‘In godsnaam: ga!’: partijopstand tegen Boris Johnson voorlopig afgewend

Bekijk het pittige vragenuurtje in het Lagerhuis

Het werd een spannende dag voor Boris Johnson. Verschillende van zijn conservatieve partijgenoten (‘Tories’) hadden bloed geroken. 

De voorbije weken volgde de ene na de andere onthulling over hoe Johnson het regelmatig niet al te nauw nam met de coronamaatregelen. Johnsons uitleg over het tuinfeest in volle lockdown, - niemand heeft me gewaarschuwd dat dit tegen de regels was” -  maakte zijn positie wellicht nog slechter dan die al was. Dat de premier zijn eigen coronaregels niet kende, is voor verschillende van zijn partijgenoten de druppel. 

Parlementslid Christian Wakeford kondigde tijdens het vragenuurtje in het Lagerhuis aan dat hij overstapt naar opponent Labour. Voormalig Tory-minister David Davis haalde dan weer fors uit naar Johnson. Davis legde uit dat hij Johnson wekenlang verdedigd heeft tegenover “boze kiezers”, maar dat de opeenvolgende schandalen simpelweg te veel werden. 

“Ik verwacht van mijn leiders dat ze de verantwoordelijkheid nemen voor hun daden. Maar gisteren deed hij (Johnson dus) precies het tegenovergestelde.” Daarop citeerde Davis een in het Verenigd Koninkrijk bekende uitspraak van voormalig conservatief parlementslid Leopold Amery, gericht aan Neville Chamberlain (premier van 1937 tot 1940):‘You have sat there too long for all the good you have done. In the name of God, go.’ (‘Je hebt daar al veel langer gezeten dan goed is. In godsnaam: ga!’)  Davis en anderen willen nu stappen ondernemen om Johnson af te zetten.

Na het debat verklaarde Davis aan The Guardian waarom hij tussenkwam. “Totnogtoe heb ik hem steeds verdedigd, maar dit is geen leiderschap. Zijn interview van gisteren was een poging om zijn verantwoordelijkheid te ontlopen.”

Hoe gaat zo’n afzetting in zijn werk?

Een aantal Tory-parlementsleden wil het vertrouwen in Johnson als partijleider en premier formeel opzeggen. Het interne reglement van de Conservatieve Partij bepaalt dat er nieuwe verkiezingen voor het partijleiderschap kunnen worden gehouden als 15 procent van de parlementsleden een brief indient om het vertrouwen op te zeggen.  Dat komt vandaag neer op 54 van die brieven.

Hoe groot is de opstand?

Dat is nog onduidelijk. Dinsdagavond was sprake van minstens 20 brieven, maar volgens Britse media zouden woensdagochtend nog zeker 11 bijkomende  parlementsleden een brief hebben ingediend. Mogelijk staat de teller nu dus al boven de 30. “Met die lekken en geruchten moeten we het voorlopig doen, want een officiële bekendmaking volgt enkel als het totaal van 54 is bereikt”, zei correspondente Lia van Bekhoven vanmorgen aan VRT NWS. 

Weinig waarnemers twijfelden eraan dat die kaap van 54 gerond zou worden, maar voorlopig is dat niet het geval. Wakefords overstap naar Labour had immers een averechts effect: bij de Conservatieven ontstond opeens een soort saamhorigheid. Opeens was de woede gericht op de ‘verrader’.

Daarmee is de onvrede niet weg. Mogelijk leidt het rapport van topambtenaar Sue Gray alsnog tot 54 brieven. Zij onderzoekt de mogelijke overtredingen van de coronaregels door Johnson en zijn entourage. Dat rapport wordt volgende week verwacht. Johnson heeft zelf zijn lot verbonden aan de uitkomst van dat rapport.

Hoe gaat het vervolgens verder?

Als er voldoende brieven zijn, volgt een geheime stemming. Als Johnson erin slaagt om minstens de helft van de conservatieve parlementsleden achter zich te krijgen, blijft hij premier. Bovendien kan er in dat geval een jaar lang geen nieuwe vertrouwensstemming worden gevraagd.

Ook al overleeft de premier de vertrouwensstemming, dan nog is zijn macht aangetast. Zo kreeg zijn voorganger Theresa May in december 2018 een vertrouwensstemming tegen zich, die haar niet van haar stoel kreeg. Toch wachtte ze een nieuwe stemming niet af, en kondigde ze in mei 2019 aan dat ze zou aftreden.

Haalt Johnson geen meerderheid, dan wordt gestemd over een opvolger. Die zou dan meteen de leider van de Conservatieven worden, én premier. Namen die daarvoor het meest genoemd worden, zijn die van minister van Financiën Rishi Sunak en minister van Buitenlandse Zaken Liz Truss.