Socialemediabedrijven laten bewezen desinformatie over virologen in bijna helft van de gevallen staan

"Fauci loog toen hij zei dat COVID-19 niet ontwikkeld was in een lab", klonk het in een bericht dat de Amerikaans nieuwszender Fox News in juni op verschillende netwerken plaatste. De meest vooraanstaande immunoloog van de VS en regeringsadviseur werd daarmee in verband gebracht met een hardnekkige bewering die ondertussen al bijna twee jaar de ronde doet: het coronavirus verspreidde zich niet vanuit een dierenmarkt in Wuhan, maar werd doelbewust ontworpen in een Chinees laboratorium.

Bijna twee miljoen mensen interageerden (op klikken, reageren, liken, etc.) met de post. Hoewel de onafhankelijke factcheckorganisaties Factcheck.org en Politifact al snel aantoonden dat de inhoud van het bericht helemaal niet strookte met de werkelijkheid, bleef de post toch gewoon en zonder waarschuwing online staan.

Het blijkt geen uniek geval. Tussen januari 2021 en juni van datzelfde jaar volgde het actieplatform Avaaz 85 foutieve berichten over drie vooraanstaande virologen op. Factcheckers waarmee Facebookmoederbedrijf Meta samenwerkt, hadden nochtans aangegeven dat de berichtgeving over Anthony Fauci (VS), Christian Drosten (Duitsland)  of Marc Van Ranst verkeerde informatie bevatte. In het begin van het onderzoek lieten de netwerken de posts in 52 procent van de gevallen staan. Tegen juni 2021 was dat percentage amper drie procentpunten gezakt tot 49 procent. 

Meta heeft al vaak aangegeven de strijd tegen desinformatie grondig te willen voeren. Daarvoor werkt het wereldwijd al een tweetal jaar samen met meer dan 55 onafhankelijke factcheckorganisaties, waaronder het Vlaamse weekblad Knack. Toch blijft het bedrijf tegen kritiek aanlopen. In november publiceerde de democratiewaakhond Real Facebook Oversight Board nog een rapport waarin hij de massale aanwezigheid van desinformatie over klimaatverandering aankaartte. 

Een maand eerder kwam een klokkenluider ook naar buiten met onthutsende berichten."Het bedrijf kiest áltijd voor eigen belang en geld, niet voor wat goed is voor publiek", zei voormalig productmanager Frances Haugen in een interview op de Amerikaanse televisie. "Facebook bepaalt wat je te zien krijgt. Hoe veiliger zij de feed maken, hoe minder mensen komen." Die claim lijkt alvast gestaafd door een andere bevinding uit het onderzoek van Avaaz. Zo genereerde een post op Facebook vijf keer meer interactie wanneer hij niet werd vergezeld van een waarschuwing.  

De gevolgen voor de mensen achter het nieuws zijn trouwens ook niet min. Het wetenschappelijk tijdschrift Nature wijdde in oktober van vorig jaar een artikel aan de toegenomen vijandigheid tegenover virologen en wetenschappers. In veel gevallen ging het om verbale agressie en het proberen onderuithalen van iemands credibiliteit. Maar evengoed ging het om doodsbedreigingen of intimidatie. 

Het bekendste voorbeeld bij ons was de voortvluchtige militair Jürgen Conings waarvan gedacht werd dat hij een aanslag op viroloog Marc Van Ranst beraamde. Van Ranst moest toen enkele dagen onderduiken op een schuiladres.

 De viroloog zelf begrijpt dat een algoritme de haat en foute informatie niet zomaar kan bestrijden. "Maar het zou al veel zoden aan de dijk brengen als de procedures niet zo omslachtig zouden zijn. Als je in de supermarkt een koek van nog geen halve euro steelt, wordt de politie erbij gehaald. Bij leugens en haatspraak gebeurt dat zelden. Daarmee zeg je dus eigenlijk: 'vorte praat is geen halve euro waard.'"

Van Ranst zegt dat de berichten hem nauwelijks nog raken. "Op een goede dag kan het me allemaal niet schelen. Het is vooral voor jonge wetenschappers dat zulke berichten grote gevolgen hebben. Voor sommigen is de zin om nog verder aan wetenschap te doen helemaal weg."