Voor de komst van het paard kweekte men in het Midden-Oosten ezel-hybriden voor de oorlogsvoering

Paardachtigen hebben in de loop van de geschiedenis een sleutelrol gespeeld in de evolutie van de oorlogvoering.  

Hoewel gedomesticeerde paarden voor het eerst in het Midden-Oosten verschijnen zo'n 4.000 jaar geleden, gebruikten de Soemeriërs al eeuwenlang door paardachtigen getrokken, vierwielige strijdwagens op het slagveld. 

Dat blijkt bijvoorbeeld uit de beroemde 'Standaard van Ur', een Soemerische houten doos met mozaïeken die zo'n 4.600 jaar oud is. Op de ene kant van de standaard staat 'Vrede' afgebeeld, op de andere 'Oorlog' en daar zijn strijdwagens te zien met een menner en een krijger. De wagens worden voortgetrokken door vier paardachtige dieren. 

Ook kleitabletten met spijkerschrift uit deze periode vermelden prestigieuze paardachtigen met een grote marktwaarde die 'kunga' genoemd worden en die onder meer aan de koning geschonken worden. 

Om welke dieren het precies ging, is echter al tientallen jaren het onderwerp van discussie.  

(Lees voort onder de foto's)

Om de discussie te kunnen beslechten, bestudeerde een team paleogenetici onder leiding van het Institut Jacques Monod (CNRS/Université de Paris) de genomen van paardachtigen uit het 4.500 jaar oude, koninklijke funerair complex in Umm el-Marra in het noorden van Syrië.  

Op basis van morfologische en archeologische criteria had een Amerikaanse archeozoöloog gesteld dat deze dieren, die een aparte begraafplaats kregen in het complex, de prestigieuze 'kunga's' waren uit de spijkerschriftteksten. 

Hoewel het genoom niet in goede staat was, kon het toch vergeleken worden met de genomen van andere paardachtigen: paarden, gedomesticeerde ezels en wilde ezels uit de onager-familie, die speciaal gesequencet werden voor deze studie. 

Tot die onagers behoorden de overblijfselen van een 11.000 jaar oude paardachtige uit de oudste bekende tempel, Göbekli Tepe in het zuidoosten van het huidige Turkije, en de laatste vertegenwoordigers van Syrische wilde ezels die vroeg in de 20e eeuw uitgestorven zijn. 

Uit de analyses bleek dat de kunga's, de paardachtigen van Umm el-Marra, hybriden waren van de eerste generatie tussen een gedomesticeerde ezelin en een onager, een wilde ezel. Die hybriden zijn de oudste die door mensen voortgebracht zijn. 

Aangezien de kunga's onvruchtbaar waren en de onagers wild, was het telkens opnieuw nodig om een gedomesticeerd vrouwtje te kruisen met een eerder gevangen onager om nieuwe kunga's voort te brengen.

(Lees voort onder de foto's)

Liever dan de paarden te domesticeren die in het gebied leefden, kweekten en gebruikten de Soemeriërs hybriden. 

Ze combineerden zo de kwaliteiten van de twee ouders om nageslacht voort te brengen dat sterker en sneller was dan gedomesticeerde ezels - en veel sneller dan paarden - maar dat beter onder controle te houden was dan de wilde onagers. 

De kunga's die ze zo voortbrachten, werden uiteindelijk verdrongen door de komst van het gedomesticeerde paard, dat gemakkelijker te kweken was, toen dat werd ingevoerd in de regio vanuit de Pontisch-Kaspische Steppe.  

De studie van de onderzoekers van het Institut Jacques Monod en collega's van de Ludwig-Maximilian-Universität Munchen, het University Museum of Archeology and Anthropology in Philadelphia en de Johns Hopkins University in Baltimore is gepubliceerd in Science Advances. Dit artikel is gebaseerd op een persbericht van het Centre national de la recherche scientifique (CNRS).