Uw koopkracht is (nog) niet gered: ECB houdt vast aan lage rente

Waarom breekt de inflatie records?

We moeten al terug tot de zomer van 1983 om een inflatiecijfer te vinden dat hoger is dan dat wat we in januari in ons land optekenden. Het leven is nu 7,59 procent duurder dan een jaar geleden. Voor een flink stuk is dat nog steeds het gevolg van de exploderende energieprijzen. Die waren al hoog, door de opverende economie na de coronapandemie. En de onrusten aan de Russische grens met Oekraïne zijn ook niet van die aard om snel olie op de golven te gooien. Daardoor tekent energie voor bijna 5 procent van de totale inflatie van 7,59 procent. Aardgas is met liefst 154 procent gestegen op jaarbasis, elektriciteit met 70 procent. En er lijkt niet meteen een einde te komen aan die prijsstijgingen: begin deze week noteerden de olieprijzen op hun hoogste niveau sinds 2014.

Maar een keertje de tandpasta uit de tube is, krijg je die er niet meer in. Met andere woorden: die hoge energieprijzen zijn niet de enige boosdoener voor de inflatie. Economen zien ook al de zogeheten tweede-ronde-effecten hun werk doen. Daarmee wordt bedoeld: prijsstijgingen door bedrijven om de - door inflatie - gestegen energie- en grondstofprijzen deels te counteren. Het gevolg, uw dagelijkse boodschappen zijn ook al zo’n 2,5 procent duurder geworden.

Wat kan die inflatie temperen?

In het klassieke economenhandboek luidt het standaardantwoord dat een renteverhoging het antidotum is tegen inflatie. Centrale banken kunnen de beleidsrente optrekken, wat de kost van leningen doet stijgen. Als lenen voor pakweg een huis of een nieuwe auto duurder wordt, zal dat de vraag doen afnemen. Een lagere vraag doet de prijsstijgingen en de verhitte economie een beetje afkoelen. De inflatie daalt, doel bereikt. 

Dat is precies wat Jerome Powell, de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank (Fed) enkele dagen geleden aankondigde. Vanaf maart wil Powell de rente in Amerika fors opschroeven. Het belangrijkste rentetarief staat er nu nog op het historisch lage niveau van 0 procent. De Fed-baas sluit niet uit dat de Fed dit jaar in verschillende stappen de rente naar zo’n 1,75 tot 2 procent brengt. Daarmee wil Powell een einde breien aan de hoge inflatie die in december in de VS zo’n 7 procent bedroeg, het hoogste percentage sinds 1982.

Donderdag komt zowel de Europese Centrale Bank als de Bank of England bijeen. Maar terwijl de Bank of England nagenoeg zeker haar rente ook zal optrekken, zal ECB-voorzitter Christine Lagarde haar Amerikaanse en Engelse collega’s niet volgen. En blijft de rente in de eurozone op 0 procent.

Waarom grijpt de ECB niet in?

Tot nu toe hield de ECB altijd vast aan haar huidige beleid. “Dat zal ook nu niet anders zijn”, zegt Tom Simonts, hoofdeconoom van KBC Groep. Al neemt de druk op Lagarde toe, omwille van de opgelopen inflatie én het voorbeeld van haar twee collega-centrale bankiers. Een eerste renteverhoging in de eurozone, pas voorzien voor 2023, zou daardoor misschien eind dit jaar kunnen vallen, al betwijfelt Simonts dat scenario. “Het feit is dat er geen reden is voor de ECB om het geweer van schouder te veranderen”, stelt Simonts. “De dynamiek in de VS en Europa is erg verschillend. Hier is nog geen sprake van een oververhitting zoals in de VS.”

In de eurozone is de inflatie met 5 procent wel een record, maar de ECB wijst erop dat dit het gevolg is van tijdelijke prijsstijgingen, vooral dan van de energieprijzen. Wellicht is de forse groei in de inflatie ook stilaan bereikt. De meeste economen zien januari, en misschien nog februari als de piekmaanden. Véronique Goossens, hoofdeconome bij Belfius: “Allicht zal de inflatie tegen de zomer weer afnemen. Grotendeels omdat de leveringsproblemen en grondstoftekorten tegen dan definitief opgelost moeten zijn.” ING en KBC zien tegen eind dit jaar de inflatie dalen naar 2 procent.

Wat betekent dat voor mij?

Hoe harder de prijzen stijgen, hoe minder burgers kunnen kopen van hun loon, pensioen of uitkering. De waarde van uw spaargeld neemt fors af. De verplichte spaarrente van 0,11 procent op uw spaarboekje is niet opgewassen tegen een inflatie van 7,59 procent in januari. Ook als de inflatiepiek afneemt tot 2 procent blijft uw spaargeld inboeten aan waarde. “De voorbije tien jaar is 20 procent van de waarde van ons geld op de bank in rook opgegaan door inflatie. Dat wil zeggen: van de 100 euro op je spaarboekje destijds hou je nu nog 80 euro aan koopkracht over”, schetst Véronique Goossens.

Als de ECB vasthoudt aan haar huidige beleid, betekent dit dat de rente op uw spaarboekje ten vroegste ergens halfweg 2023 zou kunnen stijgen. “Bovendien worden een aantal basisproducten fors duurder”, zegt Tom Simonts. “Energie is één voorbeeld, maar ook onze dagelijkse boodschappen zijn gestegen in prijs, omdat bedrijven de duurdere grondstoffen deels doorrekenen.” 

Daar staat tegenover dat we in ons land wel deels beschermd worden door de automatische loonindexering. “Dat is een buffer die de grootste stijgingen opvangt. Een deel van die factuur wordt wel doorgeschoven naar de bedrijven, omdat de lonen sneller stijgen.” De werkgeversorganisaties hebben al gewaarschuwd voor die snel stijgende loonkosten.