2021 was wereldwijd het vijfde warmste jaar ooit, concentratie broeikasgas methaan stijgt snel

Het afgelopen jaar kan volgens de onderzoekers definitief worden bijgeschreven in het rijtje van zeven warmste jaren ooit gemeten. In 2021 was het 0,3 graden Celsius warmer dan in de referentieperiode van 1991 tot en met 2020. De temperatuur lag 1,1 tot 1,2 graden Celsius hoger dan het pre-industriële niveau van de periode van 1850 tot en met 1900. 

Het voorbije jaar was daarmee slechts een beetje warmer dan 2015 en 2018, samen vormt het trio de koelere jaren van de afgelopen zeven. 2016 en 2020 waren de grootste warmte-uitschieters tot nu toe. De laatste zeven jaren waren “met een duidelijke marge de warmste jaren ooit”, stelt het C3S. 

"Wanneer we naar het wereldgemiddelde kijken, zien we dat de eerste vijf maanden van vorig jaar relatief lage temperaturen te zien gaven in vergelijking met de recente zeer warme jaren. Sinds juni behoren de maandtemperaturen wereldwijd echter steevast tot de vierde warmste ooit gemeten", meldt het aardobservatieprogramma.

Voornamelijk in het noordoosten van Canada, in Noord-Afrika en in het Midden-Oosten werden de meeste bovengemiddelde temperaturen opgetekend.

Nog nooit zat er zoveel van het krachtige broeikasgas methaan in de atmosfeer als in het afgelopen jaar, blijkt verder. Volgens Europese satellietmetingen is de methaanconcentratie in 2021 opvallend hard gestegen.

Klimaatwetenschappers zien de stijgende hoeveelheid broeikasgassen als hoofdoorzaak van de wereldwijd stijgende temperaturen. Zowel de hoeveelheid methaan (CH4) als de hoeveelheid koolstofdioxode (CO2) in de atmosfeer brak opnieuw een record in het afgelopen jaar. Sinds het begin van de industriële tijd is de CO2-concentratie al met bijna de helft toegenomen. De hoeveelheid methaan steeg in die periode met meer dan 150 procent.

Een methaanmolecuul houdt de warmte die de aarde uitstraalt meer vast dan een CO2-molecuul. Na verloop van tijd wordt dat effect wel zwakker. De Nederlandse weerdienst KNMI vergelijkt het klimaateffect van methaan met olie op het vuur. “Het heeft een krachtig opwarmend effect dat ook snel weer is verdwenen.”

Op de klimaattop in Glasgow sloten meer dan honderd landen in november vorig jaar een ‘methaanpact’. Op initiatief van de EU en de VS spraken ze af dat de uitstoot uiterlijk in 2030 met 30 procent moet zijn verminderd ten opzichte van 2020. Het is aan de landen zelf om hier plannen voor te maken.

Uit een voorlopige analyse van C3S blijkt dat de toename van methaan in 2021 en 2020 aanzienlijk hoger was dan in de twee decennia daarvoor. Hoe dat precies komt, weten de wetenschappers nog niet. “Het vinden van de bronnen van de toename is uitdagend, aangezien methaan uit veel verschillende bronnen komt.” Methaan komt bijvoorbeeld vrij bij de winning van olie en aardgas, maar het borrelt ook op uit moerassen.

In het Copernicus-rapport wordt ook stilgestaan bij andere weersextremen in het afgelopen jaar, zoals de overstromingen na hevige regenval in Limburg, Duitsland, België en Luxemburg, de hittegolven in het Middellandse Zeegebied en ongekend hoge temperaturen in Noord-Amerika. 

Volgens C3S-directeur Carlo Buontempo tonen deze gebeurtenissen aan “dat we onze manier van doen moeten veranderen”. Hij pleit voor “effectieve stappen richting een duurzame samenleving” en internationale samenwerking om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen.

In samenwerking met de Copernicus Atmosphere Monitoring Service (CAMS) meldt de C3S dat voorlopige satellietmetingen bevestigen dat broeikasgasconcentraties in 2021 bleven stijgen. Het koolstofdioxidegehalte (CO2) bereikte een jaarlijks wereldwijd kolomgemiddelde record van ongeveer 414,3 deeltjes per miljoen (ppm). Het methaangehalte (CH4) haalde dan weer een jaarlijks record van ongeveer 1.876 deeltjes per miljard (ppb). “Deze broeikasgassen zijn de belangrijkste aanjagers van de klimaatverandering”, stipt Vincent-Henri Peuch, directeur van de CAMS nog aan.