Echte ‘killer whales’: voor het eerst vastgelegd hoe orka’s zelfs het grootste dier op aarde aanvallen en verorberen

Orka’s staan er op zich om bekend dat ze af en toe ook kunnen jagen op grote prooien. In een soort wolvenroedelverband doen deze beruchte zwart-witte roofdieren zich naast hapjes als zeeleeuwen en vissen immers ook met succes tegoed aan dolfijnen en grijze walvissen, zelfs grote witte haaien pakken ze aan. Een nieuwe studie voegt nu ook het allergrootste wezen van de planeet toe aan dat lijstje, schrijft ‘The Guardian’: de blauwe vinvis.

Om u een idee te geven van de omvang van zo’n blauwe vinvis: een volwassen dier kan tot meer dan 30 meter lang worden, ongeveer zo groot als een Boeing 737, en weegt zo’n 150 ton. De tong van de blauwe vinvis alleen al kan evenveel als een volwassen olifant wegen, zijn hart is de grootte van een kleine auto. Volwassen mannelijke orka’s zijn anderzijds maximaal 8 meter lang, de vrouwtjes worden tot 6,6 meter. Ze wegen tot 10 ton.

Volgens een nieuwe studie, deze week gepubliceerd in Marine Mammal Science, is nu voor het eerst drie keer vastgelegd hoe door vrouwen geleide troepen orka’s blauwe vinvissen doden en opeten. Het betrof drie aparte aanvallen voor de kust van Australië. Eerder waren er meldingen dat blauwe vinvissen werden achtervolgd door orka’s, maar bevestigde aanvallen op de zeereuzen zijn zeer zeldzaam. Het huidige onderzoek is het eerste dat officieel en uitgebreid deze moordpartijen documenteert, inclusief opvallende details over hoe orka’s daarbij in de mond van de blauwe vinvis zwemmen om de tong op te eten vlak voor het dier sterft. 

De eerste twee gedocumenteerde aanvallen vonden plaats in 2019, in maart en april van dat jaar. De derde was in 2021. Alle aanvallen gebeurden bij Bremer Bay in het westen van Australië, op zo’n 60 kilometer van de kust. Ze werden geobserveerd vanuit commerciële boten die worden ingezet om walvissen te spotten. Opmerkelijk: bij alle drie de aanvallen waren er vooral veel vrouwelijke, dus kleinere, orka’s betrokken.

_{(Lees verder onder de foto’s)}

De eerste aanval in 2019 is ook de opvallendste. Het betrof een jachtpartij op een gezonde, volwassen mannelijke blauwe vinvis van tussen de 18 en 22 meter lang. De jacht op de zeereus werd gecoördineerd door zeker 12 orka’s: 8 volwassen vrouwelijke dieren en 1 mannetje namen de leiding, de jongeren keken toe en leerden. 

Na een uur meedogenloos achtervolgen, rammen en bijten, vormden drie vrouwelijke orka’s op een bepaald moment een linie - een gecoördineerde actie -  en ramden zij de verzwakte en vermoeide blauwe vinvis hard in zijn flank. Daardoor werd die onder water geduwd. Twee anderen vielen daarop meteen de kop aan. Daarbij zwom één orka in de mond van de blauwe vinvis en begon die zijn tong op te eten. Die is qua voedingswaarde heel rijk. De blauwe vinvis stierf iets later. In de volgende zes uur kwamen er tot nog wel 50 orka’s bij om van het grootse eetfestijn te profiteren.

De twee andere aanvallen waren op iets jongere dieren, van tussen de 10 en 12 meter lang en 12 tot 14 meter. De eerste werd geleid door zeker 25 orka’s (waarvan 22 vrouwtjes) en opnieuw stak één van de dieren tegen het einde haar kop in de mond om de tong van de blauwe vinvis binnen te spelen. De volgende uren kwam het opnieuw tot een gezellig familiefeestmaal, waarbij stukken vlees zonder agressie werden afgescheurd en verdeeld onder elkaar. 

Bij de derde aanval twee jaar later werd opnieuw dezelfde strategie waargenomen. De walvis werd door een linie van orka’s onder het wateroppervlak geduwd en tegelijkertijd werd de mond aangevallen. 

Troepen orka’s zijn matriarchaten die geleid worden door het oudste vrouwtje. Toch is het voor de wetenschappers opvallend om vast te stellen dat deze aanvallen op de grootste dieren ter wereld vooral ook door vrouwtjes werden uitgevoerd. Eerder werd aangenomen dat voor het slagen van orka-aanvallen op grote walvissen, er volwassen mannetjes bij moesten worden betrokken. Niks van. Dit trio van aanvallen werd telkens geleid door vrouwtjes, die ongeveer 20 procent kleiner zijn dan mannetjes. Een mogelijke verklaring is dat zij jongen te voeden hebben en daardoor mogelijk vaker moeten eten dan de mannen, waardoor ze ook sneller geneigd zijn om aanvallen op te starten.

Ook opvallend: hoewel elders in de wereld orka’s ook al wel eens grote soorten walvissen op hun menu hadden gezet, blijft het héél ongewoon gedrag. De meeste orka’s zien troepen walvissen niet als een potentiële maaltijd. Het zijn zelfs eerder moeilijke eters, met heel specifieke voorkeuren - of het nu zalm is rond Vancouver Island of jonge zeeleeuwen in het zuiden van Argentinië.

Hoewel het dus gaat om de eerste keren ooit dat mensen hebben geregistreerd dat orka’s met succes ook het grootste dier dat ooit heeft geleefd, opjagen en opeten, is het gedrag misschien in lang vervlogen tijden wel normaal geweest? Volgens één van de auteurs van de studie, Robert Pitman van de Oregon State University, kunnen deze aanvallen misschien wel een soort ‘terugkeer naar de normaliteit’ zijn, nu de populatie van bedreigde blauwe vinvissen weer aan het herstellen is na eeuwen van walvisvangst. 

“Wat we nu beginnen te zien is misschien wel hoe de oceaan vroeger was voor wij als mens zoveel van de grote walvissen hebben weggenomen. Nu sommige van deze populaties de herstelling hebben ingezet, zien we mogelijks hoe normale mariene ecosystemen werken.”

De wetenschappers geven aan dat de ontdekkingen belangrijk zijn, om te begrijpen hoe orka’s zeegemeenschappen vormgeven en ook hoe zij mogelijk de populatie van blauwe vinvissen kunnen beïnvloeden. Voor de historische walvisvaarten waren er volgens schattingen zo’n 300.000 blauwe vinvissen. Nu hebben de zeereuzen zich hersteld tot een aantal van zo’n 15.000 tot 20.000, en dat zou verder aan het stijgen zijn.