Unesco wil dat Polen wacht met zijn grenshek door Europa’s laatste oerbos

Het woud van Bialowieza op de grens van Polen en Wit-Rusland is het laatst overgebleven oerbos van Europa en staat op de Unesco-lijst van werelderfgoed. In het bos leven Europese bizons of wisenten (de grootste populatie van Europa), wolven, lynxen en andere zeldzame of bedreigde diersoorten. In 1627 werd hier het laatste exemplaar van het uitgestorven oerrund geschoten.

Het geplande grenshek met een lengte van 186 kilometer is bedoeld als afschrikking voor migranten die proberen via Wit-Rusland de Europese Unie binnen te komen. Vorig jaar trachtten bijna 40.000 mensen uit Afghanistan, Irak en Afrika hier illegaal de grens over te steken. Ze werden ertoe aangezet door het regime van de Wit-Russische leider Aleksander Loekasjenko, als vergelding voor sancties van de EU.

Polen legde vorig jaar al een tijdelijke grensversperring aan van prikkeldraad. Deze week werd begonnen met de bouw van een permanente afscheiding, die bijna 400 miljoen euro zal kosten: een metalen hek van vijf meter hoog, met een betonnen fundering en met prikkeldraad erbovenop.

Ecologen en natuurbeschermers zijn bang dat het grenshek niet alleen migranten maar ook rondtrekkende dieren tegenhoudt. Het hek splitst bestaande grensoverschrijdende populaties van wisenten en lynxen in de Poolse en Wit-Russische delen van Bialowieza op, wat vrijwel zeker tot genetische verarming zal leiden.

Universele waarde

De Poolse regering moet daarom eerst maar eens aantonen dat het hek geen negatieve impact zal hebben op het Bialowieza-bos en zijn fauna, zegt Guy Dubonnet van het World Heritage Centre van Unesco. “Polen moet de bouwwerkzaamheden staken tot wij alle benodigde garanties hebben en onze adviesraad voor natuurlijk erfgoed ervan overtuigd is dat dit kan worden gedaan zonder de uitzonderlijke waarde van het gebied aan te tasten”, zei hij tegen Reuters.

De eenheid van de Poolse en Wit-Russische delen van het Bialowieza-bos was volgens Dubonnet in 1992 reden voor Unesco om de werelderfgoedstatus van Bialowieza uit te breiden van Polen tot Wit-Rusland. Precies deze ‘ecologische connectiviteit’ wordt nu bedreigd. Om die reden riep donderdag ook de Europese Unie Polen op een zorgvuldig onderzoek in te stellen naar de milieueffecten van het hek.

Volgens het Poolse ministerie van Klimaat en Milieu is zo’n milieueffectrapportage voor de bouw van het hek echter niet nodig: de twee gebieden zullen met elkaar verbonden blijven door meer dan twintig zogenaamde wildpassages aan te leggen. Hoe die wildpassages dan ‘migrantproof’ worden gemaakt, verduidelijkte het ministerie niet.

De nationalistische Poolse regering kwam eerder in aanvaring met de EU en de milieubeweging over Bialowieza. Sinds 2016 voerde de regering de houtkap in het oerbos op, zogenaamd om een insectenplaag in te dammen. Het Europese Hof van Justitie oordeelde in 2018 dat Polen daarmee Europese natuurwetgeving had overtreden.