalitiepartners en zelfs regeringsleden, zoals vicepremier Petra De Sutter (Groen), juichten het arrest van de Raad van State toe. Dat is toch pijnlijk?

“Er zijn de voorbije twee jaar tientallen, misschien wel honderd zaken voorgeleid bij de Raad van State tegen het coronabeleid. Twee keer hebben we ongelijk gekregen: een keer over de erediensten en nu over de cultuursector. We hebben ons daar telkens loyaal bij neergelegd en het beleid bijgestuurd. Ik heb daar geen probleem mee. Maar wat u zegt, klopt wel: besluitvorming in de regering verloopt collegiaal. Als een orgaan waar je deel van uitmaakt een beslissing neemt, dan past het om die loyaal mee te verdedigen. Anders heb je je plaats niet in de politiek.”

Zou een mea culpa niet gepast zijn, na al het ‘gedoe’?

“Dat heb ik toch bij herhaling gezegd? Letterlijk zo: dat ik zelf ook verwacht had dat het anders zou lopen. Op de laatste persconferentie heb ik gezegd dat we moeten leren uit wat we goed gedaan hebben en uit wat we minder goed gedaan hebben. De coronabarometer zal ons hopelijk kunnen helpen om het gevoel van onvoorspelbaarheid en willekeur te vermijden.”

Komt die barometer er wel?

“Ja.”

Andere stemmen in het Overlegcomité betwijfelen dat.

“Het zal nog niet voor volgende week zijn, maar in de loop van de komende weken zal de barometer afgerond worden. Een barometer is geen automatische piloot, hé. Hij neemt geen beslissingen in de plaats van de politiek, hij zal de besluitvorming ondersteunen en hij zal hopelijk vermijden dat mensen nog het gevoel hebben dat beslissingen op hen neerdalen als een donderslag bij heldere hemel.”

Als we al een barometer hadden gehad, zou hij nu op donkerrood staan. Toch zijn er geen extra maatregelen gekomen.

“U overdrijft. Onze beslissingen wijken maar op één punt af van het GEMS-advies. De experts raadden aan om naar 100 procent thuiswerk te gaan. Wij hebben geoordeeld dat de virologische winst van zo’n maatregel niet opweegt tegen de maatschappelijke schade doordat je een heel grote groep mensen totaal isoleert.”

De experts wilden ook de bezetting in het openbaar vervoer halveren en een beperkt aantal contacten per huishouden vastleggen.

“Dat laatste was slechts een aanbeveling. Dat is ook wat we zeggen: mensen, beperk uw contacten. Wees verstandig en hou het veilig, we staan voor een moeilijke periode. In het openbaar vervoer wordt de capaciteit verhoogd. Daardoor zullen mensen wat ruimer kunnen zitten. We hebben in het verleden gepoogd om de bezetting te beperken, maar dat is zeer moeilijk. Dan kom je weer uit bij voorstellen zoals dat je enkel aan het raam mag zitten in de trein.”

Punt blijft: we staan voor een nieuwe besmettingsgolf, maar u kondigt geen extra maatregelen af. Dat is riskant.

“Er zijn maatregelen. We zijn voorzichtig, maar, in tegenstelling tot andere landen, schieten we niet van het ene uiterste in het andere. Hier gaat het openbare leven niet op slot om 17 uur, hé. 

“Deze golf is anders dan de vorige. Het aantal besmettingen zal hoger oplopen, maar het aantal ernstige ziektes dat daaruit voortkomt zou beperkt moeten blijven. De lineaire, wiskundige relatie tussen de hoogte van de besmettingsgolf en de bezetting in de ziekenhuizen en op intensieve zorg is weg. Maar we zijn er nog niet, dat klopt. Nu zouden er weleens elders flessenhalzen kunnen ontstaan. In de reguliere ziekenhuisafdelingen, waar veel zieken tegelijk toekomen en personeel ook zelf ziek uitvalt, en ook in de rest van de economie, waar sectoren kunnen stilvallen doordat te veel mensen tegelijk ziek worden.”

U zegt het. Reden genoeg om voorzorgsmaatregelen te treffen, toch?

“Dat doen we ook. We zitten nu samen met de werkgeversorganisaties om de mogelijke scenario’s te bespreken. Een economie werkt in een keten. Als een leverancier stilvalt, kan ook de volgende niet meer voort. Ook cruciale sectoren zoals transport of energie zijn daar niet immuun voor. Wij hebben alvast de test- en quarantainestrategie aangepast, zodat enkel mensen die ziek zijn eronder vallen.”

Waardoor we nu ‘blind’ varen.

“Ik ben het niet eens met die kritiek. Dankzij die aanpassing kunnen we überhaupt nog varen, anders zou het systeem over zijn limiet gegaan zijn. Nu kunnen we de testcapaciteit vrijwaren voor de mensen die symptomen hebben, ziek zijn en dus het meeste risico lopen.”

Het jongste Overlegcomité heeft geen maatregelen afgekondigd of afgeschaft. Waarom was het dan nodig?

“Om wetenschap en politiek weer op dezelfde pagina te krijgen. De indruk was ontstaan dat dat niet zo was. Die indruk klopte niet echt, maar de perceptie was wel toxisch. Daarom was ik ook blij met de aanwezigheid van Steven Van Gucht op de persconferentie. Hij heeft een uniek talent om uit te leggen waar we staan, wat we weten en wat we nog niet weten. Soms moet je maatregelen nemen waarvan je maanden eerder nog gehoopt had dat je ze niet ging nemen. Dat is onvermijdelijk in deze onzekere situatie, maar het is dan wel belangrijk om een wetenschappelijke onderbouw te hebben.”

De vaccins zijn niet het gouden ticket gebleken. Voor veel mensen is dat het argument om de coronapas af te schaffen. Maar het beleid gaat net de andere richting uit.

“De pas is een manier om op een veiliger manier met elkaar te kunnen omgaan. Honderd procent veiligheid is er niet. Maar de vaccins beschermen ons nog steeds erg goed, ook tegen infectie. Bij omikron is een gevaccineerde negen à tien keer beter beschermd tegen zware ziekte. En een gevaccineerde die besmet is heeft ook negen à tien keer minder kans om het virus over te dragen. Het vaccin blijft dus absoluut de basis van onze verdediging, al heb ik in het verleden al gezegd dat ik geen voorstander ben van een verplichting. We geven mensen de vrije keuze, want het gaat om hun lichaam. Dat is niet niks.

“Maar vrijheid betekent niet dat je mag doen wat je wil, zonder beperkingen. Wie deel wil nemen aan het publieke leven mag de vrijheid van een ander om daaraan deel te nemen niet in gevaar brengen. Dat is de reden dat we met het Covid Safe Ticket werken, om daar een grens te trekken.”

U schetste het perspectief dat we nog twee tot drie jaar voorzichtig zullen moeten zijn. Dus zitten we ook nog twee tot drie jaar met de coronapas?

(Denkt na) “Of een ander instrument om aan te tonen dat we veilig zijn ten opzichte van elkaar. Het CST zal een belangrijke rol blijven spelen. Maar na deze crisis moet die pas wel in een schuif, de schuif gaat op slot, en de sleutel gooien we weg. Ik wil geen paspoort voor de seizoensgriep. Het moet een absolute uitzonderingsmaatregel blijven.”

Uitzonderingen blijken soms bijzonder hardnekkig.

“Er wordt vaak te veel geaarzeld om zeer doortastende maatregelen te nemen, maar ook om die daarna weer af te schaffen. Kijk naar de avondklok: zodra ze er was, werd ze gerechtvaardigd voor bijna om het even wat. Ik merk dat ook rond de vaccinatiepas de aarzeling zeer snel verdwijnt.”

Van aarzeling gesproken: heel veel mensen, ook zij die overtuigd zijn van het nut van vaccins, twijfelen over de vaccinatie bij kinderen.

“Ik heb een zoon van 13 die gevaccineerd is en een andere van 10. Mijn vrouw en ik hebben hem zelf gevraagd of hij zich wil laten vaccineren. Hij heeft ons daar een paar vragen over gesteld en besloten dat hij het wil doen. Anders hadden we waarschijnlijk wel een inspanning gedaan om hem te overtuigen. Maar ik ben niet de persoon om andere ouders te overtuigen. Als u twijfels of vragen hebt, spreek erover met een pediater of huisarts.”

Kunnen niet-gevaccineerde kinderen straks nog wel naar het pretpark?

“Ja. Bij volwassenen is vaccinatie een voorwaarde om bepaalde dingen in de maatschappij te mogen doen, maar voor kinderen mag dat in mijn ogen nooit het geval zijn.”

Covid is voor kinderen zeer mild. Vaccineren we hen om volwassenen te beschermen?

“Je kunt niet zeggen dat er geen kinderen zware gevolgen hebben van covid, maar de kans is veel kleiner dan bij een volwassene. Jammer genoeg hebben we de voorbije maanden gezien dat de circulatie van dit virus bij kinderen een zeer grote impact kan hebben op de rest van de bevolking. Het voordeel van vaccinatie bij kinderen is dus kleiner dan bij polio bijvoorbeeld, maar het voordeel voor de maatschappij is wel groot.”

Iets anders. Dit ging de regering van de politieke verzoening worden. Dat lijkt niet te lukken.

“Ik heb in drie regeringen gezeten. Deze slaat toch een veel respectvoller toon aan dan de vorige. Het is natuurlijk zo dat een aantal partijvoorzitters daarrond zweven en een rol spelen. In een regering met zeven partijen is het onvermijdelijk dat sommigen af en toe op zoek zijn naar een scherp profiel.”

Het is meer dan een scherp profiel: de partijvoorzitters beslissen van buitenaf mee over de dossiers van deze regering.

“Ondanks de meningsverschillen hebben we de voorbije maanden wel een aantal zeer netelige dossiers afgevinkt. Het energiedossier is een van de moeilijkste die er bestaan in ons land - vorige regeringen liepen daar met een grote boog omheen. Had ik liever gehad dat de discussie daarover kon gebeuren met minder kreten en minder publieke profilering? Absoluut. Ik denk dat heel veel burgers dat ook liever hadden gehad.”

Maar daar valt MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez niet van te overtuigen?

“Ik ken mijn grenzen, en dat zijn mijn regeringsleden.”

Sommige regeringsleden worden natuurlijk wel aangestuurd door Bouchez. En ook PS-voorzitter Paul Magnette heeft zijn vicepremier al een paar keer teruggefloten. Zo komt het wel in uw regering terecht.

“Uiteindelijk zijn we er altijd in geslaagd om akkoorden te sluiten. Het is ook mijn rol om begrip te tonen voor de soms tijdelijke moeilijkheden die er binnen regeringspartijen zijn.”

Bent u de echte premier van de regering of is dat Paul Magnette, zoals iedereen weet dat de echte premier van de regering-Michel in Antwerpen zat?

“Daar ben ik het eigenlijk niet mee eens. Ik heb dat van nabij gezien en het was duidelijk wie de premier was: Charles Michel. Over deze regering… tja, ik moet die evaluatie niet maken. Iedereen is vrij om daar zijn mening over te hebben.”

Is het een tekortkoming dat de partijleiders niet in de regering gestapt zijn?

“Ik heb een bijzonder knappe ploeg. Als deze ploeg kan aantonen dat we ons land succesvol kunnen leiden op een moeilijk moment, zullen de partijen van deze regering daar de vruchten van plukken. Ook mijn partij.”

U denkt dat u erop vooruitgaat in 2024?

“Mocht ik er niet in geloven dat mijn ploeg het beter kan doen voor het land, dan moet ik er niet aan beginnen. En als je het beter doet, ga je er normaal op vooruit. Je moet je ook niet laten afleiden door maand na maand als een bijziende met je neus op de peilingen te zitten. Het is onze opdracht om het land door de pandemie te leiden en op de juiste manier de bocht te laten nemen naar een duurzame economie.”