Schokgolf van vulkaanuitbarsting bij Tonga bereikte ook België: “Luchtdruk schoot plots omhoog”

De impact van de onderzeese vulkaanuitbarsting in de Stille Oceaan was eerder duidelijk te zien op indrukwekkende satellietbeelden. Een gigantische aswolk vloog de lucht in. “Het blijft onwaarschijnlijk om te zien”, twitterde onze wetenschapsexpert Martijn Peters over die beelden. “Alleen al de schokgolf in de atmosfeer geeft een idee van hoe krachtig de explosie moet geweest zijn.”

Peters legde gisteren bij HLN LIVE uit dat de immense kracht van de ontploffing vooral te maken heeft met de locatie van de vulkaan, die onder water ligt en vooral ook niet heel ver onder het wateroppervlakte. “Als zo’n vulkaan uitbarst, dan komt de superhete magma ineens in contact met water en dan krijg je de vorming van heel veel stoom en heel krachtige explosies.”

Door de grote uitbarsting werd ook een enorme hoeveelheid lucht in een keer verplaatst, legt het Nederlandse weerbureau Weer.nl uit. "Bij zo'n schokgolf komt het plotseling tot grote fluctuaties in de luchtdruk. Mensen voelen er niets van, maar de barometers over heel de wereld vertoonden flinke schommelingen."

Ook die in België en Nederland dus, ook al is Tonga één van de verste plaatsen in de wereld voor ons. “Bijzonder!”, kirde weerdienst NoodweerBenelux gisterenavond op Twitter: “Op meerdere weerstations in de Benelux wordt momenteel de schokgolf van de vulkaanuitbarsting in de Stille Oceaan waargenomen. De luchtdruk stijgt eerst snel om daarna fors af te nemen.” Dat was op dat moment ongeveer 14 uur na de eigenlijke uitbarsting. Ook onder meer statisticus Bart Mesuere van de UGent zag over heel Vlaanderen de plotse piek en snelle daling van de luchtdruk.

Een unieke meting, noemde de Nederlandse meteoroloog Wouter van Bernebeek het. “Deze drukgolf heeft al een afstand van ruim 17.000 km afgelegd!” In een latere tweet voegde hij toe: “De amplitude was uiteindelijk 3 hPa, aanzienlijk hoger dan verwacht. Het geeft aan hoe ongekend krachtig die knal moet zijn geweest...”.

Hoewel een schommeling in de luchtdruk op zich wel vaker voorkomt, was deze situatie volgens Weer.nl echt wel uitzonderlijk. Dit omdat het inderdaad een effect was van een uitbarsting een slordige 17.000 kilometer verderop, aan de andere kant van de wereld. Ongeveer drie kwartier na de aankomst van de schokgolf was de luchtdruk in ons land weer normaal.

Dat de schommeling heeft plaatsgevonden is vooral een leuk weetje, klinkt het nog bij onze weerman David Dehenauw. “Dat betekent niets en heeft ons geen enkel nadeel berokkend”, benadrukt hij. “Maar hoewel die uitbarsting aan de andere kant van de wereld was, merkten we er dus wel iets van op onze meetapparatuur.”

Dehenauw noemt de waarneming opvallend. “Je ziet soms luchtdrukschommelingen bij windstoten, in een onweer, bij valwinden krijg je soms een piek van iets hogere druk die dan terug wegvalt als die valwind gedaan is. Door zo’n onderzeese beving of een vulkaanexplosie heb ik dat nog niet gezien. Waarschijnlijk is het al wel gebeurd, maar het viel ons nu op.”

De tsunami die volgde op de vulkaanuitbarsting in de buurt van eilandstaat Tonga heeft intussen wel “aanzienlijke” schade aangericht in Nuku’alofa, de hoofdstad van het land. Onder meer schepen en grote rotsen werden aan wal geworpen, zo heeft de Nieuw-Zeelandse premier Jacinda Ardern bekendgemaakt. Ook elders, in onder meer Fiji, Vanuatu en in Nieuw-Zeeland, is er hier en daar schade. Slachtoffers zouden er gelukkig niet zijn gevallen. 

Nieuw-Zeeland gaat een observatievliegtuig van het leger maandag een vlucht laten uitvoeren in de regio, als de vulkanische aswolken dat toelaten. De communicatie met Tonga is in tussentijd onderbroken, nadat zaterdag een onderzeese kabel beschadigd raakte bij de impact. Maar Ardern verklaarde dat haar regering contact had met haar diplomatieke vertegenwoordiging in Nuku’alofa. 

Het tsunami-alarmcentrum voor de regio van de Stille Oceaan (PTWC) communiceerde afgelopen nacht om 4 uur dat de dreiging van nog meer vloedgolven voorbij is. Er blijven gedurende enkele uren wel nog lichte veranderingen van het zeeniveau mogelijk. Ardern zei nog dat er “op dit moment geen grote uitbarsting aan de gang is” en dat de as niet langer neervalt. Maar meer vulkanische activiteit wordt niet uitgesloten.