Hoe reageren Britten op zoveelste schandaal rond premier Johnson? En kan hij ook dit overleven?

"Er waren al langer geruchten, en zelfs foto's, dat er tijdens de lockdown in 2020 borrels en feesten plaatsvonden in en rondom Downing Street 10, de ambtswoning van de premier", zegt Lia van Bekhoven, VRT-correspondent in Groot-Brittannië. "Maar Downing Street is niet alleen maar een woning, het is ook een kantoor, en daar zat het probleem. Je kon Boris Johnson niet verwijten dat hij die borrels en feesten zelf organiseerde, want zijn medewerkers konden dat hebben gedaan. Bovendien: als je na kantoortijd met je collega's buiten in de tuin van Downing Street gaat zitten en je een fles opentrekt, is het dan een bubbel of een werkoverleg? Het werd nooit duidelijk wat er gaande was."

Dit keer liggen de kaarten anders, aldus Van Bekhoven: "Dit gaat om een borrel waarbij de secretaris van de premier via een e-mail – die nu naar boven is gekomen – honderd mensen uitnodigt om op 1 mei 2020 buiten van het mooie weer te genieten in de tuin van Downing Street, met de boodschap zeker een fles mee te brengen. Boris Johnson en zijn vrouw zouden er volgens ooggetuigen bovendien bij zijn geweest. Het wordt heel lastig voor de premier om zich hierbij te verschuilen achter excuses als ‘het was eigenlijk een werksamenkomst en het was eigenlijk georganiseerd door anderen’."

"De premier heeft alles doorgeschoven naar een ambtenaar uit zijn eigen omgeving, die hij heeft benoemd om deze zaak te onderzoeken", weet van Bekhoven. "Dat leidt tot nogal wat kritiek: waarom zou je niet gewoon zeggen dat je op je feest was? Waarom moet je vragen aan een beambte om te bevestigen dat jij op je eigen feest was in je eigen achtertuin?"

"Het is heel goed mogelijk dat de Londense politie zich gaat bemoeien en ook een onderzoek gaat voeren, omdat ze denken dat de wet mogelijk overtreden is. In mei 2020 was het namelijk tegen de wet om mensen te ontmoeten die niet bij je huishouden hoorden, en tegen de lockdownregels om naar buiten te gaan met meer dan één ander persoon. Je mocht alleen maar naar buiten om te sporten, je mocht niet eens op een bankje in het park zitten. Net daarom zijn zo ontzettend veel mensen boos nu het erop lijkt dat de premier en de zijnen zich niet aan die regels hielden."

"Normaliter houdt een groot deel van de kranten Boris Johnson de hand boven het hoofd", aldus van Bekhoven. "Maar dit keer zijn er maar weinig mensen en media – zelfs de media die de conservatieve premier goedgezind zijn – die hem verdedigen. In tegenstelling tot andere schandalen is dit veel moeilijker te negeren en uit te leggen."

"Op sociale media barst het van boosheid en lees je zulke aangrijpende verhalen. Zo las ik een verhaal van ouders van wie de 17-jarige zoon overleed in het ziekenhuis zonder dat ze erbij konden zijn. Tijdens de lockdown kon je namelijk niemand bezoeken: de verpleegtehuizen waren dicht en er waren geen bezoekuren meer in ziekenhuizen. Al die mensen die nu lezen dat ze afscheid hebben moeten nemen van hun ouders, van hun kinderen of van goede vrienden via Zoom, maar dat er tegelijkertijd honderd mensen werden uitgenodigd voor een feest in 10 Downing Street… Deze mensen zijn echt boos en geschrokken over deze affaire."

Het is niet de eerste keer dat Boris Johnson in opspraak komt, weet ook expert en VRT-journalist Ivan Ollevier: "Ik denk bijvoorbeeld aan de restauratie van zijn ambtswoning. Zo'n restauratie drong zich op, en je kan er nog inkomen dat hij de boel wat wilde opfleuren toen hij erin trok. Maar het probleem is dat Johnson de restauratie heeft laten betalen door een bevriende zakenman. Er wordt gefluisterd dat die man in ruil daarvoor een adellijke titel is beloofd."

Bovendien kwam Johnson nog niet al te veel beloftes na. "Hij had bijvoorbeeld beloofd aan Noord-Engeland, dat traditioneel een socialistisch gebied is, dat hij miljarden in de streek zou pompen. Twee jaar na de verkiezingen is daar nog maar weinig van in huis gekomen. Hij ging werk maken van een supersnelle trein naar de Noord-Engelse steden. Die komt er, maar met vertraging en veel minder ambitieus dan hij had voorgespiegeld. Veel mensen in het noorden dachten door op Johnson te stemmen eindelijk voor verandering te zorgen, maar de situatie is er nog altijd niet verbeterd. Hij wil die Noord-Engelse steden vasthouden voor zijn Conservatieve Partij, maar of dat zal lukken is nog heel erg de vraag. Je merkt dat er echt sprake is van woede die begint toe te nemen in die streken."

Johnson kon lang teren op het realiseren van de Brexit. "Dat heeft hij in enkele maanden voor elkaar gekregen, terwijl Theresa May er haar tanden op had gebroken. Zijn populariteit had hij voor een groot deel daaraan te danken, maar is daarna in mekaar gezakt. Hij heeft veel van zijn pluimen verloren."

"Het hangt nu in grote mate af wat zijn collega’s vinden: zolang hij verkiezingen kan winnen, zullen ze hem alles vergeven. Een paar weken geleden kreeg hij bij een tussentijdse verkiezing in een kiesdistrict echter nog zware klappen, en dat kan een teken aan de wand zijn voor het bestuur. Het heeft de zenuwachtigheid binnen zijn Conservatieve Partij alleszins heel erg doen toenemen."

"Boris Johnson is schandaalgevoelig, zoals ze dat plegen te noemen", zegt Ollevier. "Bij de verkiezingen eind 2019 wisten de Britten heus wel wat ze in huis haalden. Ze wisten dat Johnson het al eens bont durfde te maken. Nu maakt hij het wel heel erg bont, maar of hij daarmee meteen aan de kant wordt geschoven? Dat doen ze niet zo snel in Groot-Brittannië. Het is al gebeurd met Margaret Thatcher in de jaren 90 en met Theresa May in 2019, maar dat zijn er maar twee in de afgelopen dertig jaar. Desalniettemin: als ze zenuwachtig beginnen te worden binnen de Conservatieve Partij en ze vaststellen dat Boris Johnson meer kwaad dan goed doet, dan zullen ze niet aarzelen om in te grijpen en hem aan de kant te schuiven."

Dat is volgens Ollevier nu al merkbaar: "Je ziet dat sommige van zijn naaste ministers zich achter coulissen beginnen op te warmen om hem het vuur aan de schenen te leggen, en hem misschien uit te dagen voor een leiderschapsverkiezing van de Conservatieve Partij. In het Verenigd Koninkrijk is het gebruikelijk dat de leider van de grootste partij ook premier wordt. Als hij uitgedaagd wordt door pakweg Rishi Sunak, zijn minister van Financiën, en die haalt dat, dan schuift hij Boris Johnson aan de kant als partijleider en dan wordt Sunak de eerste minister. Veel van die topministers hebben een oogje laten vallen op het hoogste ambt. Ze zijn groepjes aan het vormen, met collega's aan het praten, aan het uitkijken waar de loyaliteiten liggen."