Open Vld wil overal elektronisch stemmen bij lokale verkiezingen in 2030, CD&V wil "zo snel mogelijk" online stemmen mogelijk maken

De bevoegde commissie in het Vlaams parlement buigt zich dinsdag over conceptnota's van meerderheidspartijen N-VA, Open Vld en CD&V. Daarin doen ze voorstellen om de organisatie van de lokale en provinciale verkiezingen te verbeteren. 

De eerstvolgende lokale verkiezingen staan in 2024 geprogrammeerd. Voor Open Vld moet het mogelijk worden op termijn in heel Vlaanderen elektronisch te stemmen. Bij de verkiezingen in 2018 werd er in 156 gemeenten digitaal gestemd, waardoor 61,5 procent van de kiezers hun stem via een stemcomputer kon uitbrengen. 

Een dergelijk hybride systeem van stemmen met potlood en papier in de ene helft van de gemeenten en via stemcomputers in de andere helft, verhoogt volgens Ongena de complexiteit van de verkiezingsorganisatie aanzienlijk. Een verdere digitalisering zal leiden tot de afslanking van de regelgeving, een duidelijke en uniforme communicatie naar alle betrokkenen en een kleinere inzet van burgers aangezien telbureaus overbodig worden, voert hij aan.

Wel moet voor de liberalen rekening gehouden worden met de gebruikstermijn van de huidige stemcomputers, die in 2027 afloopt. Het is daarom weinig zinvol om voor de verkiezingen van 2024 nog massaal nieuwe stemcomputers van de huidige generatie aan te schaffen. Voor de lokale verkiezingen van 2030 zullen er immers hoe dan ook nieuwe computers nodig zijn. Voor Open Vld is dat het ideale moment om over te schakelen naar een volledig elektronische stemming in alle Vlaamse gemeenten.

Wat de bemanning van de bureaus betreft, stipte het Agentschap Binnenlands Bestuur al aan dat het steeds moeilijk wordt de stem- en telbureaus tijdig samen te stellen, en dat steeds dezelfde mensen worden opgeroepen. "Om daaraan tegemoet te komen vraag ik om vaker een beroep te doen op ambtenaren: zij moeten systematischer ingeschakeld worden als bij- en voorzitter", aldus Ongena.

Tegelijkertijd moet volgens hem de vergoeding voor de voor- en bijzitters van de stem- en telbureaus opgetrokken worden. Momenteel bedraagt die vergoeding 19 euro in de steden en gemeenten waar met potlood en papier gestemd wordt en 27 euro als er elektronisch gestemd wordt. Ongena wil de vergoeding optrekken naar 50 euro. Hij wil ook dat je kan gaan stemmen in een bureau naar keuze in je gemeente en dat de resultaten per stembureau worden bekendgemaakt.

Het liberale parlementslid wil ook dat de verbodsbepalingen voor verkiezingspropaganda opnieuw tegen het licht worden gehouden, omdat die door de komst van internet en sociale media achterhaald zouden zijn. "Vandaag is het mogelijk een grootse audiovisuele mediacampagne via de online kanalen te voeren, maar mag een spot op de lokale radio niet. De verbodsbepalingen zouden geactualiseerd moeten worden zodat een moderne inzet van campagnemiddelen mogelijk is", luidt het. 

In een nota van CD&V-parlementslid Brecht Warnez leggen de christendemocraten de nadruk op het wegnemen van de drempels voor de burger om te gaan stemmen. Sinds 1976 daalt het aantal kiezers dat gaat stemmen gestaag. De vrees bestaat dat de afschaffing van de opkomstplicht bij de lokale en provinciale verkiezingen die de Vlaamse regering vorig jaar invoerde, die evolutie nog zal versterken. 

CD&V kijkt vooral naar stemmen vanop afstand, via internet, of per post. Online stemmen moet “zo snel mogelijk” kunnen, vindt Warnez. Nochtans kwam federaal CD&V-minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden afgelopen najaar nog tot de conclusie dat volledig online stemmen niet mogelijk is voor 2034. Een proefproject dat ze op poten wilde zetten bij de verkiezingen van 2024 en dat toegespitst zou zijn op de Belgen in het buitenland, gaat niet door, omdat er geen budget voor is. Warnez wil nu onderzoeken of het kan voor de verkiezingen van 2030, zegt hij. 

Stemmen per brief kan volgens Warnez trouwens wél al vanaf 2024. Dat kan volgens hem drempels wegwerken voor senioren of mensen met een beperking.

Daarnaast wil Warnez de spelregels rond campagnefinanciering niet versoepelen. “Politiek moet over de inhoud gaan”, zegt hij daarover. “Niet diegene die de meeste balpennen of petjes cadeau doet of de meeste budgetten op Facebook of Instagram besteedt, maar wel wie volgens de burgers het beste gemeentelijke project heeft, moet besturen.”

Tot slot wil ook CD&V de vrijwilligers die zich inzetten in de stem- en telbureaus beter vergoeding. Vandaag krijgen ze daar 19 of 27 euro voor, maar dat staat niet in verhouding met de geleverde inspanning, vindt Warnez, die het bedrag wil optrekken tot 50 euro. Wie twee verkiezingen na elkaar wordt opgeroepen om voor- of bijzitter te zijn zou dat volgens CD&V trouwens mogen weigeren.