Wie krijgt die extra energiepremie? En waarom geen btw-verlaging op gas? Specialist Luc Pauwels over het energieakkoord

Dat 100 euro te midden de huidige prijsstijgingen op de energiemarkt niet bijster spectaculair is, is de reactie die we hier bij VRT NWS erg vaak horen. "Ik heb maar een normaal inkomen van 2.000 euro per maand en als alleenstaande is het dan heel moeilijk om rond te komen", zegt Brigitte Vrancken uit Antwerpen. Kristel Wils uit Vorselaar spreekt van "een aalmoes". "Ik moet mijn spaargeld aanspreken om mijn energie te betalen. Wij moeten honderden euro's per maand meer betalen. Staan politici wel eens stil bij dat bedrag?"

"Gewone mensen zien hun energiefactuur op jaarbasis met 2.500 tot 3.000 euro stijgen", erkent Luc Pauwels. "Daar gaat nu 100 euro af en dan nog eens gemiddeld 65 euro met de btw. Dan valt wel eens het woord 'peanuts'..."

Voor de politiek is het zoeken naar een moeilijk evenwicht, voegt hij wel toe. "De regering moet ook de begroting op orde houden. Want als ze daar een gat slaat, zullen ze vroeg of laat met extra belastingen moeten komen. En dan betalen we op het einde van de rit die hogere factuur toch."

Voor de duidelijkheid: de hoge energieprijzen zijn overal in Europa een kwestie. Eén land kan dat probleem dus niet oplossen. Wel reageren onze buurlanden erg verschillend, als je kijkt naar de maatregelen die nu genomen worden.

"In Nederland krijgt een gemiddeld gezin 400 euro korting op de energiefactuur, zegt Pauwels, "en dat kan zelfs oplopen tot 800 euro."

"In Frankrijk hebben ze de energieprijzen geblokkeerd tot april. Ook krijgt iedereen een tegemoetkoming van 200 euro. Maar Frankrijk is een speciaal geval, want het grootste energiebedrijf daar, EDF, is voor 85 procent in handen van de Franse staat."

"Maar er zijn ook landen die nog geen inspanningen doen: Duitsland bijvoorbeeld, waar ze toch ook heel hoge energieprijzen hebben."

Iedereen met een elektriciteitsaansluiting krijgt die 100 euro korting op stroomfactuur, ook mensen die al een sociaal tarief hebben trouwens. De toekenning gebeurt automatisch. Je moet dus geen speciale aanvraag doen. 

"Dat is doenbaar", zegt Pauwels. "Daar bestaan al mechanismen voor. Ook het sociaal tarief komt automatisch op je factuur op basis van je inkomen. Nu zal dus normaal gezien op je volgende voorschotfactuur staan: 'verwarmingspremie, -100 euro'. Dat zal, vermoed ik, normaal gezien al op de volgende voorschotfactuur staan. Vanaf 1 maart verlaagt dan de btw op elektriciteit ook naar 6 procent."

"Men wil iedereen laten genieten van een btw-verlaging", vermoedt Pauwels. "Als je dat ook op gas zou doen, zijn ook alle mensen die stoken op stookolie of andere bronnen uitgesloten. In Wallonië bijvoorbeeld wordt heel veel minder op gas gestookt."

"Daarentegen: iedereen heeft elektriciteit, dus als je daar ingrijpt, komt dat iedereen ten goede."

"De warmtepremie van 100 euro is onmiddellijk, dus die corrigeert al een beetje", zegt Pauwels. 

Maar de btw-verlaging op elektriciteit komt er pas vanaf 1 maart. "Die zal inderdaad voor de volgende voorschotfacturen zijn. Maar je mag niet vergeten dat die voorschotfacturen een berekening met terugwerkende kracht zijn. De voorschotfactuur van april zal weer verhogen op basis van de prijzen van januari, februari en maart, de duurste maanden van het jaar, waarin we het meeste verbruiken."

"In april, mei, juni blijven die facturen ook op dat hoge niveau. Pas vanaf juli kunnen die beginnen dalen, omdat je dan het effect krijgt van de maanden april, mei, juni. Dus eigenlijk is het toch een beetje met terugwerkende kracht."

De bedoeling is om op termijn bepaalde taksen in de factuur om te vormen tot accijnzen. "Dan kan je daar als overheid veel makkelijker mee spelen. Accijnzen zijn heel makkelijk samendrukbaar. Als de energieprijzen stijgen, kan men de accijnzen verlagen en andersom. Zo kan men redelijk snel inspelen op fluctuaties."

Er zit wel een addertje onder het gras, denkt Pauwels, waar de regering rekening mee zal moeten houden. "Op accijnzen moet ook btw geheven worden. Er is een berucht voorbeeld: de Turteltaks, de 100 euro die we 5 jaar lang moesten betalen om de groenestroomcertificaten te financieren. Voormalig minister Annemie Turtelboom heeft destijds als liberaal bewust voor een taks gekozen, wat haaks staat op de liberale filosofie, om te ontsnappen aan 21 procent btw daarop. Als dat een accijns was, hadden wij geen 100 euro, maar 121 euro moeten betalen."

"Nadien is dat toch voor een stukje gebeurd: men heeft die Turteltaks afgeschaft, maar vervolgens in stukjes gehakt en in onze elektriciteitsfactuur verwerkt. En daar zaten stukjes bij waarop plots 21 procent btw moest worden betaald."