Ondanks de grote verklaringen: de NAVO gaat Oekraïne niet redden

Met welk doel spreekt de NAVO over versterkingen?

De officiële doelen zijn afschrikking (van Rusland) en verdediging. Die laatste beweegreden is leidend: bondgenoten in de regio, zoals de Baltische landen en Polen, voelen zich onveiliger door Ruslands gedrag en de grote troepenopbouw langs de grens met Oekraïne, en nu zelfs in Wit-Rusland.

Van afschrikking van een Russische aanval op Oekraïne is feitelijk maar beperkt sprake. NAVO-landen hebben duidelijk gemaakt dat ze niet in of voor Oekraïne gaan vechten. Oekraïne is geen lid van de NAVO en zal dat op korte en middellange termijn niet worden. Er is trouwens ook geen enkele indicatie dat Rusland een NAVO-land zal binnenvallen. Als er extra NAVO-troepen naar het oosten gaan, is dat om bondgenoten gerust te stellen – eventuele hernieuwde Russische agressie tegen (een deel van) Oekraïne zal het niet tegenhouden.

Om welke versterkingen gaat het?

De NAVO stuurt vooralsnog nauwelijks versterkingen. Deels gaat het om troepen die in verhoogde staat van paraatheid worden gebracht (zoals bij de VS en Frankrijk), deels gaat het om landen die capaciteit aanbieden voor bestaande NAVO-verbanden en -taken, zoals het luchtruim in de gaten houden (air policing) van oostelijke lidstaten. 

De alliantie besloot na de Russische annexatie van de Krim in 2014 om de Nato Response Force (NRF), een snel inzetbare en multinationale reactiemacht, te vergroten tot circa 40.000 militairen. Een deel daarvan, de Very High Readiness Joint Task Force (VJTF), is op zeer korte termijn inzetbaar. De meeste bijdragen die nu in de media rondgaan, zijn feitelijk bedoeld om te verzekeren dat deze al langer bestaande NAVO-eenheden daadwerkelijk ‘gevuld’ zijn en kunnen worden ingezet in oostelijke lidstaten áls de NAVO daartoe besluit. Zover is het nog niet. En als het tot inzet komt, is dat naar een ander NAVO-land, niet naar Oekraïne.

Helpen NAVO-landen Oekraïne ook direct?

Individuele NAVO-lidstaten helpen Oekraïne middels training, advies en de levering van wapens. De VS hebben het grootste programma en hebben vooral antitankwapens geleverd. Sinds vorige week hebben de Britten ook ‘defensieve wapens’ ingevlogen, en ook Tsjechië en de Baltische landen doen dat. Duitsland is, vooral om historische redenen, tegen. Berlijn blokkeerde ook verzoeken uit Baltische landen die wapens van Duitse origine aan Oekraïne wilden leveren.

Deze westerse wapens kunnen volgens kenners hoogstens de ‘prijs’ van een Russische invasie verhogen (en daarmee de calculatie beïnvloeden of zo’n invasie een goed idee is), maar nooit de doorslag geven in een militaire krachtmeting tussen Rusland en Oekraïne; de Russische strijdkrachten zijn numeriek en ook qua vuurkracht superieur.

Hoe reageren Rusland en Oekraïne?

Rusland ontkent fel dat het van plan is om Oekraïne binnen te vallen. De duizenden militairen staan op het eigen grondgebied, geheel rechtmatig, zegt Moskou. De NAVO-aankondigingen worden in Moskou aangegrepen als bewijs dat de alliantie gevaarlijk bezig is rond Russische grenzen. Moskou ziet daarnaast een Oekraïense ‘genocide’ en nakend offensief tegen de separatistische gebieden in Oost-Oekraïne. President Poetin zal maatregelen nemen om Russische burgers te beschermen, heette het maandag. In het Russische parlement wordt in februari een voorstel besproken om de separatistische gebieden te erkennen.

Oekraïense zegslieden zijn ontevreden over de gedeeltelijke terugtrekking van Amerikaans en Brits ambassadepersoneel uit Kiev, die ze overdreven vinden omdat er volgens hen geen Russische aanval op Kiev aanstaande is. Een Oekraïense militaire analyse zegt dat Rusland onvoldoende troepen en ondersteuning heeft klaarstaan voor een volledige invasie, maar houdt wel rekening met een combinatie van andere acties (deels militair). Kalm blijven is het devies, zegt president Zelensky, want Rusland wil ons vooral destabiliseren.

Tot slot: alle betrokkenen noemen de-escalatie als ultiem doel. Het diplomatieke pad wordt nog bewandeld. De Amerikaanse oud-ambassadeur bij de NAVO Robert Hunter is daarover in de Financial Times optimistisch. “De onderhandelingen zitten nu in de fase dat deals worden gemaakt, het gaat nu om de uitwerking van de voorwaarden.”