Poëzieweek gaat van start, Ramsey Nasr schreef dichtbundel waarin hij woorden van Van Gogh "samplet"

“Bloesemingen en overvloed”, dat is de slogan van de Poëzieweek, die traditiegetrouw van start gaat met Gedichtendag, op de derde donderdag van januari. Door corona hebben we met zijn allen opnieuw de natuur vlakbij herontdekt. En dus zijn tijdens de Poëzieweek “lieveheersbeestjeswoorden, slingerplantzinnen en varenverzen” te oogsten, op school, in de bibliotheek, de boekhandel of zelfs op straat. Hier kun je nagaan wat er bij jou in de buurt te doen is. 

Ramsey Nasr is het boegbeeld van de Poëzieweek. Hij is dichter, schrijver, acteur en regisseur. Hij was eerder stadsdichter van Antwerpen en in Nederland Dichter des Vaderlands. Nasr schreef dit jaar het Poëziegeschenk, dat is een bundel gedichten die je gratis krijgt als je zelf voor 12,5 euro poëzie koopt in de boekhandel. 

“Wij waren onder de betovering” heet de bundel van Ramsey Nasr. Op de cover zijn enkele woorden doorgestreept. Het is dan ook een bijzonder experiment in sampling, gebaseerd op de brieven van kunstenaar Vincent van Gogh. “Uit die honderden brieven heb ik compacte of uitgebreidere losse zinnen geselecteerd en in een nieuwe volgorde gezet. Ik heb het als het ware gedistilleerd, waardoor het hopelijk tot een kern doordringt. Het is een soort van mini-autobiografie in verzen van Vincent van Gogh.” 

Tijdens de lockdown dook Nasr in de uitgebreide correspondentie van Van Gogh. “Bijna niemand gaat die brieven integraal lezen,” geeft hij toe. “Maar ik vind dat Van Gogh zo relevant is, ook voor deze tijd. Hij spreekt de lezer van nu aan door te zeggen: niemand begrijpt wat ik nu maak, maar generaties na mij zullen doorhebben wat ik aan het doen ben. Dat vind ik zo wezenlijk, zo ontroerend, dat ik heb geprobeerd hem dat nogmaals te laten zeggen, maar dan in poëzie.”

“Eigenlijk kun je zeggen: Van Gogh is aan het woord, maar wel zodanig gemorft en veranderd dat het ook mijn woorden zijn geworden,” zegt Ramsey Nasr. Uiteraard klinkt de persoonlijke voorkeur van Nasr erin door én de bijzondere coronaperiode waarin hij de gedichten schreef. Ook Van Gogh wilde naar buiten; hij zocht aansluiting bij de natuur en bij andere mensen, tevergeefs. “Hij heeft wel op een àndere manier een verbinding gelegd, via zijn kunst. Door ons nu op een heel andere manier te laten kijken naar de natuur, naar zonnebloemen, naar schilderijen en naar andere mensen.”

Net als Van Gogh koppelt Ramsey Nasr de zoektocht naar persoonlijk geluk aan iets groters. “In deze pandemie wil je weer geluk en vrijheid vinden, in het leven staan. Maar is dat alles wat er is? Is er niets buiten mijn persoonlijk geluk dat van belang is? Algemeen welzijn, de planeet, generaties die na ons komen, andere levende wezens?”

Het thema “natuur” van de Poëzieweek doet Ramsey Nasr nadenken over wat we er eigenlijk van verwachten. Dat natuur schoonheid biedt? Het gaat veel verder dan dat: “In deze pandemie komen we erachter dat de natuur ons als een gelijkwaardige beschouwt. Een klein virusje heeft stokken in de raderen van onze onsterfelijkheid gestoken.”

Voor de poëzie is de coronatijd blijkbaar wel een goede zaak. “Waar mensen doorgaans met een grote boog om poëzie heen lopen, merkte ik in de lockdown dat veel mensen er behoefte aan leken te hebben. Wat doet poëzie dan? Poëzie helpt je te ervaren dat het leven nu eenmaal onzeker is. Meerduidig, complex, moeilijk te vatten, meerlagig. En dat jij niet de kern bent van dat bestaan.” 

In zijn recente uitdagende boek “De fundamenten”, een hartenkreet voor cultuur en onderwijs, formuleerde Nasr het als volgt: “Kunst biedt houvast door mee te wankelen.”   

“Ik ben geen voorstander van de gedachte dat kunst louter troost en schoonheid biedt. Vaak geeft kunst aan dat het leven weerbarstig en wreed is.” Kunst “werkt” wel op een andere manier: “Dat er meer mensen zijn die ervaren dat het bestaan op losse schroeven staat, kan via een omweg troost bieden.”

Het bredere perspectief is daarbij cruciaal. “Daarom is zo’n Poëzieweek van belang. Om je onder te dompelen in andermans taal, andermans brein, andermans verbeelding. Dat is wat literatuur doet: parallelle werelden aanreiken. Geen betere, maar een andere wereld.” 

Zoals bij de gedichten over Vincent Van Gogh. Woorden en zinnen van Van Gogh, door Ramsey Nasr door elkaar gehusseld en weer gevat in tien gedichten. In die gedichten, zegt Nasr, “sta je even buiten, je bevindt je voor een kort moment in een andere wereld.”