Gemiddelde Vlaamse basisschool heeft 6 snackbars in de buurt. De impact op het gewicht van kinderen is navenant

Tussen 2008 en 2020 nam het aantal fastfood-, afhaalzaken en gemakswinkels (kleine winkels met overwegend ongezond aanbod) rond scholen toe met 20 à 25 procent. Dat blijkt uit een analyse door onderzoekers van Sciensano, die de evolutie van het voedselaanbod rond ruim 3.400 basisscholen en bijna 1.200 secundaire scholen in Vlaanderen in kaart brachten. Traditionele winkels zoals groente- en fruitzaken, bakkers en slagers namen in aantal af. “Het aanbod rond scholen is ongezonder geworden”, besluit onderzoeker Stefanie Vandevijvere.

In een straal van één kilometer rond een gemiddelde Vlaamse basisschool liggen 3,8 gemakswinkels en 6,3 fastfoodrestaurants. Voor de gemiddelde middelbare school zijn er dat respectievelijk 7,6 en 12,7. Bij de helft van de scholen moeten kinderen minder dan 400 meter stappen naar een fastfood- of afhaalzaak.

“Enorm frappant”, vindt kinderendocrinoloog Anne Rochtus (UZ Leuven) die cijfers. “Bijna één op de vijf kinderen kampt met overgewicht en bijna 6 procent is obees. De laatste jaren neemt vooral bij jongere kinderen het probleem toe. Een obesogene omgeving draagt daartoe bij omdat ze gezonde keuzes bemoeilijkt.”

Een gezond gewicht op jonge leeftijd is volgens Rochtus erg belangrijk. “Kinderen met overgewicht en obesitas hebben vaak last van een hoge bloeddruk, kortademigheid en een verstoord suikermetabolisme. Ze ondervinden ook vaak emotionele problemen. Wie als kind te zwaar is heeft bovendien als volwassene een veel hoger risico op overgewicht en aandoeningen zoals hart- en vaatziekten en diabetes.”

Hogere BMI

Op basis van door de centra voor leerlingenbegeleiding (CLB) bijgehouden data vonden de onderzoekers een statistisch verband tussen een ongezonder voedselaanbod rond de school en een hogere gemiddelde body mass index (BMI) van de leerlingen. “Dat impliceert dat er meer kinderen zijn met overgewicht en obesitas”, zegt Vandevijvere.

Het verband was statistisch significant voor kinderen van zes tot twaalf, maar niet voor kinderen van dertien tot achttien. “Een mogelijke verklaring is dat oudere kinderen op meer verschillende plaatsen komen, terwijl de school- en thuisomgeving voor jonge kinderen belangrijker en bovendien vaak dezelfde is”, denkt Vandevijvere.

De onderzoekers keken ook naar de relatie tussen het voedselaanbod en de socio-economische situatie van de leerlingen, afgeleid op basis van de thuistaal en het opleidingsniveau van de moeder. Rond scholen met veel leerlingen in een kwetsbaardere sociale positie is het aanbod ongezonder. “We weten dat kinderen en jongeren bijzonder gevoelig zijn voor een ongezonde voedselomgeving omdat hun ontwikkeling nog in volle gang is”, zegt Vandevijvere. “Dat geldt nog meer voor kinderen in een kwetsbaardere sociale positie.”

Het onderzoek kan geen oorzakelijk verband tussen het voedselaanbod rond scholen en overgewicht hard maken. Wat voedingswetenschappers de ‘voedselomgeving’ noemen is een samenspel van verschillende factoren. Niet alleen het aanbod op verschillende plaatsen maar ook prijzen, marketing en portiegroottes spelen een rol. Niet zelden sturen die prikkels ons in de richting van te veel en ongezond eten. “Het aanbod rond de school is slechts één element”, zegt Vandevijvere. “Maar het is wel een aspect dat moet worden aangepakt.”

Inspiratie daarvoor vinden de onderzoekers in het buitenland. Zo legt Londen afhaalzaken rond scholen en parken aan banden en geldt in Zuid-Korea een verbod op de verkoop van junkfood aan kinderen binnen een straal van 200 meter rond scholen. “Hiervoor moet bij ons een juridisch kader worden uitgewerkt”, zegt Vandevijvere. “Lokale besturen zouden de mogelijkheid moeten hebben om rond scholen een gezonde voedselomgeving te creëren, om zo de gezondheid van kinderen te beschermen.”