Communicatie in Tonga uitgevallen na onderzeese vulkaanuitbarsting: omvang van ramp voor eilandstaat nog onduidelijk

De uitbarsting van de Hunga-Tonga-Hunga-Ha’apai veroorzaakte zaterdag een tsunami op Tonga. De vulkaan ligt op ongeveer 65 kilometer van het hoofdeiland Tonatapu, dat 105.000 inwoners telt. Lokale media op de eilandengroep berichtten over vloedgolven die overstromingen veroorzaakten, over as die op het eiland valt en telefoonverbindingen die zijn uitgevallen. Op beelden op sociale media is wel te zien hoe inwoners wegvluchten van het water en hogere oorden opzoeken, zoals wordt aanbevolen bij een alarm, en hoe golven van 1,2 meter steden op het eiland overspoelen.

De uitbarsting duurde acht minuten. Inwoners van Tonga zeiden dat het klonk alsof er vlakbij meerdere bommen tot ontploffing kwamen. Zelfs op het 800 kilometer verderop gelegen Fiji was de uitbarsting te horen. Het klonk daar als een serie heftige donderslagen.

Al voor de grote uitbarsting werden kleine tsunamigolven van 30 centimeter vastgesteld. Er werd ook een waarschuwing uitgestuurd voor mogelijk zure regen. Bewoners van Tonga kregen de raad om binnen te blijven, hun drinkwater te beschermen en buiten een mondmasker te dragen.

De Nieuw-Zeelandse premier Jacinda Ardern heeft contact gehad met de Nieuw-Zeelandse ambassade in de hoofdstad Nuku’alofa, dat aan de kust van het eiland Tongatapu ligt. De hoofdstad zou bedekt zijn met een flinke laag as. “De tsunami heeft een aanzienlijke impact gehad op de noordelijke kust van Nuku’alofa, met schepen en grote rotsen die aan wal werden geworpen”, zei Ardern. Maar slachtoffers zouden er niet zijn. “Helaas hebben we niet veel informatie over de andere eilanden”, aldus Ardern.

Bij de uitbarsting van de onderzeese vulkaan bij de eilandstaat Tonga in de Stille Oceaan en de daaropvolgende tsunami zijn alle telefoon- en internetconnecties met het eiland afgesloten. Volgens Ardern werken mobiele telefoons nog wel.

Het ministerie heeft ook een militair schip paraat om hulp te sturen naar Tonga, maar eerst moet duidelijk worden waar de bewoners van de eilandstaat behoefte aan hebben, zegt defensieminister Peeni Henare. Volgens Ardern is drinkwater een prioriteit. Ook de Amerikaanse buitenlandminister Antony Blinken gaf aan klaar te staan hulp te sturen naar Tonga.

Nieuw-Zeeland gaat een observatievliegtuig van het leger morgen een vlucht laten uitvoeren in de regio, als de vulkanische aswolken dat toelaten. Ardern zei dat er “op dit moment geen grote uitbarsting aan de gang is” en dat de as niet langer neervalt. Maar meer vulkanische activiteit wordt niet uitgesloten. 

“Het was gigantisch. Ons huis begon te schudden. Enkele minuten later werd het huis gevuld met water. Bij de buren was een muur ingestort”, zegt een bewoner van Tonga. “Je hoorde overal mensen schreeuwen. Iedereen wilde naar hoger gelegen gebieden.”

Na de uitbarsting werd de koning van Tonga, Tupou VI, uit zijn paleis gehaald en in veiligheid gebracht. De meeste andere inwoners van kustgebieden trokken ook dieper landinwaarts. Voor zover bekend zijn er nog geen slachtoffers gemeld.

De vulkaan bevindt zich op een dertigtal kilometer van het eiland Fonuafo’ou, ook bekend als Falcon Island, dat bij Tonga hoort. 

 Volgens the ngo Save The Children Fiji waren er ook vloedgolven in Fiji en Vanuatu. Er is schade in de kustregio’s, maar er vielen geen dodelijke slachtoffers.

Ook in Nieuw-Zeeland is er schade. In Tutukaka, een kustplaatsje in de Northlands, de meest noordelijke regio van de eilandengroep, werden in de jachthaven verschillende boten verwoest, meldt de krant New Zealand Herald. Er zou voor miljoenen Nieuw-Zeelandse dollars aan schade zijn.

In Japan moesten zo’n 230.000 mensen evacueren vanwege het tsunami-risico. In kustgebieden in het land werden golven van meer dan een meter gerapporteerd. De meeste staten aan de Amerikaanse westkust hebben inmiddels hun tsunami-waarschuwingen aangetrokken. Alleen in delen van Californië worden mensen nog geadviseerd niet naar kustgebieden te gaan.

Ook de autoriteiten in onder meer Samoa, Fiji, Nieuw-Zeeland, en Chili kondigden een tsunami-alarm af. Mensen kregen de raad om de kustgebieden te vermijden, aangezien daar sterke en ongewone stromingen kunnen zijn. “Mensen in of nabij de zee moeten weg van het water, de stranden en kustgebieden en weg van havens, rivieren en mondingen”, zei het rampenagentschap van Nieuw-Zeeland.

Hoe ontstaat zo’n onderzeese vulkaanuitbarsting? Onze wetenschapsexpert Martijn Peters legt uit:

Ook vanuit de ruimte duiken indrukwekkende beelden op. Zo is de impact van de uitbarsting duidelijk te zien via satellietbeelden. Satellietbeelden van de Japanse Himawari-satelliet tonen hoe een grote wolk zich steeds verder uitbreidt boven de vulkaan.

De vulkaan bevindt zich ongeveer 2.000 kilometer ten noordoosten van Nieuw-Zeeland. Inwoners van dat land zeiden op sociale media dat ze de uitbarsting konden horen. De burgerbescherming van Northland, de meest noordelijke regio van Nieuw-Zeeland, bevestigde dat boten in een jachthaven waren gezonken als gevolg van tsunamigolven. 

Het agentschap voor rampenbestrijding van Nieuw-Zeeland raadde aan om uit het water te blijven en kustgebieden te vermijden. Evacuaties waren niet nodig. “Dit is de sterkste uitbarsting van vulkaan Hunga-Tonga-Hunga-Ha’pai tot nu toe, en de uitbarsting is nog aan de gang”, aldus het agentschap.