Vernietigende rapport over ‘gefaald leiderschap’ van Downing Street lijkt premier Johnson niet te deren

“Ik heb het begrepen en ik zal het oplossen.” Dat was de reactie van Boris Johnson dinsdagmiddag in het Britse parlement, waar een debat plaatsvond over de omstreden lockdownfeestjes in Downing Street 10. Minstens een deel van de zestien feestjes die topambtenaar Sue Gray onderzocht, bleken flagrante overtredingen van de lockdownregels. Johnson concludeerde dat de kabinetsleden en ambtenarij “gevolg moesten geven” aan de opmerkingen. Hijzelf zou “doen waarvoor hij verkozen was: het land regeren”. Echt persoonlijk aangesproken leek hij zich niet te voelen.

De toon van het rapport was nochtans beenhard voor de hoogsten in rang. “Op verschillende momenten faalde het leiderschap en het beoordelingsvermogen van het kabinet en Downing Street”, zo staat er zwart op wit. “Er werd niet stilgestaan of de samenkomsten gepast waren, noch wat het risico voor de volksgezondheid inhield en evenmin hoe die zouden vallen bij de publieke opinie.” Die opmerking over falend leiderschap schoof Johnson door naar een lager echelon, en hij beloofde maatregelen te nemen. Van zijn eerdere uitleg in het parlement dat op de “werkgerelateerde bijeenkomsten” alle coronaregels werden gerespecteerd blijft geen spaander heel. Daar zweeg hij over.

Schuld afkopen

Twaalf van de zestien “bijeenkomsten” die Gray ontdekte, zijn ernstig genoeg om een strafrechtelijk staartje te krijgen. Ook dat deert de premier blijkbaar niet. Hij voelt zich, zo meldde de Britse media maandag, gesterkt door iets betere peilingen. De conservatieve parlementsleden wisten hem ook te verzekeren dat de woede in hun kieskringen al bij al nog meevalt. De enige echte bedreiging voor Johnson is het Committee 1922 van zijn eigen conservatieve partij. Als 55 van de conservatieve parlementsleden dat orgaan een brief schrijven waarin ze het vertrouwen in de premier opzeggen, wordt in de partij een motie van wantrouwen gestemd. Dat komt neer op vijftien procent van de conservatieve parlementsleden, maar dat getal is nog lang niet gehaald.

Heel wat parlementsleden wachten op het volledige rapport. Maandag bleven drie pagina’s van de twaalf leeg en ook details en namen ontbraken. Het tweede rapport dat wordt verwacht, is van de Londense politie die eind vorige week een eigen onderzoek is gestart. Daarvoor zouden onder andere meer dan 300 foto’s worden onderzocht.

In dat tweede rapport wordt bekeken wie in overtreding was met de strenge Britse lockdownregels. De politie liet al verstaan dat er “voldoende bewijs” was om een deel van de medewerkers en ambtenaren een geldboete op te leggen. Voor de betrokken ambtenaren is dat op zich geen drama. De naam van wie de boete accepteert en betaalt, zal niet vrijgegeven worden. Dat principe geldt ook voor de premier. Toch kan het politieonderzoek Johnson nog ernstig beschadigen. Want Gray verwijst naar twee feestjes – een in Downing Street 10 en een in Johnsons privéappartement op nummer 11 – die door de politie worden onderzocht. Johnson zweerde in het parlement dat zo’n feest nooit heeft plaatsgevonden.

Nooit vrijgeven

Of het volledige rapport – dus met namen en details – ooit zal worden vrijgegeven, is nog onduidelijk. Gray zelf denkt in ieder geval van wel. Maar een woordvoerder van Downing Street 10 zei dat met “Gray gepraat zal worden om te kijken wat nog gepast is om vrij te geven nadat het politieonderzoek is afgerond”. Het is duidelijk dat Downing Street 10 een kapstok hoopt te vinden om het rapport niet volledig openbaar te maken. Met als argumentatie: het mag niet door wettelijke beperkingen.

Dat Gray vraagt onmiddellijk in te grijpen om het gebrek aan leiderschap aan te pakken, ook daar heeft Johnson wellicht al een antwoord op. Vermoedelijk zal hij een aantal kabinetsleden en vertrouwelingen opofferen om te tonen dat hij het onderzoek ernstig neemt. Voor hem persoonlijk is daarmee de kous af.