‘Men geeft de pseudowetenschap een platform op het hoogste politieke niveau’: viroloog Marc Van Ranst

Maandag braken we alweer een nieuw besmettingsrecord: 60.419 besmettingen in een dag, bijna het dubbele van de week ervoor. Ondertussen blijft de positiviteitsratio stijgen, wat erop wijst dat we nog niet aan de piek van de omikrongolf zitten. Maar of de piek hier langer op zich zal laten wachten dan in andere landen door de heropening van de scholen, dat wil viroloog Marc Van Ranst (KU Leuven) niet gezegd hebben. “Wanneer de piek komt, dat blijft erg moeilijk te voorspellen. Dit is geen lineair proces. Je kunt enkel zeggen dat de piek voorbij is als de cijfers weer naar beneden gaan.”

Het aantal ziekenhuisopnames valt op dit moment goed mee. Toch zien we in bijvoorbeeld Denemarken, dat als een van de eerste Europese landen door omikron getroffen werd, dat het aantal ziekenhuisopnames behoorlijk doorstijgt. Staat ons dat ook nog te wachten? 

“Waar we vooral naar moeten kijken, is de reden van ziekenhuisopname. Wanneer je een hoge viruscirculatie hebt, dan krijg je ook veel mensen die om een andere reden naar het ziekenhuis moeten en die dan ook covid blijken te hebben. Wat we zien, is dat bij omikron minder mensen beademd moeten worden of naar intensieve zorg moeten. Dat is positief. Maar er zijn natuurlijk ook nog steeds mensen die door delta in het ziekenhuis belanden.”

Is er dan ruimte om op het Overlegcomité van morgen vrijdag wat versoepelingen door te voeren?

“We zitten nog niet aan de piek, dus dat lijkt me onverstandig. Maar je kan je wel al voorbereiden op welke versoepelingen hierna doorgevoerd kunnen worden, zoals het afschaffen van het Covid Safe Ticket.”

Er gaan stemmen op in de regering om alleen geboosten nog een CST te geven. Maar u vindt dat we er beter afscheid van nemen? 

“Ik heb het Covid Safe Ticket nooit gekoesterd. Het was misschien nuttig in een acute fase en het heeft misschien de vaccinatiegraad iets naar omhooggehaald. Maar op de langere termijn vind ik het CST moeilijk te verdedigen, zeker in een land met een hoge vaccinatiegraad.”

‘Je voelt dat we in het eindspel geraken’, zei u in Het Nieuwsblad. Waarop baseert u dat?

“In Zuid-Afrika ging de omikrongolf relatief snel weer naar beneden. In het Verenigd Koninkrijk gaan ze verregaande versoepelingen doorvoeren. Als je ziet dat omikron amper doden veroorzaakt, dan kom je in een andere fase terecht. En dan moet je daar ook naar handelen.

“Ik ken geen viroloog die maatregelen wil aanhouden als het niet meer nodig is. Je mag mij gerust een hardliner noemen als het op maatregelen aankomt in een noodsituatie, maar als de situatie het toelaat moeten die maatregelen van mij ook snel weer afgebouwd worden. Uiteraard moet je altijd de situatie blijven opvolgen, maar we moeten heus geen zes maanden wachten om versoepelingen door te voeren.”

Dan gaat u er wel vanuit dat we met omikron blijven zitten. We weten toch niet welke varianten het virus nog voor ons in petto heeft? Wat bijvoorbeeld als er een variant komt die ziekmakender is dan omikron? 

“We kunnen dat nooit uitsluiten. Een pandemie is een boek met vele hoofdstukken, dat heb ik altijd gezegd. Het is inderdaad ook niet zeker dat iedere variant weer wat minder ziekmakend zal zijn. Op de langere termijn is dat wellicht wel zo. Maar omikron is natuurlijk al een heel besmettelijke variant. De kans dat een andere variant omikron fel verdrijft, lijkt me dus eerder laag. Als je er dan ook nog rekening mee houdt dat een groot deel van de bevolking geboost is, dan kun je wel stellen dat we in een nieuwe fase van de pandemie zitten.”

Toch hebben we uit de deltagolf geleerd dat alles loslaten als een boemerang in ons gezicht kan terugkeren. Wat doen we met het nachtleven bijvoorbeeld? Kan dat heropend worden als de omikrongolf is gaan liggen?

“Dat moet zeker kunnen. Maar het lijkt me geen goed idee om grote bevrijdingsfeesten te houden. En uiteraard moeten we wel blijven vasthouden aan een aantal basisregels. Dat gaat dan over afstand houden, thuisblijven als je ziek bent. Ik denk niet dat we nog zoveel naar kantoor zullen gaan als in 2019. En in de winter kun je nog wat voorzichtigheid inbouwen. Daarnaast moeten we zoveel mogelijk investeren in ventilatie en luchtzuivering. Zo kan je voor een stuk verhinderen dat er steeds kinderen in quarantaine moeten.” 

U bent zelf bezig met een project om luchtzuivering voor scholen te voorzien, samen met professor bouwfysica Bert Blocken (TU Eindhoven/KU Leuven). Hoe loopt het met dat project?

“Ik was al lang aan het duwen op het belang van luchthygiëne. Maar als de regering het niet aanpakt, moeten we het zelf maar doen. Bert en ik hebben elkaar daarin gevonden. Zo’n twintigtal scholen doet inmiddels mee en er komen er steeds bij. De bedoeling is om daar een wetenschappelijk project aan te koppelen, door met ons team te kijken of er in die deelnemende scholen - rekening houdend met andere factoren - ook minder besmettingen plaatsvinden.”

Iets anders nog. De Kamercommissie Gezondheid gaat 32 sprekers uitnodigen voor de hoorzittingen over de vaccinatieplicht of vaccinatiepas. U kreeg geen telefoontje?

“Nee, maar ik stel vast dat er ook amper mensen van de vaccinatietaskforce gevraagd zijn. Zelfs Pierre Van Damme, de vaccinatie-expert van ons land, zal er niet komen spreken. Maar erg vind ik dat niet. Ik heb geen uitgesproken mening over de vaccinatieplicht. En over een gebrek aan visibiliteit in de media kan ik ook niet bepaald klagen.”

Het valt op dat de vraag om een breder maatschappelijk debat over de corona-aanpak, onder meer vanwege de auteurs van het Wintermanifest, zich weerspiegelt in de lijst van uitgenodigde experts. Zo mogen manifestondertekenaars als datawetenschapper Tijl De Bie en kerkjurist Rik Torfs er hun zegje komen doen, net als vaccinatiesceptici Sam Brokken en Geert Vanden Bossche. Hoe kijkt u daarnaar?

“Eerst en vooral bestrijd ik het idee dat de corona-aanpak niet breed of multidisciplinair bekeken wordt. Maar als er andere onderzoekers of groepen zijn die interessante onderzoeken doen over bijvoorbeeld de impact van coronamaatregelen, dan mogen die wat mij betreft gerust samengelegd worden.

“Maar iets breed bekijken wil nog niet zeggen dat het veel nut heeft om een kerkjurist uit te nodigen voor een debat over vaccinatieplicht. Zo wordt het wel een heel rare show. Ik denk dat ze in het buitenland eens goed gaan lachen als ze zien waar wij ons mee bezighouden.”

Er zouden dus alleen experts uitgenodigd mogen worden die het eens zijn over de wetenschappelijke feiten, namelijk dat vaccinatie een uitstekend hulpmiddel is in de bestrijding van de pandemie?

“Nee, dit is een democratie, en alle partijen mogen mensen uitkiezen die zij willen. Maar het is wel interessant om te zien welke partijen welke ‘experts’ naar voren schuiven. Blijkbaar zien sommigen meer heil in Harry Pottergeneeskunde dan in wetenschap. En op die manier geeft men die pseudowetenschap wel een platform op het hoogste politieke niveau. Daar stel ik me zeker vragen bij.

“De Koninklijke Vereniging van Kanariekwekers uit Ertvelde heeft waarschijnlijk ook een mening over de vaccinatieplicht, maar dat betekent nog niet dat die wetenschappelijk veel toevoegt. Wat ik nog mis in het lijstje, is een dansleraar. Als Willem Engel (De Nederlandse dansleraar die Marc Van Ranst voor de rechtbank daagde wegens laster, JL) een Belg was, dan mocht hij waarschijnlijk ook in de hoorzitting komen spreken.”

Zal dat debat over vaccinatieplicht sowieso niet te laat komen?

“Ja, ik denk sowieso niet dat die vaccinatieverplichting erdoor komt. En als je het lijstje namen ziet dat daar gaat spreken, dan zijn we inderdaad wel even bezig. Ik ga in elk geval geamuseerd toekijken.”