Romeinse villa Aurora met unieke plafondschildering van Caravaggio raakt voorlopig niet verkocht

Midden in Rome, tussen de Trevifonteinen en Villa Borghese, ligt Casino di Villa Boncompagni Ludovisi verscholen achter hoge muren. Het bouwwerk, in de volksmond beter bekend als Villa Aurora, werd in de zestiende eeuw op vraag van kardinaal Francesco Maria Del Monte opgetrokken en werd in 1621 verkocht aan kardinaal Ludovico Ludovisi. Ruim vierhonderd jaar lang bleef het pand in het bezit van zijn familie.

Een erfeniskwestie maakt daar nu een einde aan. Nadat de vorige eigenaar, Nicolò Boncompagi Ludovisi, in 2018 overleed, ontstond er namelijk een conflict tussen de kinderen uit zijn eerste huwelijk en zijn derde vrouw – de Texaanse actrice Rita Jenrette. Een rechter bepaalde uiteindelijk dat de villa moest worden geveild.

Sinds dinsdag stond het majestueuze pand dan ook voor een tijdslot van 24 uur online te koop. Maar niemand deed een bod.  De biedprijs zal nu vermoedelijk verlaagd worden. Het minimumbedrag was 353 miljoen euro, de richtprijs 471 miljoen euro. De koper verwerft niet alleen een huis van bijna 3.000 vierkante meter met een knap stuk landgoed aan de Via Veneto in het centrum van Rome, maar ook de plafondschildering die de Italiaanse meester Caravaggio er rond 1597 maakte. Het is de enige plafondschildering die Caravaggio ooit creëerde, en het kunstwerk heeft dan ook een geschatte waarde van 300 miljoen euro. 

Kardinaal Francesco Maria Del Monte bestelde het werk bij Caravaggio om het plafond van zijn alchemielaboratorium te versieren. “Op de plafondschildering zie je de goden Neptunus, Pluto en Jupiter, die extreem verkort zijn weergegeven”, schetst Matthijs Jonker, hoofd Kunstgeschiedenis aan het Koninklijk Nederlands Instituut in Rome. “Het lijkt alsof ze op een glazen plafond staan, als toeschouwer kijk je naar hen op. Je kijkt recht tegen de voetzolen – en het geslacht van Pluto – aan.”

De drie mythische figuren verwijzen ook duidelijk naar het alchemiethema. Caravaggio schilderde Jupiter met een adelaar als symbool van lucht en zwavel, Neptunus met een zeepaard als symbool van water en kwik, en Pluto met de driekoppige hond Cerberus als symbool van aarde en zout. Jupiter strekt zijn armen naar een hemelse bolle vorm, waarin de zon rond de aarde draait. Pas enkele jaren later zou Galileo bewijzen dat de aarde eigenlijk rond de zon draait.

Naast het werk van Caravaggio staat het domein vol standbeelden en andere werken. Zo wordt de koper ook eigenaar van fresco’s uit 1621 van barokkunstenaar Guercino, en komt hij tijdens een wandeling in de tuin een beeldhouwwerk van Michelangelo tegen.

Tot nu toe was de villa enkele keren per maand met een gids - en meestal enkel in groep - te bezoeken tegen een forse vergoeding van zo’n 300 euro. “Ook ik had dankzij mijn werk de kans om het pand te bezichtigen”, aldus Jonker. Heel wat Italianen vrezen dat het domein straks door een nieuwe eigenaar ontoegankelijk wordt gemaakt. Meteen de reden waarom ruim 38.000 politici, academici en bezorgde burgers een petitie ondertekenden met de vraag aan de Italiaanse regering om de villa zelf aan te kopen. Na het laatste bod heeft de overheid namelijk zestig dagen de tijd om hetzelfde bedrag te bieden.

Al is die kans gering, schat Jonker. “De minimumprijs van 353 miljoen euro bedraagt een derde van het jaarlijkse totaalbudget voor cultuur. En zoals je weet, heeft Italië heel wat kunstschatten die moeten worden geconserveerd en gerestaureerd. Er werd gesuggereerd om geld uit het Europees Herstelfonds aan te wenden, maar dat lijkt me nodig voor alle opgelopen schade na de coronapandemie.”

Er was al twijfel of we na een onlineveiling van 24 uur te weten zouden komen welke particulier het hoogste bod zou plaatsen. “Deze veiling is uniek in zijn soort. In Italiaanse kranten circuleren onder meer Bill Gates en de sultan van Brunei als mogelijk geïnteresseerden. Het veilinghuis zou liefst 20.000 hele rijke mensen hebben gecontacteerd. Iets komt daar uit voort, maar wie of wat? Afwachten geblazen.”