Aan alle mooie series komt een eind (en dat valt meestal lelijk tegen): waarom het slot van een tv-reeks zo vaak een sof is

Game of Thrones mag troonsafstand doen door de schande die haar finale met zich meebracht. Het zinloze einde van Lost? Ah, get lost! We hebben sinds kort een nieuwe kandidaat in de categorie ‘tv-serie met hoogst ontgoochelende seizoensfinale’. Dexter: New Blood, te zien op Streamz, liep net amechtig tegen zijn eigen einde aan. Wat behoorlijk knullig is, aangezien de oorspronkelijke finale van het achtste seizoen in 2013 ook al de annalen was ingegaan als een doffe slag in het water. Toen stuurde seriemoordenaar Dexter Morgan - een glansrol voor acteur Michael C. Hall - zijn motorboot een woeste orkaan in. De protagonist zette zijn tragische einde in scène om de politiemacht te misleiden, die hem steeds dichter op de hielen zat. De zomerzon van Miami ruilde hij daarop in voor een ondergesneeuwd dorpje in the middle of nowhere. Het werd algemeen beschouwd als een van de meest teleurstellende ontknopingen uit de tv-geschiedenis. De suspension of disbelief was te groot, de inspiratie te ver zoek. Om nog te zwijgen over de groteske CGI-effecten van de storm die goedkoper dan een kauwgombal oogden.

Na dat echec werd Dexter: New Blood daarom ook bewust geen negende seizoen genoemd, maar een reboot. Een hippe Engelse term om u in te fluisteren dat de makers het boetekleed hebben aangetrokken. Opmerkelijk: zelfs de originele showrunner Clyde Phillips, die de eerste vier grandioze seizoenen in goede banen leidde, konden de producers weer aan boord hijsen. Maar ook dat kon niet baten. Andermaal verzandde de finale in een ratjetoe van onlogische acties, ongeloofwaardige kunstgrepen en onbezielde dialogen. In diezelfde periode kende ook het verder bijzonder geslaagde en ambitieuze Undercover een matige finale, waarin de verhaallijnen aan het eind wat houtje-touwtje in elkaar leken geflanst.

“Ik geloof dat het einde van Dexter in zowat elke top 10 staat van slechtste finales ooit”, zegt Malin-Sarah Gozin. Zij was scenarioschrijver van onder meer Clan op VTM en Tabula Rasa voor VRT. “Samen met Lost heeft Dexter het voor altijd verkorven bij de kijker door de finale. Ik sta daar zelf wat dubbel in. Als kijker vind ik de reis vaak interessanter dan de bestemming, dus hou ik ook een goed gevoel over aan een geweldige reeks zoals After Life, die op het einde van seizoen één zware steken laat vallen. Als een serie op zich niets extra’s biedt, en je ongedurig wacht op een ontknoping die er dan niet komt… Dan voel je je bekocht. Nee, zelfs bestolen van al die waardevolle uren. Zo bekijk ik het ook als maker. Je gaat een dure belofte aan met de kijker: je wil zijn tijd waard blijven. En eigenlijk sluit ik die deal ook met mezelf. Soms werk ik drie tot vijf jaar aan een serie, van ontwikkeling tot montage. Die tijd móét opleveren.”

Waar loopt het dan zo vaak mis? In het buitenland werkt meestal een imposant schrijversleger aan een reeks. En in vijf jaar tijd kun je toch eindeloos vijlen en schaven tot de finale onsterfelijkheidswaarde geeft aan een serie? “Er zijn vandaag andere praktische, technische elementen die tegenwerken”, zegt Gozin. “Zeker in grote, internationale series merk je dat de writer’s room vaak nog moet beginnen aan de finale terwijl de eerste afleveringen al ingeblikt worden. Soms weten schrijvers ook pas op de laatste knip of er een nieuw seizoen komt. Die druk is niet te onderschatten. En stress is de slechtste brandstof voor creativiteit. Of voor controle, helderheid én inzicht. In België hebben we daar gelukkig minder last mee, omdat het financieel efficiënter is om eerst te schrijven en dan pas in preproductie te gaan.”

Roestbruine trombone

Of een seizoensfinale de roestbruine trombone speelt in Dixieland - pwah-pwah-pwààh...- hangt ook van inhoudelijke factoren af. “Ten eerste moet je al bekijken of de serie karaktergedreven is. Dan hoeft de finale niet zo’n geweldig pay-off te bieden. De beleving is namelijk anders: je wil het personage een belangrijke evolutie zien meemaken. Maar als je vooral inzet op een ijzersterke hook in de pilootaflevering, moet je dat verhaal kunnen doorzetten in de volgende afleveringen, en verwacht de kijker niet alleen verrassende plotwendingen, maar ook duidelijke antwoorden op het einde. Als schrijver is het dan de kunst om een perfecte balans te vinden tussen realistische voorspelbaarheid en bij de haren getrokken deus ex machina’s. Wijk je iets te veel af naar links of rechts, dan kun je die pagina’s beter meteen schrappen.”

Daar wrong het schoentje ook bij Lost. Deze serie stuurde haar kijkers van meet af aan de jungle in met piekervragen. Helaas waren de schrijvers minder bedreven in het verstrekken van antwoorden. Het resultaat? Een verhaal dat aanvankelijk intrigeerde, werd snel ronduit absurd. De comedyserie Seinfeld kon in de jaren 90 wél wegkomen met zo’n absurdisme in de laatste aflevering, maar dat kwam natuurlijk omdat die excentrieke hitserie “about nothing” er zich altijd al om beroemde een buitenbeentje te zijn in de sitcomwereld. 

Andere series, waarin de afleveringen meestal een afgerond geheel vormen, lijden somtijds onder de vloek van snelle afronding. Trey Parker en Matt Stone van het langlopende South Park zijn bijvoorbeeld zelf niet altijd de grootste fan van hun vondsten. “Soms dachten we: ‘Het is 4 juli. Fuck it. Ik wil feesten’. Dat haastwerk leidt niet meteen tot de sterkste episodes”, stak Stone meermaals de hand in eigen boezem. “Een andere keer zaten we dan weer muurvast tot op het eind. Terwijl de deadline steeds heter in onze nek hijgde, bedachten we een volkomen van de pot gerukte ontknoping. Zo onthulden we dat de mannen van de reality tv-serie Queer Eye for the Straight Guy eigenlijk ‘crab people’ waren. Dat idee was bij de brainstorm meteen in de prullenbak gevlogen omdat het zo dom was. Maar na een paar uur zuchten, doken we opnieuw de prullenmand in. Sindsdien is het een running gag geworden. Als we zonder inspiratie zitten, en een halfbakken idee moeten uitwerken, zeggen we: ‘We have to go for the crab people’.”

De finale van een succesvolle vervolgserie naar de haaien helpen, kan je evenwel missen als crab people. Zo kende de Emmy Award-winnende ziekenhuissitcom Scrubs met seizoen 8 een waardige conclusie. Om welke reden dan ook werd het licht daarna op groen gezet voor nog een negende seizoen. De kerncast keerde terug, maar velen van hen verschenen slechts in een paar afleveringen of sporadische scènes. Voor kijkers was het pijnlijk hoe dat seizoen met een fluttige doodsreutel in duigen viel, waardoor de integrale serie jaren later ook in waarde daalde.

Wat dit verhaal dan ook brengt bij de belangrijkste factor voor kwaliteitsverlies: producers en hebberige studio’s die denken dat elk succes het verdient om uitgemolken te worden. Die wetmatigheid leidt ertoe dat franchises uitgeknepen worden tot de laatste druppel, en series van twintig jaar geleden herkauwd worden voor televisie en streamingdiensten. Zo werd The Sopranos (indertijd ook legendarisch om zijn controversiële finale!) recent bedacht met een prequelfilm. Die heet The Many Saints of Newark, wordt bestempeld als “een beetje balsem voor de ziel van verstokte Sopranos-fans”, maar is verder volstrekt overbodig.

Onhandig naspel

Sex and the City koos in de nasleep van de ontiegelijk populaire tv-serie dan weer voor twee horribele bioscoopfilms. En vandaag tekent die franchise ook nog voor een onhandig naspel met de vervolgserie And Just Like That. Het scenario doet daarbij uitschijnen dat alle vrouwen boven 50 zowel worstelen met menopauze, als met een groot ongemak over de veranderende tijdsgeest en met peilloze eenzaamheid. En dan zwijgen we nog over de getelefoneerde grappen. 

Tot overmaat van ramp speelt HBO vandaag ook met het onfrisse idee om Six Feet Under, een prachtserie over een begrafenisonderneming, nieuw leven in te blazen. Dat is op zijn minst dubieus: in de geschiedenis van tv-series was er zelden één reeks waarvan critici en kijkers het unaniem eens bleken over dat hartverscheurende, volmaakte einde. In de finale aflevering van 2005 rijdt de kunstzinnige dochter van de familie een nieuw leven in New York tegemoet, terwijl het treurige ‘Breathe Me’ van Sia op de achtergrond speelt. Daarop zien we in een aantal flash forwards het moment van de dood van elke protagonist, met de sterfdatum bij. Geen oog blijft droog. Mogelijk is dit de allerbeste finale van een serie ooit, struikelden zowat alle internationaal gerenommeerde bladen achteraf over de superlatieven.

De reeks werd bedacht door Alan Ball (zie ook American Beauty en True Blood), die twintig jaar geleden evenwel het gevecht moest aangaan met het voorstel van een extra seizoen, waarbij de plot op papier volkomen krankzinnig klinkt. “Aanvankelijk was de pitch dat een nucleaire aanval Los Angeles zou wegvagen, maar dat leek me te nihilistisch voor een zesde seizoen. Ik vroeg me ook af wat het nut van een begrafenisonderneming zou zijn, wanneer bijna iedereen dood is, en de overlevenden in een postapocalyptisch landschap alleen maar met survival bezig zijn? Daarom alleen al ben ik blij dat het zesde seizoen er nooit is gekomen.”

Sinds heel recent blijkt evenwel toch weer een project rond Six Feet Under in de steigers zou staan, zij het in een pril embryonaal stadium. Zo is er nog geen plot, en wordt er nog getwijfeld of het om een prequel, sequel dan wel reboot moet gaan. Maar eerlijk? Eigenlijk zou er een strafmaat moeten staan op de luttele gedachte aan een vervolg. De eindigheid van die slotaflevering bezorgde die serie net onsterfelijke roem. Maar daar lijkt de schepper van de serie het zelf ook niet mee eens. “Wanneer je een uitstekende groep schrijvers in een gezond functionerend ruimte zet, weet je dat je verhaal geweldig kan worden. Dat zou trouwens altijd de belangrijkste voorwaarde moeten zijn in elke scenario.”