‘Als we zouden willen, zou de NAVO Rusland heel goed de baas kunnen’

Al jaren waarschuwt Edward Lucas voor de dreiging van Rusland en de grillen van Vladimir Poetin. Eerst met alarmerende artikels, toen hij nog Oost-Europa-correspondent en later senior editor was van het gerenommeerde blad The Economist. Nu schrijft hij bijtende opiniestukken voor de Britse krant The Times, maakt hij deel uit van de onafhankelijke denktank Center for European Policy Analysis (CEPA) en trekt hij in druk bijgewoonde lezingen van leer tegen Moskou. De vijf boeken die hij heeft gepubliceerd, gaan over de dreigingen waarmee we het huidige Rusland associëren: militaire brutaliteit, spionage en cyberaanvallen.

Maar genoeg is genoeg, vindt de Ruslandexpert nu. De regeringen die hij adviseerde, luisterden amper en politici gingen liever aan de wodka met de Rusissche ambassadeur. Daarom besliste Lucas vorig jaar zelf in de politiek te stappen om zo te waarschuwen voor het Russische gevaar. Bij de volgende Britse verkiezingen, over twee jaar, komt hij op voor de Liberal Democrats. “Dat is het enige wat ik nog niet heb geprobeerd: Rusland aanpakken via het parlement.”

Vóór Lucas aan het flyeren gaat, spuwt hij op geheel Britse wijze – flegmatiek maar messcherp – zijn gal over de situatie in Oekraïne.

Meneer Lucas, u bent in het geheel niet verrast door de huidige crisis.

Edward Lucas: “Neen. Meer nog: niemand zou verrast mógen zijn. Het regime van Poetin leeft immers op conflicten. Wat nu gebeurt, is een vervolg op wat we al bijna twintig jaar zien vanuit Moskou: agressie, intimidatie en geweld.”

Aan de Oekraïense grens dreigt een gewapend conflict. Wat denkt u dat er zal gebeuren?

Lucas: “De kans op een conflict wordt inderdaad steeds groter. Ik denk niet dat Rusland Oekraïne zal binnenvallen en bezetten. Dat zou onhoudbaar zijn: veel te moeilijk en veel te duur. Als er een conflict komt, zal dat wellicht zijn in de vorm van symbolische, gerichte aanvallen. De vraag is wat er daarna gebeurt: zullen nog andere landen meegesleurd worden, en blijft Europa dan aan de zijlijn toekijken?”

Europa en Amerika voeren al weken onderhandelingen met Rusland, net om die oorlogsdreiging af te wenden.

Lucas: “Dat zijn ontmoetingen waarbij Rusland de agenda bepaalt, dat zijn geen echte gesprekken. Deze hele crisis is er gekomen omdat Poetin dat wilde. Moskou voelt zich bedreigd omdat Oekraïne graag lid wil worden van de NAVO. De kans dat dat gebeurt, is klein, dat weet iedereen, maar Poetin vond toch dat hij even zijn tanden moest laten zien. Om te tonen dat het hem menens was, mobiliseerde hij zijn troepen. En het Westen? Dat ging braaf aan de onderhandelingstafel zitten en zocht naar manieren om Rusland gerust te stellen. Maar dialoog staat helemaal niet op de agenda van Poetin.”

U noemt die onderhandelingen maffieuze intimidatie, geen diplomatie.

Lucas: “Het is alsof je een dialoog probeert te voeren met een gangster. Als een maffialid plots een deel van je zaak vernielt, en je daarna ook nog bedreigt, zeg je toch ook niet: ‘Kom, ga zitten, laten we erover praten’? Neen, dan bel je de politie. En dat hadden we ook moeten doen. We hadden in onze gesprekken met Rusland onze eigen agenda moeten doordrukken door te hameren op mensenrechten en democratie. We hadden Moskou duidelijk moeten maken dat het niet kán dat Rusland zijn buurlanden blijft bedreigen. Door jarenlang in te gaan op de grillen van Poetin heeft Europa zichzelf gemarginaliseerd. Rusland beschouwt enkel de Verenigde Staten als een volwaardige gesprekspartner. Zij praten over de toekomst van Europa, en wij kijken toe.”

De VS laten zich anders ook niet opmerken door hun assertiviteit.

Lucas: “Neen, ik ben erg teleurgesteld in de regering van Biden. De Amerikaanse president toont zich bezorgd over Rusland en China, maar ook hij denkt dat hij het probleem kan oplossen met gesprekken.”

Rusland dreigt zijn kernwapens in te zetten. In de afgelopen weken werd daar vanuit Moskou meermaals op gezinspeeld.

Lucas: “Dat doet Rusland altijd. Er gebeurt iets, en hop, daar zijn die kernwapens weer! Neemt iemand dat nog ernstig? Poetin is dan wel een bullebak, hij is niet gek. Hij gaat echt geen kernraket lanceren. Maar telkens als hij ermee dreigt, deinst Europa achteruit. Wij zijn bang dat de zaak escaleert, en die angst is voor Poetin een teken van zwakheid. Het moedigt hem aan om verder te gaan met dreigementen, in de hoop concessies af te dwingen.”

Wat zou Europa dan moeten doen?

Lucas: “Er zijn in het verleden sancties opgelegd: dat helpt. Maar wat zeker zou moeten gebeuren, is het versnellen van het EU-lidmaatschap van Oekraïne. Dan maakt Europa duidelijk dat Ruslands pogingen om het land van het Westen te scheiden, niet zullen lukken. Daarnaast moeten we in Europa dringend meer budget vrijmaken voor defensie, zodat we militair mobieler worden en beter uitgerust zijn. Rusland kan in geen tijd tienduizenden manschappen mobiliseren, wij hinken wat dat betreft erg achterop. Heb je het oorlogsmateriaal bekeken aan de grens met Oekraïne? Een mooi arsenaal aan gesofisticeerde gevechtstanks, moderne raketlanceerders, pantservoertuigen en langeafstandswapens. Dat hebben wij hier niet, hoor. De afgelopen jaren heeft Poetin enorm geïnvesteerd in de modernisering van het Russische leger.”

Poetin zwaait ook met een ander wapen: hij dreigt de gaskraan naar Europa dicht te draaien.

Lucas: “Dat chantagemiddel zet Rusland al jaren in bij elk conflict met Europa. Onze eigen schuld, natuurlijk: we zijn in Europa te afhankelijk geworden van het goedkope Russische gas. Meer dan een derde van onze bevoorrading komt daarvandaan. Rusland buitte de afgelopen maanden de energiecrisis in Europa uit door minder gas te leveren. Dat kwam hard aan: de prijzen waren al hoog en stegen daarna nog meer.”

Wat wil Poetin bereiken met zijn dreigement dat hij de levering van aardgas zal stoppen?

Lucas: “De inzet is Nord Stream 2, de nieuwe pijpleiding die vanuit de Baltische zee door Oekraïne en via Noord-Duitsland gas naar Europa leidt. De pijpleiding is klaar, maar Duitsland moet het gebruik ervan nog goedkeuren. Berlijn aarzelt, onder meer wegens de spanningen in Oekraïne. Alleen vrees ik dat die Duitse goedkeuring er uiteindelijk toch zal komen en we zullen zwichten voor de grote, goedkope voorraden Russisch gas.”

Politici houden ook rekening met wat de bevolking wil: veel mensen kunnen de energiefactuur nu al niet meer betalen.

Lucas: “Akkoord. Maar als we blijven toegeven aan Poetin, houdt hij ons in zijn greep. In plaats van Rusland te smeken om meer gas zouden we nu met de vuist op tafel moeten slaan. Niet alleen door te dreigen Nord Stream 2 te blokkeren, maar bijvoorbeeld ook door aan te kondigen dat we de volgende tien jaar onze gasinvoer uit Nord Stream 1 geleidelijk zullen afbouwen tot 20 procent, en zelfs lager. Dat zal Poetin in zijn portefeuille voelen, en het zal hem misschien aan het denken zetten. We moeten ook heel snel op zoek gaan naar andere energiebronnen. Dit is het moment om het roer om te gooien en nog meer in te zetten op hernieuwbare energie”

Dat zal de energieprijzen niet meteen doen dalen. Denkt u ook niet dat die nog hoger zullen worden?

Lucas: “Ja, de crisis met Rusland zullen we de volgende maanden nog zeker blijven voelen in onze portefeuille. En het zijn vooral de armsten in de maatschappij die eronder lijden, mensen die nu al problemen hebben met hun factuur. Dat kan ook het politieke klimaat in Europa beïnvloeden.”

Op welke manier?

Lucas: “Ik vrees dat veel mensen bewust zullen stemmen voor politici die Rusland niet te hard willen aanpakken. Je kunt hun niet eens ongelijk geven: waarom moeten zij kou lijden omdat hun land in de clinch ligt met Poetin? Uiterst rechtse, populistische partijen, of uiterst linkse partijen die goede banden hebben met het Kremlin, zullen daarvan profiteren. En zo wint Poetin opnieuw.”

HYBRIDE OORLOG

In 2008 kwam uw boek De nieuwe koude oorlog uit. De visionaire ondertitel luidde: ‘Hoe Rusland de wereld bedreigt’.

Lucas: “De mensen lachten mij toen vierkant uit. Ik overdreef, ik was paranoïde! De Koude Oorlog was net voorbij, en het nieuwe Rusland was toch niet de oude Sovjet-Unie? Rusland werd gezien als een land op weg naar een gematigde democratie. Maar ik volgde Moskou toen al meer dan twintig jaar voor The Economist. 

“Twee jaar vóór het boek verscheen, waren er al twee belangrijke wake-upcalls geweest: in Rusland zelf werd journaliste en mensenrechtenactiviste Anna Politkovskaja vermoord en in Londen werd de Russische dissident Aleksandr Litvinenko door Russische spionnen vergiftigd. De volgende jaren zijn er nog een pak incidenten geweest die het Westen hadden kunnen wakker schudden. De cyberaanvallen van 2007 op Estland bijvoorbeeld, of de oorlog in Georgië in 2008. Later volgde de aanval op Oekraïne in 2014, waarbij veertienduizend doden vielen, en in 2018 werden in het Britse Salisbury een Russische ex-dubbelspion en zijn dochter vergiftigd. En nu kent onze relatie met Rusland de grootste crisis sinds het hoogtepunt van de eerste Koude Oorlog.”

De geschiedenis heeft u gelijk gegeven.

Lucas (zucht): “Ja, al had ik graag het tegendeel gehoopt. Rusland is de weg ingeslagen van repressie in eigen land en agressie in het buitenland. Europa kan een vrij goede inschatting maken van de conventionele wapens waarover Poetin beschikt, maar heeft geen antwoord op de oorlog op verschillende fronten die Moskou al jaren voert tegen het Westen, met als doel verdeeldheid te zaaien. Poetin wil een wig drijven tussen de VS en Europa, binnen de EU, binnen de NAVO. Maar ook binnen landen zelf wordt tweedracht gezaaid. Het is een hybride oorlog, waarin Poetin een heel arsenaal aan tactieken inzet.”

Zoals?

Lucas: “Rusland doet aan psychologische oorlogsvoering door geregeld grote en intimiderende militaire oefeningen te houden, de zogenaamde Zapad. Soms wordt daarin een kernaanval op Polen gesimuleerd, of oefenen Russische soldaten hoe ze de Baltische staten kunnen bezetten of Oekraïne binnenvallen. Dat werkt erg verontrustend en destabiliserend. Ook de cyberaanvallen van Russische hackers zijn internationaal al jaren berucht.”

Ons leger werd in december getroffen door zo’n aanval. Hackers baanden zich een weg in het computernetwerk van Defensie. Ook wij verdenken de Russen, maar we zijn er nog niet uit wat hun motieven konden zijn.

Lucas: “Dat is ook moeilijk te zeggen. Een mogelijkheid is dat ze de Belgische regering in diskrediet wilden brengen door te bewijzen hoe lek het computersysteem van Defensie is. Maar Russische cyberaanvallen worden voor verschillende doelen gebruikt. Hackers kunnen de integriteit van de gehackte gegevens aantasten, door bijvoorbeeld bankrekeningen op iemand anders’ naam te zetten. Dat is erg ontwrichtend voor een land als het op grote schaal gebeurt. Hackers kunnen ook data gijzelen en losgeld eisen. Of ze kunnen vertrouwelijke gegevens openbaar maken. Dat deden ze bijvoorbeeld in de aanloop van de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016: WikiLeaks lekte toen honderden e-mails van Hillary Clinton, die het opnam tegen Donald Trump. Later zou blijken dat de Russen achter de hack zaten, maar op dat moment bracht het lek grote schade toe aan de campagne van de Democraten.”

SEXY SPIONNE

Rusland zaait ook verdeelheid in de westerse maatschappij, schrijft u.

Lucas: “Ja, door bepaalde bewegingen te steunen en nepnieuws te verspreiden. Het maakt Moskou zelfs niet uit wie er steun krijgt. Zo zette Rusland online campagnes op met fake accounts die steun leverden aan Black Lives Matter, de beweging die het racisme in de Amerikaanse maatschappij aankaart. Tegelijk werd op dezelfde manier de rechtse tegenbeweging Blue Lives Matter gepromoot, die vooral uit Trump-aanhangers bestaat. In Duitsland verspreidden ze fake news via hun eigen kanalen toen in 2016 het 13-jarige Duits-Russische meisje Lisa verdween. Ze dook de volgende dag op en verklaarde dat ze was ontvoerd en verkracht door vier mannen met een zuiders uiterlijk. Dat werd op Russische media als Pervyj Kanal breed uitgesmeerd als ‘moslimmigranten ontvoeren en verkrachten Duits meisje’, zelfs toen al snel bleek dat er noch van ontvoering, noch van verkrachting enige sprake was. De affaire leidde tot demonstraties van extreemrechts en een diplomatieke crisis tussen Berlijn en Moskou.”

Toch wordt er ook nog op de ouderwetse manier gespioneerd. In oktober verwijderde de NAVO acht Russen op verdenking van spionage.

Lucas: “Ze maakten deel uit van de Russische missie bij de NAVO. Die vorm van spionage, waarbij de spion vanuit de eigen missie of ambassade staatsgeheimen probeert te ontfutselen, bestaat nog wel, maar is aan het uitsterven. Wat we nu zien, zijn spionnen die veel moeilijker te ontmaskeren zijn: studenten of zakenlui met een Russisch paspoort, of soms zelfs met een Wit-Russische identiteit. Ze zijn niet meteen uit op het stelen van geheimen, maar willen vooral beïnvloeden of hangen rond in bepaalde kringen om de laatste economische of politieke geruchten op te vangen. Je kunt ze er ook niet meer uitpikken, zoals in de Sovjet-periode: toen waren er zo weinig Russen in het Westen dat ze meteen in het oog liepen. Nu reizen miljoenen Russen als toerist naar Europa en kunnen spionnen onopvallend opgaan in de plaatselijke bevolking. ”

Dat zagen we ook bij Anna Chapman, de roodharige Russische spionne die jarenlang in Groot-Brittannië en de VS woonde en in 2010 werd opgepakt. U schreef een boek over haar.

Lucas: “Anna Chapman maakte deel uit van een groep van tien spionnen in de Verenigde Staten. Ze leidden een onopvallend leventje in middenklassewijken. Chapman is het bekendst omdat ze na haar arrestatie de meeste media-aandacht kreeg: ze was jong, mooi en opvallend roodharig. In de westerse media werd ze omschreven als een sexy bondgirl. Ze stond in haar omgeving bekend als iemand die veel vrienden had en van feesten hield.”

Velen vonden het moeilijk om in haar een ernstige spion te zien.

Lucas: “Ze leek onschuldig omdat ze zo sociaal was en voortdurend liep te netwerken. Maar net daardoor kon ze contacten leggen met academici, bedrijfsleiders en beleidsmakers. Als ze iemand ontmoette die volgens haar kon worden beïnvloed of gechanteerd, speelde ze die naam door aan Moskou. Daarvoor gebruikte ze de klassieke onzichtbare inkt, maar ook moderne cryptografische software. Of de groep van tien spionnen grote schade heeft toegebracht aan de VS, is nog steeds niet duidelijk. Maar dat Chapman wel belangrijk was voor Moskou, bleek na haar deportatie. In Rusland werd ze de it-girl van de spionage en geraakte ze goed bevriend met Poetin.”

Chapmans verhaal zou zo passen een aflevering van The Americans, waarin Russische spionnen een heel leven opbouwen in de VS, met kinderen en al. Hebt u die reeks gezien?

Lucas: “Ja, uiteraard, ik vond ze niet slecht. Maar jammer genoeg kwam het sinistere van het Sovjet-regime er niet goed uit. De reeks speelt zich af in de jaren 80, en het is natuurlijk een Hollywood-productie, maar de realiteit overtreft wel de fictie, hoor. Ook nu merk ik dat mensen niet doorhebben hoe naargeestig Poetins regime is. Tegenstanders worden afgedreigd en vermoord, tot in het buitenland toe. We zien mensen sterven aan de meest vreemde vergiftigingen, van het radioactieve polonium bij Litvinenko tot het gifgas novitsjok in Salisbury. En dat allemaal op bevel van Moskou.”

Hoe verdedigen we ons tegen die aanvallen?

Lucas: “Dat is het probleem: onze verdediging is veel te gefragmenteerd. Cyberaanvallen laten we over aan de computermensen, georganiseerde misdaad is voor het gerecht, spionage voor de inlichtingendiensten. En we begrijpen maar niet dat we tegenover gecoördineerde, systematische aanvallen staan die onze eenheid en onze samenhorigheid willen treffen. Het resultaat is dan ook dat die aanvallen vaak succes hebben. Terwijl we wel degelijk resultaat zouden kunnen boeken door over diensten en landen heen te werken.”

Op welke manier?

Lucas: “Bijvoorbeeld door sancties op te leggen aan Russische oligarchen die hun misdaadgeld doorsluizen naar het Westen. Poetin en zijn trawanten stelen jaarlijks tientallen miljarden van de Russische bevolking en investeren dat geld hier. We weten allemaal waar het zit: in dure villa’s in het zuiden van Frankrijk, in de voetbalclubs die Russen opkopen, op Europese bankrekeningen en in luxewoningen in Parijs, Berlijn en Londen. Bij ons is het zo erg dat de Britten hun hoofdstad al enkele jaren spottend Londongrad noemen. 

“De VS hebben daar sinds 2012 de Magnitsky-wet voor: daarmee kunnen financiële sancties worden opgelegd aan Russen die corrupt geld in Amerika investeren. Een soortgelijke wet bestaat ook in de EU, maar daarmee worden enkel mensenrechtenschendingen gestraft: corruptie is er niet in opgenomen. Dat is jammer, want door het geld van corrupte Russen aan te pakken, zouden we Moskou een sterk signaal sturen. We zouden dan visa kunnen weigeren aan gangsters, we zouden hun tegoeden kunnen bevriezen. En we zouden hun bankiers, hun advocaten en hun boekhouders, die hier meewerken aan het witwassen van dat geld, kunnen vervolgen.”

Waarom komt de Russische bevolking niet in opstand tegen die corruptie?

Lucas: “Veel Russen storen zich enorm aan de corruptie in hun land. Maar ze willen geen verandering, want ze vrezen dat wat ze hebben opgebouwd, dan in gevaar komt. De afgelopen twintig jaar waren voor de meeste Russen een stabiele periode: ze kenden een bescheiden stijging van hun levensstandaard en, in vergelijking met het communisme, een aanzienlijke toename van hun persoonlijke vrijheid. Ze hebben weliswaar geen politieke vrijheid: demonstreren kan haast niet meer, persvrijheid is zo goed als onbestaande en verkiezingen stellen niets voor. Maar ze hebben wél de vrijheid om naar het buitenland te reizen, om de job uit te oefenen die ze willen en te wonen waar ze willen. Dat is, naar Russische maatstaven, heel bijzonder. Russen hebben nu de zekerheid dat vandaag is zoals gisteren, en dat morgen net zo zal zijn. Dat onderschatten wij in het Westen, want wij hebben het Sovjet-tijdperk niet meegemaakt.”

In een interview met Humo in 2008 zei u dat Poetin ofwel in de gevangenis zou eindigen, ofwel zou worden vermoord. U gaf hem nog tien, vijftien jaar. Zien we nu zijn laatste jaren?

Lucas: “Neen, helaas. Net door die angst om vermoord te worden of in de cel te eindigen doet hij alles om aan de macht te blijven. Hij wil niet eindigen zoals de Libische dictator Moammar al-Qadhafi of de Iraakse leider Saddam Hoessein. Het grote probleem is dat er nog steeds geen opvolger is. Poetin wil de macht overhandigen aan iemand die hem achteraf niet van corruptie zal beschuldigen en in de gevangenis steken, en op dit moment vertrouwt hij niemand. Maar voorlopig kan hij ook wel alleen verder. Een oppositie is er niet, niemand stelt harde vragen over de stagnatie van de economie, de repressie of zijn buitenlandse beleid.”

Wat is Poetins drijfveer?

Lucas: “Hij heeft een verleden in de KGB, de Sovjet-Russische geheime dienst, wat betekent dat hij heeft geleerd meedogenloos en paranoïde te zijn. Hij is een goede bureaucraat en heeft tegelijk goede contacten met de georganiseerde misdaad in Rusland. Poetin is erg ijdel en lijdt aan grootheidswaanzin: hij wil herinnerd worden als een groot staatsman, een historische figuur. En hij wil de waardigheid herstellen die Rusland volgens hem heeft verloren na de val van het Sovjet-Russische rijk. Als Poetin al een ideologie voorstaat, dan is het een ruwe mengeling van een antiwesterse houding, nationalistische bombast en nostalgie naar de Sovjet-periode.”

HET CHINESE GEVAAR

We moeten niet alleen oppassen voor Rusland, schreef u in december in The Times. Ook China zal ons dit jaar op de proef stellen.

Lucas: “China vormt een nog veel grotere bedreiging voor ons dan Rusland. Rusland is zwak: als we zouden willen, zou de NAVO Moskou heel goed de baas kunnen. China is een ander paar mouwen. Het land telt tien keer meer inwonders dan Rusland en we zijn er op economisch vlak heel erg mee verweven: door onze honger voor goedkope producten is China een belangrijk deel geworden van onze bevoorradingsketen. Het is intussen heel moeilijk om je een wereldeconomie voor te stellen zonder hen. Peking speelt al jaren verdeel en heers in zijn wereldpolitiek. Tegen 2049 wil de Volksrepubliek China de wereld domineren: dat zijn niet mijn woorden, maar die van president Xi Jinping.”

Kishore Mahbubani, die het boek Has China Won? schreef, zei vorig jaar dat we ons daardoor niet per se bedreigd moeten voelen.

Lucas: “Integendeel, we moeten net bang zijn voor dat meedogenloze regime. China streeft naar een wereld volgens Chinese regels: wat de Chinese Volkspartij zegt, is wet. Als je als westers bedrijf in China wilt investeren, gebeurt dat op de voorwaarden van Peking. Dat wil zeggen dat je geen kritiek mag uiten, bijvoorbeeld op alles wat Taiwan aangaat: je mag zelfs de naam van dat land niet op je website vermelden. China ziet Taiwan als een afvallige provincie, niet als een onafhankelijk land, en noemt het ‘Chinees Taipei’. Dat was ook de naam die Taiwan na Chinese druk moest gebruiken toen het deelnam aan de Olympische Spelen.

“In de afgelopen jaren hebben verschillende landen daardoor hun erkenning van de Taiwanese afhankelijkheid ingetrokken. Dat is zorgwekkend: landen die niet plooien, worden economisch onder druk gezet. Recent nog eiste China dat Litouwen, waar Taiwan een vertegenwoordigingskantoor had geopend, de naam ‘Chinees Taipei’ zou gebruiken. Vilnius weigerde, waarop de Chinezen druk begonnen uit te oefenen op Europese bedrijven die onderdelen kopen in Litouwen. In Chinese havens worden producten uit Litouwen en uit de EU tegengehouden.”

Wat was de reactie van de EU?

Lucas: “Die was er amper. Enkel Frankrijk eiste een stevige reactie op de dwang die China uitoefent. Of er ook daden zullen volgen, valt nog af te wachten.”

De Chinese bevolking ging er wel op vooruit.

Lucas: “Dat klopt. Hun steden doen de onze er tegenwoordig armoedig uitzien, hun producten zijn beter en betrouwbaarder. China is uit de chaos geraakt en de welvaart is er gestegen. Maar op het vlak van vrijheid is er amper vooruitgang geboekt. In dat grote land bepaalt de partij de informatiestroom en wordt het internet van 1,4 miljard mensen gecensureerd. Dissidenten en klokkenluiders verdwijnen, demonstraties worden bloedig neergeslagen. En moet ik het nog hebben over de onderdrukking van de Oeigoeren? Net als tegen Rusland moeten we ook tegen China onze kernwaarden verdedigen. Maar ook daar durven we amper tegengas te geven.”

Nog even en u kunt zelf de handen uit de mouwen steken. Waarom gaat u in de politiek?

Lucas: “Ik heb in de jaren 80 nog voor Paddy Ashdown gewerkt, die later leider van de Liberal Democrats werd. Voor hij in 2018 stierf, vroeg hij of ik niet terug in de politiek wilde. Ik stemde toe omdat ik besef dat niemand naar mijn waarschuwingen luistert. Dan kan ik beter zelf in actie schieten en in het parlement strijd leveren.”

Waar komt u op?

Lucas: “Ik ben parlementskandidaat voor centraal Londen. Daar ligt het hart van onze democratie, maar daar huizen ook de witwassers, de gangsters, de oligarchen, de rijke Russen die rij na rij panden opkopen. Dat stelt de inwoners ook voor praktische problemen: als een onbewoond pand naast je huis eigendom is van een offshore vennootschap, wie bel je dan als er een waterlek is en je de eigenaar moet contacteren?”

© Humo