Coronabarometer gaat vandaag in en moet ons door de komende maanden gidsen: vijf vragen en antwoorden over het instrument

Wat betekent de barometer?

Met de barometer wil het Overlegcomité meer voorspelbaarheid brengen in het coronabeleid. Afhankelijk van de bezetting op intensieve zorg en de nieuwe ziekenhuisopnames zal code geel, oranje of rood van kracht zijn. Bij iedere alarmfase hoort een set maatregelen voor de cultuur, de evenementensector, jeugdactiviteiten en de sportsector.

Het is niet de bedoeling dat de barometer als automatisme gebruikt wordt. De politiek wil het laatste woord hebben. De drempels tussen de alarmniveaus zijn dus enkel als indicatie bedoeld, en ook de maatregelen kunnen altijd strenger zijn dan wat de barometer aangeeft. Op die manier houdt de politiek meer manoeuvreerruimte om zelf knopen door te hakken.

Fase rood en toch versoepelen. Hoe kan dat?

Bij de invoering van de barometer vandaag start ons land in fase rood. Die geldt zodra er meer dan 500 mensen op IC liggen, en er dagelijks meer dan 150 covidpatïenten in het ziekenhuis belanden. Op dit moment ligt de IC-bezetting weliswaar onder die drempel, maar gezien de snel oplopende ziekenhuisopnames wil het Overlegcomité geen risico nemen. Opvallend: veel maatregelen in fase rood zijn milder dan degene die vandaag gelden. Die kwamen er onder druk van de (Franstalige) cultuursector. Elders werden de scherpste kantjes ervan afgeveild, omdat omikron niet die ramp is geworden waarvoor werd gevreesd. 

Pas wanneer de IC-bezetting onder 300 duikt en er iedere dag minder dan 65 mensen door covid in het ziekenhuis belanden, wordt naar geel geschakeld. Dat betekent dat de epidemie onder controle is. In de cultuurhuizen geldt dan geen enkele beperking meer op de zaalcapaciteit, en net als in de horeca zal dan geen CST meer nodig zijn. Ook mondmaskers zijn dan niet meer verplicht.

Wat betekent dit voor de cultuur? En voor andere sectoren?

In de cultuurhuizen gaat de maximale bezetting in code rood gevoelig omhoog. Tot nu toe mochten nergens meer dan 200 mensen binnen, zelfs in erg grote zalen. Die regel gaat op de schop.

Zalen waar meer mensen binnen kunnen, mogen vanaf vandaag 70 procent van de capaciteit gebruiken. Waar de luchtzuivering zeer goed is, kan zelfs de volle zaalcapaciteit gebruikt worden.

Code rood betekent wel dat enkel voorstellingen met een zittend publiek toegelaten zijn. Concerten waar gedanst wordt of het publiek geen vaste plek heeft, zijn verboden. Bovendien zijn mondmaskers en CST verplicht. De inschatting is dat, zeker bij een goede verluchting, zulke activiteiten veilig georganiseerd kunnen worden.

Voor de horeca wordt in code rood het sluitingsuur op middernacht gelegd, een uurtje later dus. Binnen moet iedereen aan tafel zitten, in groepen van maximaal zes personen. Discotheken en danscafés blijven dicht. “Dat uurtje zal het verschil niet maken", zei Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA). “Maar voor de horeca betekent dit veel.”

Ook voor de jeugd is er goed nieuws. Het maximumaantal deelnemers voor jeugdactiviteiten binnen, zoals met de Chiro of de scouts, wordt opgetrokken van 50 naar 80. Jeugdbewegingen kunnen weer op weekend, want overnachtingen zijn weer toegelaten. Ook heel wat andere indooractiviteiten mogen weer, zoals bowlen, lasershooten of escape rooms. Binnenspeeltuinen kunnen weer de deuren openen.

Waarom liet de barometer zo lang op zich wachten?

Over de barometer wordt al vijftien maanden gediscussieerd in de Wetstraat. Coronacommissaris Pedro Facon kreeg al verschillende keren de opdracht om de barometer af te werken, maar telkens kreeg het Overlegcomité koudwatervrees. “Moeilijk bevallingen leiden vaak tot mooie kindjes, ik hoop dat dat voor de barometer ook het geval is”, merkte Facon vrijdag op.

Ook nu zag het er even naar uit dat de barometer alsnog afgekeurd zou worden. De Franstalige cultuursector wees de plannen donderdag categoriek af. De Franstalige minister-president zette Pierre Yves Jeholet (MR) zette daarop de hakken in het zand. In een mail aan premier Alexander De Croo (Open Vld) lijstte hij zijn bezwaren op. Het voornaamste struikelblok waren de drempels, die wat hem betreft veel te streng waren. Hij wou onder meer dat fase rood pas zou ingaan bij 750 mensen op IC in plaats van 500. Zo zou er meer kunnen voor de theaters en cultuurhuizen.

De barometer hing aan een zijden draadje. Hoewel Jambon de barometer niet weg wilde, vond Jeholet steun bij hem. Jambon vond het tijd om iets terug te doen voor de cultuursector. 

Vrijdagmiddag was daarom nog spoedoverleg nodig tussen de premier en de deelstaatregeringen nog voor het overlegcomité startte. Zonder succes eerst: de gesprekken bleven blokkeren. Pas na een één-op-éénoverleg tussen Jambon en De Croo kwam er dan toch een doorbraak. De voorgestelde drempels bleven behouden, maar er zou soepel mee omgesprongen worden. Intussen werd de capaciteit voor de cultuursector gevoelig opgetrokken.

Wat met het CST?

In code rood zal het Covid Safe Ticket nog nodig zijn voor de meeste binnenactiviteiten, voor een cafébezoek, en voor buitenevenementen met veel bezoekers. In fase geel wordt het CST niet gebruikt.

Maar zowel De Croo als Jambon benadrukten dat het niet de bedoeling is het CST nog erg lang te gebruiken. “Is het CST daar voor de eeuwigheid? Absoluut niet. Als we na omikron zien dat de besmettingen stabiliseren en ook de situatie in de ziekenhuizen stabiliseert, zullen we het gebruik van het CST tegen het licht houden. We zullen dit certificaat geen dag te lang gebruiken”, aldus De Croo.

Het Overlegcomité besliste wel dat vanaf 1 maart een boosterprik nodig zal zijn voor een geldig CST. Wie pas na 1 oktober de volledige basisvaccinatie heeft gekregen, krijgt respijt: de boosterprik moet dan binnen de 150 dagen gezet zijn.