‘Plaatsen creëren is slechts een deel van de oplossing’: experts voorspellen meer asielzoekers in 2022

Volgens de recentste migratiecijfers is de asielinstroom in ons land in 2021 toegenomen. Vooral in de tweede helft van 2021 telden we maandelijks meer dan 2.000 eerste asielzoekers. Vorig jaar werden in België in totaal 25.971 aanvragen ingediend. Al moet de stijging ten aanzien van 2020 ook genuanceerd worden, want 2020 was een jaar met een relatief laag aantal asielaanvragers door de impact van de pandemie. Op jaarbasis blijft 2021 net onder het aantal aanvragers van 2019.

Niettemin verwacht het federaal migratiecentrum Myria niet dat het aantal mensen dat asiel zal aanvragen in ons land zal afnemen op korte termijn. Dat is ook voelbaar op het terrein. “Daar is het alle hens aan dek, zoals we de voorbije maanden gezien hebben aan aanmeldcentrum het Klein Kasteeltje, waar mensen op straat sliepen omdat ze niet opgevangen konden worden”, zegt Ina Vandenberghe van Myria.

Verzadigd

Vanaf 4 januari is er echter wel opvang voorzien voor alle aangemelde asielzoekers, al wil dat niet zeggen dat de situatie stabiel is. “We hebben geen glazen bol maar er is geen directe indicatie dat de asielaanvragen zullen dalen en de situatie in de opvang blijft precair. Er wordt dus door de diensten van Fedasil met man en macht elke dag tegen de klok gewerkt om voldoende opvang te voorzien”, zegt Vandenberghe. “De context om dat te doen is niet ideaal. Het draagvlak bij lokale overheden om kleinschalige opvangplaatsen aan te bieden is bijvoorbeeld de voorbije jaren sterk geslonken door de vele koerswijzigingen, en is moeilijk terug op te bouwen.”

De verwachte instroom opvangen wordt in 2022 een van de grootste uitdagingen. Het opvangnetwerk in ons land is immers nu al zo goed als volzet. “Bovendien is de uitstroom relatief beperkt op dit moment”, weet Vandenberghe.

Dat komt onder meer door het feit dat het Commissariaat-generaal voor de vluchtelingen en de staatlozen (CGVS) een deel beslissingen over Afghanistan on hold heeft gezet omdat er onvoldoende elementen waren om een oordeel te vormen. Vandenberghe: “Dat gaat binnenkort wel veranderen, maar dan nog zal de uitstroom minder zijn dan een hoge instroom.”

Lies Gilis, adjunct-woordvoerder van Fedasil, dat instaat voor de opvang van asielzoekers, zegt dat er al veel plaatsen bij gecreëerd zijn. Toch blijft Fedasil zoeken naar nieuwe potentiële sites om iedereen die daar recht op heeft een plaats te bieden. “Specifiek voor de plaatsen voor niet-begeleide minderjarigen rekenen we ook op de gemeenschappen. Plaatsen creëren is echter slechts een deel van de oplossing. Ook de uitstroom moet volgen”, klinkt het.

“Het is nodig om een efficiënte, geïntegreerde aanpak tot stand te brengen. Iedereen die nood heeft aan bescherming, moet bescherming krijgen”, zegt commissaris-generaal voor de vluchtelingen en staatlozen Dirk Van den Bulck. “Maar anderzijds moeten we het systeem in het geheel kunnen behouden. Daarom moeten we misbruiken aanpakken. Als we dat niet doen, dan komt het systeem in het gedrang. De evolutie van het aantal asielverzoekers is zeer moeilijk te voorspellen. Er zijn hierbij zeer veel factoren van belang.”

Onvoorziene omstandigheden

Volgens Elias Van Dingenen van Vluchtelingenwerk Vlaanderen moet België zich alleszins goed voorbereiden op wat komt of kan komen. “Als pakweg de situatie tussen Rusland en Oekraïne verslechtert, gaat dat ook gevolgen hebben op asielvlak”, zegt hij.

En dan is er nog het beleid in Europa zelf, dat ook een factor kan zijn dat de instroom bepaalt. “Denemarken, bijvoorbeeld, trekt momenteel verblijfsvergunningen in”, zegt Van Dingenen. “Dat zijn situaties waar we geen controle over hebben. Maar dat zorgt er wel voor dat een deel van die mensen op de vlucht blijft. Sommigen van hen vinden hun weg naar België”, zegt hij. “Op Europees niveau is er bovendien een groot verschil tussen de erkenningspercentages in de verschillende lidstaten omdat niet alle EU-landen zich aan de afspraken houden.”

‘Onhoudbaar’

In een reactie laat staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) weten dat er gezorgd wordt voor extra personeel om de procedures te verkorten om mensen niet zo lang in de opvang te laten zitten. Mahdi: “Er zijn ook maatregelen nodig om de instroom onder controle te krijgen. Als we vandaag vaststellen dat er zoveel asielzoekers hier toekomen die eigenlijk in een ander land een procedure hebben lopen en daar recht hebben op ‘bed, bad, brood’, dan lijkt het me logisch dat we daar maatregelen in treffen.”

Het huidig Europees migratiemodel is volgens Mahdi bovendien sowieso onhoudbaar. “De meerderheid van de asielzoekers die van het ene Europese land naar het andere trekken heeft geen nood aan bescherming. Er is niets menselijks aan een systeem waarin mensen ronddolen, geen erkenning krijgen en moeilijk teruggestuurd geraken.” Daarom pleit Mahdi voor een screening aan de buitengrenzen om een onderscheid te maken tussen ‘echte vluchtelingen’ en ‘economische migranten’.

“Er zouden ook Europese terugkeerakkoorden moeten zijn met sancties voor landen die niet meewerken, en een eerlijke verdeling tussen landen van wie echt nood heeft aan bescherming. Zo niet vrees ik dat verschillende Europese lidstaten een race to the bottom blijven voeren om migranten hardhandig weg te jagen en zullen bestemmingslanden als België de voordelen van het vrije verkeer binnen Schengen beginnen afwegen tegen de nadelen.”