Heeft PFAS-vervuiling ook gevolgen voor ethaankraker Ineos? ‘Als je het mij vraagt, zeg ik: kom niet aan die grond’

“Minister Demir geeft niet de indruk dat ze met ons in gesprek wil. Dus gaan we de druk verder opvoeren”, zegt Arno Kempynck van Ineos Will Fall. Vanmiddag betoogt de actiegroep met een tiental andere organisaties aan het kabinet van de Vlaams minister van Omgeving (N-VA). Samen verzetten ze zich tegen de plannen van Ineos om een ethaankraker te bouwen in de haven van Antwerpen. Die zou ethaangas omzetten in ethyleen, een basisgrondstof voor een hele waaier van kunststoffen, gaande van verpakkingen tot waterleidingbuizen en materialen voor de auto-industrie.

De actievoerders voelen zich gesterkt door de beslissing van de provincie Zeeland om beroep aan te tekenen tegen de omgevingsvergunning voor de ethaankraker, omdat onze noorderburen vinden dat er “geen passende beoordeling is gemaakt” over de effecten van stikstof bij de vergunningsaanvraag. Opvallend, want het project kreeg wel een vergunning van de provincie Antwerpen. Vorige week tekenden ook de internationale ngo Clientearth samen met dertien andere ngo’s zoals Greenpeace, Bond Beter Leefmilieu (BBL) en WWF België beroep aan tegen de bouw van de ethaankraker.

In hun bezwaar uiten de organisaties ook hun bezorgdheden over de PFAS die vermoedelijk geborgen ligt in het terrein dat Ineos wil ombouwen voor de bouw van de ethaankraker. Dat terrein ligt zo’n 10 kilometer van de 3M-site in Zwijndrecht. Uit de PFOS-onderzoekscommissie bleek dat de PFAS die 3M van 1972 tot 1997 produceerde via de lucht, de Schelde en het grondwater de ruime omgeving vervuild heeft, waaronder ook het gebied waar Ineos wil bouwen. De ngo’s stellen dan ook dat het vreemd is dat het milieu-effectenrapport niet ingaat op de mogelijke PFAS-vervuiling.

“Als Ineos een bodem gaat verbouwen die mogelijk vervuild is, dan komt die PFAS in de omgeving terecht”, zegt Tatiana Luján, advocate bij Clientearth. Ook Jacob De Boer, professor toxicologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam, pleit voor voorzichtigheid. “Als je het mij vraagt, zeg ik: kom niet aan die grond. Maar als je toch in dat gebied gaat werken, moet er zeker gemeten worden hoeveel PFAS er aanwezig is in zowel de bodem als het water. En moet je mogelijk extra maatregelen nemen, zoals de bodem vochtig houden zodat de aanwezige PFAS niet kan meegevoerd worden door de wind.” 

Het is wachten op onderzoek van 3M, dat volgende week verschijnt, over hoe ver het gebied reikt dat verplicht gesaneerd moet worden. Sowieso legt de provincie Antwerpen Ineos de voorwaarde op dat de bodem en het grondwater op PFAS gecontroleerd moeten worden.

‘Verborgen uitstoot’

Er zijn wel meer redenen waarom milieuorganisaties gekant zijn tegen de komst van de ethaankraker. Volgens de ngo’s is er heel wat ‘verborgen’ uitstoot waar Ineos te makkelijk over gaat. Zo is het ethaangas dat Ineos gebruikt een bijproduct van schaliegas. Dat schaliegas wordt ontgonnen door schaliegesteente ondergronds te scheuren. Die methode, gekend als fracking, zorgt niet alleen voor heel wat extra CO2, maar ook grondwatervervuiling en lichte aardbevingen in het ontginningsgebied. Bovendien wordt de uitstoot van de reuzentankers waarmee dat ethaangas naar Antwerpen komt nergens vermeld.

Daarnaast zijn de milieuorganisaties bezorgd over de impact die de ethaankraker zal hebben op de luchtkwaliteit. Zo stelt de internationale ngo Clientearth dat Ineos in zijn projectaanvraag de hoeveelheid fijnstof die de ethaankraker zal produceren drastisch onderschat. Wat fijnstof betreft becijfert Ineos namelijk alleen dat wat rechtstreeks uitgestoten wordt, niet het fijnstof dat in de atmosfeer ontstaat door chemische reacties die stoffen als ammoniak en stikstof aangaan. Daardoor zou de hoeveelheid fijnstof die de ethaankraker werkelijk produceert ‘een veelvoud’ zijn van wat Ineos aangeeft. Ook houdt Ineos volgens de ngo’s te weinig rekening met de langetermijneffecten ervan. Het fijnstof dat de ethaankraker uitstoot zou volgens een analyse van het Centre for Research on Energy and Clean Air dat deel uitmaakt van het beroep kunnen leiden tot 370 miljoen aan extra gezondheidskosten en 130 doden.

Ineos vindt de kritiek onterecht. “Wij hebben alle voorwaarden die gebonden zijn aan het milieu-effectenrapport volledig nageleefd. De ngo’s vragen ons veel meer dan wat de wetgeving oplegt”, zegt persverantwoordelijke Nathalie Meert. Ineos gaat er ook prat op dat de ethaankraker in Antwerpen de koolstofuitstoot net drastisch kan verlagen, omdat de uitstoot bij dit nieuwe model drie keer lager zal liggen dan het huidige gemiddelde in Europa. Tegen 2050 zou de installatie zelfs volledig op groene stroom kunnen draaien.

Het kan op weinig begrip rekenen bij actiegroep Ineos Will Fall. “De installatie mag dan wel milieuvriendelijker zijn, het is niet alsof hij in de plaats komt van een andere ethaankraker van Ineos. Ze plaatsen er gewoon nog een bij. Nochtans geeft de EU duidelijk aan dat we naar een toekomst moeten met minder plastics en meer recyclage. Nieuwe plastics maken op basis van fossiele brandstoffen is gewoon niet meer van deze tijd”, zegt Arno Kempynck.