Als een ultiem voorbeeld van een compromis à la belge, kan het bereikte energieakkoord van deze nacht wel doorgaan. De regeringspartijen stonden wekenlang lijnrecht tegenover elkaar. De ene helft wilde een btw-verlaging, terwijl de andere helft enkel een eenmalige cheque wenste. Resultaat na een nachtje onderhandelen: we doen beide, maar elk voor de helft.

• Vivaldi mildert energie-factuur: btw-verlaging en premie van 100 euro

1. Volstaat het energiecompromis om mijn gestegen energierekening te betalen?

Dat hangt er sterk van af. De forse stijging van elektriciteit en gas wordt voorlopig niet door iedereen gevoeld. Zo’n 70 procent van de gezinnen werkte voor de energiecrisis met vaste contracten voor elektriciteit en gas. Zij hebben dus nog een contract lopen aan oude tarieven. Volgens een ruwe schatting zal de goede helft van hen nog aan lage tarieven vastgeklikt zitten, de andere helft heeft het contract aan hoge tarieven moeten vervangen, omdat de vaste contracten steeds meer aflopen. 60 procent van de gezinnen heeft nu dus wellicht te maken met de forse prijsstijgingen. 40 procent nog niet, maar die groep wordt elke maand kleiner.

Wie geen oud vast contract meer heeft, of een nieuw aan hoge tarieven moest afsluiten, ziet prijsstijgingen van 50 procent en meer. Een btw-daling van 21 naar 6 procent zal de elektriciteitsfactuur met 12,5 procent verlagen, wat de stijging van factuur maar voor een kwart dempt. Een gemiddeld huishouden gaf, volgens de laatste budget-enquête van de FOD Economie, 813 euro uit aan elektriciteit op jaarbasis. 12,5 procent hiervan, gedurende vier maanden, stemt overeen met zo’n 32 euro korting.

Een doorsnee gezin in Vlaanderen verbruikt 3.000 kWh elektriciteit, goed voor een jaarlijkse factuur van 1.290 euro. De btw-korting brengt dan 47 euro op. De regering spreekt zelf van 65 euro. Die korting zou vanaf maart ingaan, hoewel Febeg, de federatie van energieleveranciers, die timing te krap inschat.

Volgens dezelfde budget-enquête van de FOD Economie gaven we 472 euro uit aan gas. Een cheque van 100 euro komt overeen met 22 procent van die factuur. Als die nu gemiddeld met 50 procent stijgt, dan dempt de cheque zowat de helft van de stijging. Bij heel wat gezinnen is de stijging van de gasfactuur veel groter.

Een miljoen huishoudens die al een sociaal tarief hebben, zien hun regeling aan lage tarieven wel verlengd worden.

2. Waarom alleen een btw-verlaging op elektriciteit en niet op gas?

Lange tijd lag een btw-verlaging voor zowel elektriciteit als gas op tafel. Economen als Gert Peersman (UGent) vinden een btw-verlaging sowieso onzin omdat het effect te beperkt is. Bovendien rekenen marktpartijen de btw-verlaging niet helemaal door in de prijzen. Als er binnen het compromis moet gekeken worden waar de btw-verlaging komt te liggen, dan is de keuze voor elektriciteit logisch. Ieder gezin verbruikt elektriciteit en elektriciteit is niet noodzakelijk vanuit een vervuilende bron gemaakt. Daarentegen verbruikt niet iedereen gas om te verwarmen; stookolie is eveneens duurder aan het worden. Een btw-verlaging op fossiele brandstoffen zoals gas of stookolie zou voor de klimaattransitie niet zo’n goed signaal zijn.

3. Wat kosten de maatregelen aan de regering?

Er wordt gesproken van zo’n miljard euro. Zes miljoen huishoudens in België voorzien van een cheque van 100 euro, kost 600 miljoen euro. De btw-verlaging op elektriciteit zou dan nog enkele honderden miljoenen kosten. Voor de regering wordt dat bedrag deels gecompenseerd door de extra btw-ontvangsten op de fors gestegen elektriciteits- en gasfactuur. Waardoor het een goed miljard euro kost.

4. Wordt de btw-verlaging in een keer teruggedraaid binnen vier maanden?

Wellicht niet. De regering wil overschakelen op een meer sturende accijnsregeling. Dus in plaats van de btw na vier maanden weer naar 21 procent op te trekken, gaat ze accijnzen op de elektriciteitsrekening leggen. Het voordeel van een accijns is dat het een iets beter werkinstrument is, die sneller kan variëren in functie van de huidige marktprijs (minder accijns als de marktprijs hoog staat).

5. Hoe zit dat nu met de index? Betalen we de btw-verlaging niet gewoon via minder loonstijging?

Ook hier lijkt de regering de kerk in het midden te houden. Vanuit het standpunt van de gezinnen is een btw-verlaging neutraal. Een lagere elektriciteitsfactuur betekent ook dat de index wat minder snel stijgt, waardoor het loon ook minder snel toeneemt. Dat geldt wel alleen voor een gemiddeld gezin. Een gezin met een laag inkomen wordt via de indexering van hun inkomen te weinig gecompenseerd voor de hoge elektriciteits- en gasfacturen. Een gezin met een hoog inkomen wordt overgecompenseerd. Een btw-verlaging helpt dus vooral gezinnen met lage inkomens. De verlaging remt wel de forse stijging van de loonkosten door de oplopende inflatie – een grote klacht van bedrijven – wat af. Nadeel voor hen is wel dat dit maar heel tijdelijk is, omdat de btw-verlaging maar vier maanden van kracht is.