Denemarken, Ierland en Engeland lossen de teugels, maar ons land gaat in code rood. Hoe kan dat?

Vanaf maandag gaan in Denemarken alle coronamaatregelen op de schop. De epidemie is er voorbij het punt dat Covid-19 de samenleving in een houdgreep neemt, oordeelt premier Mette Frederiksen. Nochtans zitten de Denen volop in de opgaande fase van een zware omikrongolf. De besmettingen stijgen er naar recordhoogte, de piek van de golf is nog niet in zicht.

Toch oordeelt de regering dat het tijd is voor versoepelingen. Door de hoge vaccinatiegraad en de vaststelling dat omikron minder ziekmakend is dan delta, dreigt het zorgsysteem niet langer te kapseizen. “Het belangrijkste is dat het virus onze ziekenhuizen niet overbelast”, klinkt het bij de minister voor Volksgezondheid. De opmars van de zogenaamde BA.2-variant, een besmettelijker versie van omikron, wordt niet als een groot risico gezien.

Denemarken is niet het enige land dat de covidmaatregelen tot een minimum terugschroeft. In Ierland moeten enkel nog mondmaskers aan in winkels en op het openbaar vervoer. En Engeland heeft eerder deze week mondmaskers, telewerk en de coronapas vaarwel gezegd. In tegenstelling tot Denemarken hebben Ierland en Engeland de piek van de omikrongolf wel al achter de rug. In die landen bleek de druk op de ziekenhuizen inderdaad niet meer te leiden tot Italiaanse toestanden uit het begin van de epidemie.

En België? Van het einde van de coronamaatregelen lijkt nog geen sprake. Vrijdag gaat de coronabarometer officieel in gebruik. Ons land start daarbij in fase rood - de slechtste fase - wat betekent dat er een hoog risico is op overbelasting van het zorgsysteem.

Ook de Risk Assessment Group, een van de adviesorganen van de overheid, ziet nog geen reden om maatregelen terug te schroeven. Volgens het recentste rapport van 19 januari zit de epidemie in ons land nog op het hoogste alarmniveau. “Er wordt voor de komende weken zeker geen verbetering verwacht. In de huidige context is het te vroeg om eventuele versoepelingen te overwegen.” De evaluatie van de experts heeft er ook voor gezorgd dat op federaal niveau de epidemische noodtoestand werd verlengd tot 27 april.

Fase rood, hoogste alarmniveau, noodtoestand: woedt in België een ander virus dan in Denemarken? De cijfers tonen dat de epidemie in ons land in ieder geval aan snelheid wint. Het aantal bevestigde besmettingen gaat nog steeds snel crescendo. De voorbije week steeg het aantal bevestigde besmettingen tot gemiddeld 50.000 per dag, 77 procent meer dan een week eerder.

Bovendien worden sinds kort enkel mensen getest die symptomen hebben. In werkelijkheid ligt het aantal positieve gevallen wellicht drie tot vier keer zo hoog. Dat zijn grofweg een miljoen Belgen die besmet raakten in een week tijd.

Maar net als in Denemarken zorgt die besmettingsexplosie niet voor drama’s in de ziekenhuizen. Op de ‘gewone’ afdelingen blijft de druk wel hoog: iedere dag belanden 330 mensen in het ziekenhuis, bijna de helft meer dan een week geleden. Maar de bezetting op de IC-afdelingen zit nog steeds in dalende lijn, terwijl omikron al even in het land is. De verwachting is dat deze variant de intensieve zorgen niet meer zal doen vollopen.

Was dat niet precies het doel van de coronamaatregelen: zorgen dat de toegang tot dringende zorg niet afgesloten wordt omdat de bedden vol liggen met covidpatiënten? Nu die dreiging geweken lijkt, zouden de maatregelen dus moeten volgen.

Regering op haar hoede

Toch is de regering op haar hoede voor een andere flessenhals in de rest van de samenleving. Als te veel mensen tegelijk ziek zijn, vallen essentiële sectoren en belangrijke publieke diensten van de ene op de andere dag stil. Treinen kunnen niet rijden zonder conducteurs, zonder vrachtwagenbestuurders blijven de winkelrekken leeg, en zonder arbeiders valt de toelevering van voeding stil.

De huidige maatregelen moeten zo’n catastrofe voorkomen. Al is het maar de vraag hoeveel besmettingen vermeden worden door de horeca om middernacht te sluiten, als in de rest van de samenleving mensen elkaar thuis ongestoord kunnen zien.

Bovendien: als in een week tijd meer dan een miljoen Belgen besmet raken, duurt het niet lang voor de virusverspreiding stokt. Mensen die de besmetting doormaken bouwen immers een zekere mate van immuniteit op tegen een nieuwe infectie. Die immuniteit zal niet eeuwig blijven, maar een herinfectie binnen twee weken is érg onwaarschijnlijk. Moeten we dan nu nog lang maatregelen houden als het virus vanzelf vast zal lopen?

Het Norwegian Institute of Public Health meent alvast van niet. Zij stellen voor om de meeste maatregelen in het Scandinavische land op te heffen. Hoe langer de maatregelen worden aangehouden, hoe langer de epidemie aanhoudt, klinkt het zelfs. Het instituut is van oordeel dat het beter is om de epidemie zijn gang te laten gaan nu de campagne voor de boosterprik net achter de rug is: gevaccineerden zijn nu het best beschermd tegen ziekte.

In ons land zijn de overheidsadviseurs grotendeels van mening dat het nog iets te vroeg is om te lossen. Maar dat hoeft niet lang meer te duren. Volgens viroloog Marc Van Ranst, lid van de adviesraad GEMS, kunnen we zelfs in februari al de meeste maatregelen schrappen.