Direct naar artikelinhoud
DubbelinterviewVincent Spronck & Chris De Vidts

‘Dave De Kock, dat is een drama. Wij gaan ook in de toekomst niet ieder drama kunnen voorkomen’: gevangenisdirecteurs slaken noodkreet

Gevangenisdirecteurs Chris De Vidts en Vincent Spronck.Beeld Wouter Van Vooren

‘Dave De Kock, dat is een drama, en wij gaan ook in de toekomst niet ieder drama kunnen voorkomen.’ De noodkreet van gevangenisdirecteurs Vincent Spronck en Chris De Vidts, nu vanaf 1 juni ook straffen onder de 3 jaar zullen worden uitgevoerd: ‘Zoals het nu draait, creëren wij recidive.’

Vincent Spronck (47) en Chris De Vidts (63) zijn samen voorzitter van de Belgische federatie van gevangenisdirecteurs. De een begon in 1999 als directeur in de gevangenis van Doornik, leidde daarna 2 jaar die van Nijvel en 10 jaar die van Vorst. Sinds een jaar is Spronck directeur in Bergen. Chris De Vidts werkt al 30 jaar in het gevangeniswezen, eerst in Brugge en Gent, later als inrichtingshoofd in Ieper en Oudenaarde, en de voorbije 6 jaar in Ruiselede, waar Dave De Cock tot eind 2017 opgesloten zat. “Het helpt alweer niet met de beeldvorming”, zucht De Vidts.

Jullie namen contact met ons op voor dit gesprek.

Vincent Spronck: “Onze missie bestaat erin straffen te doen uitvoeren en ervoor te zorgen dat dat op een legale en humane manier gebeurt. Ondanks de inzet en de bereidwilligheid van directeurs, bewakers en mensen van de psychosociale dienst lukt dat niet meer. Vandaag zitten er net geen 11.000 gedetineerden in onze gevangenissen, voor 9.600 plaatsen. En het hangt er ook van af wat je gaat tellen. Het aantal cellen of het aantal bedden? Zet twee bedden in één cel, en dan worden dat twee plaatsen. Twee gedetineerden in één cel, dat is er wat mij betreft één te veel. Er zijn gevangenissen, zoals die in Antwerpen, met een overpopulatie van 175 procent. De toestand is er catastrofaal. De problemen die je in een gevangenis altijd kent, doen zich dan voor in het kwadraat.”

Vijf jaar geleden meldde de toenmalige justitieminister Koen Geens (CD&V) een daling van het aantal gedetineerden tot onder de tienduizend.

Chris De Vidts: “Het probleem van overbevolking is er al 25 jaar, en intussen zijn allerlei ingrepen gedaan, maar het effect is altijd van korte duur. Men heeft groepen uit de gevangenissen weggehaald – terecht – en daarna kom je altijd weer in een opwaartse spiraal. Toen Vincent en ik begonnen had je nog de wet op de landloperij. Voor er opvangplaatsen voor asielzoekers kwamen, kwamen ook die mensen in de gevangenis terecht, omdat ze zogezegd illegaal waren.”

Spronck: “Er kwam ook elektronisch toezicht, maar na elke maatregel zag je na korte tijd de populatie weer toenemen. Op dit ogenblik zijn we heel ongerust. Op 1 juni treedt de nieuwe wet in werking die maakt dat ook straffen onder de drie jaar uitgevoerd moeten worden. We zitten al op een piek, en men wil er nog eens een groep gedetineerden aan toevoegen. Ik vrees dat er gewoon geen plaats zal zijn.”

De Vidts: “We zitten altijd in een vicieuze cirkel. Van zodra rechters zich ervan bewust werden dat straffen onder de drie jaar maar zelden worden uitgevoerd, begonnen ze steeds vaker straffen van 37 maanden uit te spreken.”

Wat voor gedetineerden zijn dat dan?

Spronck: “Drugsdelicten vooral. Diefstallen.”

De Vidts: “Ooit moet die cirkel toch eens doorbroken kunnen worden? Wij begrijpen dat de minister straffen uitgevoerd wil zien, maar er zal iets moeten gebeuren.”

Spronck: “Op korte termijn zijn we … dood. Er zijn nu al gevangenissen waar matrassen op de grond liggen. Over die wet van 1 juni circuleert binnen de administratie een cijfer van 700 gedetineerden die erbij gaan komen. Tegen mij, in Bergen, zeggen ze: ‘Voor jou worden het er 30 extra.’ Waar ga ik ze leggen?”

Hoe staat het met de personeelsbezetting?

De Vidts: “Om de twee maanden is er ergens wel een staking, daar kun je je uurwerk op gelijk zetten.”

Spronck: “Er is nog altijd een tekort van 300 cipiers (op een totaal van 6.800, DDC). Dan heb ik het enkel over de cipiers, waar er in 2014 nog 7.200 waren voorzien in het wettelijk kader. Er is al een ernstige rationalisering doorgevoerd. Iedereen is nu uitgeput. Wij zitten met 2.800 jaren aan verlof die niet zijn opgenomen.”

Vincent Spronck, directeur van de gevangenis van Bergen.Beeld Wouter Van Vooren

2.800 jaren?

Spronck: “Het stond letterlijk zo in een rapport van Rekenhof. 560.000 verlofdagen die nog moeten worden opgenomen. Dan is er toch iets dat niet klopt? En toch blijft men dit bootje maar verder overladen. Het kader voor de psychosociale diensten is maar voor 85 procent opgevuld, en men zegt ons dat wij gedetineerden moeten begeleiden. Is het om te lachen?”

Weldra openen er nieuwe gevangenissen in Haren en Dendermonde.

De Vidts: “Die volstaan niet om de extra bevolking op te vangen, dat weten we nu al. Daarom moet men volgens ons overwegen om een aantal bestaande Brusselse gevangenissen open te houden. Ik denk aan de vrouwengevangenis in Vorst, Berkendael. Tijdelijk, natuurlijk.”

Spronck: “Ik gebruik niet graag woorden als openbare veiligheid, maar we hebben gewoon de tijd niet meer om mensen te begeleiden zoals het hoort. We laten mensen vrij in slechte omstandigheden. Men hoopt altijd dat een veroordeling het leven van de gedetineerde zal veranderen, dat die aan het nadenken zal worden gezet en iets doet aan het probleem dat hem met justitie in aanraking bracht. Men legt ons een onmogelijke missie op, en in de praktijk houdt het enkel nog in dat we mensen voor enkele jaren uit de samenleving verwijderen. Om ze dan weer te laten gaan. Ga je zo de samenleving beschermen? Dit is niemands bedoeling – dat weten wij wel – maar zoals het nu draait, creëren wij de recidive die we worden geacht te voorkomen.”

De Vidts: “Om even op Dave De Kock terug te komen: dat is een drama, en wij gaan ook in de toekomst niet ieder drama kunnen voorkomen, ook al houdt men de illusie levendig dat wij dat zouden moeten kunnen.”

In 2016 waren er waanzinnige statistieken over absenteïsme bij cipiers. Is daar wat aan veranderd?

De Vidts: “Ook daar weer hebben we een vicieuze cirkel. Iemand valt uit door stress, iemand anders moet dat opvangen en vloekt, en die wordt na een paar keer ook beu en zegt: ‘Ja maar ja…’ Die wordt dan ook ziek, en zo blijf je rondjes draaien. Heel dat systeem klopt niet meer.”

Spronck: “Als je iemands verlof intrekt, wordt die ziek. Vaak wordt het hardop gezegd: ‘Als het zo zit, dan ben ik ziek.’ En artsen valideren dat. Oké, het is een minderheid, maar die heeft grote gevolgen. Iedereen raakt ontmoedigd. De bureaucratie laat je niet toe om daar iets tegen te ondernemen. In de openbare diensten is er een absenteïsme van 7,29 procent, in het gevangeniswezen is het 10. Er is ook veel geweld in een gevangenis: vechtende gedetineerden, overlijdens. Men houdt te weinig rekening met wat zulke zaken met een cipier doen. Ik heb nu gedetineerden die vijftien dagen komen zitten omdat ze hun mondmasker niet droegen.”

Vincent Spronck: 'Ik heb een gedetineerde die negen maanden heeft gekregen vanwege meerdere overtredingen van de coronaregels. Is dit nog in proportie?'Beeld Wouter Van Vooren

Twee gedetineerden vragen elkaar wat ze hebben misdaan, en de een zegt ‘moord’ en de ander ‘ik droeg geen mondmasker’?

Spronck: “Dit is misschien een karikatuur, maar we zijn echt in die situatie beland. Ik heb er nu één die negen maanden heeft gekregen vanwege meerdere overtredingen van de coronaregels. Is dit nog in proportie? Hoe zijn we daar gekomen? Wel, het parlement heeft dat gestemd: drie maanden cel voor wie de regels niet naleeft. Wat kan de rechter anders dan de wet toepassen?”

De Vidts: “Ik krijg in Ruiselede vaker te maken met mensen die eigenlijk niet thuishoren in de gevangenis, zoals veroordelingen omwille van verkeersmisdrijven of bepaalde drugsdelicten. Dat is ook elders zo.”

Spronck: “Ik erger me aan de fabel als zouden gedetineerden in België na een derde van hun straf vrijkomen. Zelfs rechters denken dat. Velen onder hen weten niet hoe strafuitvoering werkt. Ze zeggen: ‘Om zeker te zijn dat hij drie jaar gaat zitten, ga ik hem zes jaar geven.’ Wel, neem van mij aan: die man doet die zes jaar. De voorwaardelijke vrijlating bestaat in België zo goed als niet meer. In al mijn jaren heb ik er exact tien gekend die na een derde zijn vrijgekomen. Tien, op zoveel duizenden.”

De Vidts: “En toch blijft dit de mooiste job die er is, hoor.”

Chris De Vidts: 'Om de twee maanden is er ergens wel een staking, daar kun je je uurwerk op gelijk zetten.'Beeld Wouter Van Vooren