Welke sancties kan Europa opleggen aan Rusland en hoe waarschijnlijk is dat? "Afschrikeffect om invasie te voorkomen"
Indien de diplomatieke weg geen oplossing biedt om de spanningen tussen Rusland en het Westen over Oekraïne weg te nemen, wat kan Europa dan doen om president Vladimir Poetin een hak te zetten? "Vooral afschrikken", zegt Marc Franco, ex-diplomaat en gewezen delegatieleider van de Europese Commissie in Rusland.
Voorlopig wordt gezocht naar een oplossing via diplomatieke weg, maar ook sancties behoren tot de mogelijkheden om het conflict niet militair uit de hand te laten lopen. Welke sancties kan Europa concreet nemen?
Professor Europese politiek Hendrik Vos (UGent) haalde het gisteren nog aan en Franco treedt hem bij in "De ochtend" op Radio 1 : "Financiële sancties zijn mogelijk waardoor Russische banken en bedrijven worden afgesloten van de internationale kapitaalmarkten. De VS overweegt ook de export van hoogtechnologische micro-elektronica te stoppen om de Russische industrie droog te leggen."
Bekijk hier het gesprek met professor Hendrik Vos in "De afspraak":
De twee struikelblokken
Over twee zaken is momenteel heel wat te doen, namelijk over het zogenoemde SWIFT-netwerksysteem waarbij Rusland zou losgekoppeld worden van de wereldwijde interbancaire telecommunicatie. SWIFT biedt financiële instellingen in meer dan 200 landen de mogelijkheid transactie-informatie uit te wisselen. Maar er is een kanttekening bij die piste.
"Europese bedrijven zouden zwaar in hun eigen vlees snijden, niet zozeer de Amerikaanse bedrijven. De handel tussen Amerika en Rusland is niet zo belangrijk. Rusland is nog altijd de vijfde handelspartner van Europa", zegt Franco over de potentiële schade.
Europese bedrijven zouden zwaar in hun vlees kunnen snijden
En dan is er nog de Nord Stream 2, de gaspijpleiding tussen Duitsland en Rusland. "Duitsland doet daar dubbelzinnig over: ze zeggen enerzijds dat het een commercieel project is dat ze niet politiek kunnen vermengen, anderzijds heeft zowel de minister van Buitenlandse Zaken als de kanselier recent laten verstaan dat het dossier eventueel toch op tafel ligt. Gevaar is, als de Nord Stream 2 niet wordt goedgekeurd, dat Rusland gewoon de gaskraan sluit. Gezien onze gasvoorraden niet zo bloeiend zijn, kan dat een impact hebben op Europa."
VS kan gas leveren, maar...
Amerikaans president Joe Biden belooft wel dat zijn land gas kan leveren, zodat Europa minder afhankelijk wordt. Maar binnen Europa is er geen eensgezindheid, want sommige landen zitten in een andere positie ten opzichte van Rusland. Franco geeft als voorbeeld dat Duitsland wel heel afhankelijk is van Russisch gas, België een pak minder.
De VS heeft in het verleden inderdaad al gas geleverd. "Maar daar kan een tijdsverschil op zitten, van het ogenblik dat (Russisch) gas wordt afgesloten tot het moment dat (nieuwe) voorraden binnenkomen", merkt Franco op.
Andere vraag is of er daadwerkelijk sancties gaan komen? In welke mate moet het conflict tussen Rusland en Oekraïne al geëvolueerd zijn? Franco wil zich daar niet meteen over uitspreken. Hij ziet vooral het belang in van het "afschrikeffect".
"De sancties zo afschrikwekkend maken dat de agressie of invasie niet gebeurt. Eens de invasie gebeurt, is het kalf verdronken. Dan halen sancties niet zo veel meer uit", aldus Franco. "De sancties moeten ook massaal en direct gebeuren én alle bondgenoten moeten het eens zijn. Eigenlijk voorwaarden waaraan momenteel niet 100 procent voldaan wordt."
Beluister hier het gesprek met Marc Franco in "De ochtend":
Conflict Rusland - Oekraïne: "Belangrijkste aan sancties is het afschrikeffect. Zolang ze praten, schieten ze niet."
Spanning aan de Russisch-Oekraïense grens: een woordje uitleg
Rusland heeft de voorbije weken tienduizenden soldaten samengebracht aan de grens met Oekraïne. Het Westen ziet dat als een vorm van agressie en vreest dat de Russische president Poetin Oekraïne wil binnenvallen.
Maar voor Poetin gaat het om een verdedigingsstrategie, omdat Rusland zich bedreigd voelt door de NAVO, het westerse militaire bondgenootschap dat de voorbije jaren alsmaar verder is uitgebreid naar het oosten, inclusief landen die voorheen tot de Russische invloedssfeer behoorden.
Rusland vraagt nu schriftelijke garanties aan de NAVO dat landen als Oekraïne en Georgië nooit zullen toetreden terwijl ze die belofte wel kregen op een NAVO-top in 2008. Moskou wil ook dat de NAVO zich terugtrekt uit alle nieuwe lidstaten zoals Polen of de Baltische staten.
Er wordt al geruime tijd op verschillende niveaus druk diplomatiek overleg gepleegd tussen het Westen en Rusland om het conflict niet te laten escaleren. De NAVO is bereid om over Russische gevoeligheden te praten, zoals ontwapening in Europa, maar benadrukt dat Rusland niet kan bepalen wie wel of niet lid kan worden van het bondgenootschap.
Gaan we naar een militaire confrontatie op het Europese continent met als inzet Oekraïne? Poetin lijkt de sleutel in handen te hebben. Hij bepaalt uiteindelijk hoe ver Rusland wil gaan om zijn zin te krijgen. Het Westen waarschuwt dat Rusland zware sancties staat te wachten mocht het overgaan tot een militaire escalatie.