‘Voor eens en voor altijd: een glas wijn per dag is niet gezond. Alcohol is geen medicijn’: 7 inzichten over alcohol(vrij) drinken

1. Een maand niet drinken tijdens Tournée Minérale: hoe weet u of uw alcoholgebruik problematisch is?

Tijdens de maand februari zweert ongeveer een op de vijf volwassen Vlamingen het glas af in het teken van Tournée Minérale. We zijn ons duidelijk meer bewust van de schadelijke gevolgen van alcohol.

Maar Tournée Minérale kan ook iets zeggen over uw relatie met alcohol. Dat zegt ook arts en auteur Sigrid Sijthoff, die het boek Proost! schreef voor mensen die eigenlijk te veel alcohol drinken. “Alcoholconsumptie is problematisch als het een belangrijke rol vervult in je leven”, zegt Sijthoff. “Stel dat je niet om kunt gaan met stress zonder een biertje te drinken. Of je kan niet ontspannen zonder een glas achterover te slaan.”

“Alcoholist of niet? Eigenlijk hangt dat niet louter af van het aantal glazen dat iemand drinkt, maar wel van de eerdergenoemde factoren”, zegt de arts. “Als je jezelf elke dag voorhoudt om ermee te stoppen, maar je gooit diezelfde avond je winkelkar vol met blikken bier, dan heb je een probleem. Alcohol drinken is leuk en onschuldig, zolang je duidelijk weet wanneer je moet stoppen.”

2. Elk jaar drinken 741.000 mensen zich doodziek: ‘Matig drinken is ook gevaarlijk, maar dat willen mensen niet weten’

Het goede nieuws: leerlingen in het Vlaamse secundair onderwijs kijken beduidend minder in het glas dan aan het begin van de eeuw. Een bevraging van het VAD (Vlaams expertisecentrum alcohol en andere drugs) bij tienduizenden leerlingen leert ons dat in 2019 57 procent van de leerlingen al eens alcohol dronk, tegenover 87 procent in 2000.

Het slechte nieuws: elk jaar drinken 741.000 mensen zich doodziek. Steeds meer wetenschappelijk onderzoek legt een duidelijk verband tussen alcoholgebruik en verschillende soorten kanker, maar toch weten de meeste mensen van niets. Zelfs wie het bij één of twee glaasjes per dag houdt, verhoogt zijn kansen om op een dag in het dokterskabinet een verpletterende diagnose te krijgen.

We gingen praten met patiënten die de link tussen het woekerweefsel in hun lichaam en hun liederlijke leven durven te leggen. “Ik was drie weken gestopt toen ik hoorde dat ik borstkanker had, in oktober 2015. ‘Komt dat door mijn liederlijke leven?’ vroeg ik aan de oncoloog.”

3. ‘Na acht weken zonder drank zien mensen er stukken beter uit’: zelfhulp voor mensen die níét willen stoppen met drinken

Alcohol is gif, benadrukt dokter Sigrid Sijthoff. “Qua schade voor onze gezondheid staat alcohol op nummer drie, achter tabak en crack. Het is een harddrug, het is verslavend en maakt ons lichaam kapot.” Toch schreef ze het zelfhulpboek Proost! voor mensen die níét willen stoppen met drinken.

“Je moet de realiteit onder ogen zien: de mensheid is door de eeuwen heen altijd al op zoek geweest naar manieren om zichzelf te verdoven”, zegt Sijthoff. We zijn immers “zondige wezens”, volgens de arts, die houden van de roes die alcohol ons geeft. “Het is geen makkelijke boodschap om te verkondigen als arts, maar ik vind dat we af en toe ‘zondige dagen’ mogen inlassen.”

Zolang we maar af en toe een rustpauze nemen tussen die ‘zondige dagen’ van drinken. “Je lichaam heeft die reset nodig”, legt Sijthoff uit. “Ik zie de transformaties elke dag in mijn praktijk. Na zes à acht weken zonder drank zien mensen er stukken beter uit: slanker, met een frissere huid, meer energie en een heldere blik. Zodra je die heilzame effecten opmerkt, wordt het ook makkelijker om de drank te laten staan.”

4. Leven en feesten zonder alcohol: ‘Als iemand vraagt waarom ik niet drink, antwoord ik: wat maakt het jou uit? Einde discussie’

Als presentatrice Evi Hanssen op een feestje staat, voelt ze zich nog altijd een beetje misplaatst. Een buitenstaander. Een saaie tut. Omdat ze al drie jaar niet meer drinkt. Geen druppel. Ze schreef er ook een boek over, Sinds ik niet meer drink.

Hanssen moet toegeven: de eerste dagen, weken – nee – maanden waren lastig. Die afkeurende blikken. Moeilijk om dat glas champagne af te slaan en dan een fruitsap (“uit pak!”) te krijgen. “Want, eerlijk: credits voor de bubbels; een saai feest wordt na twee drankjes toch een stuk leuker. Dan heb je ineens wél een goed gesprek met die duffe collega, of sta je plots op de dansvloer met je baas. Je lacht om de suffe grapjes van je moeder en verdraagt die vervelende oom beter. Het is een verbindende drug. Als je niet drinkt, komt alles heel droog binnen.”

Maar het wende, uiteindelijk. “Nu vind ik het niet meer zo’n strafkamp. Als iemand vraagt waarom ik niet drink, antwoord ik: wat maakt het jou uit? En dat is einde discussie. Ik heb alcoholvrije bubbels gevonden die lekker zijn en ik merk dat een leven als geheelonthouder aangenaam is. Ik voel me beter, fitter. Ik heb geen katers meer.”

Tussen 1997 en 2018 daalde het aantal Vlamingen dat het afgelopen jaar alcohol dronk van 86 naar 78 procent. Maar gemakkelijk was het ook niet, zelfs voor een ‘gelegenheidsdrinker’: “Vooral tijdens de eerste maanden had ik het er moeilijk mee. Ik voelde me ontwricht en het leven leek plots een stuk saaier te worden. Daarnaast merkte ik dat ik door niet meer te drinken een deel van mijn identiteit kwijtspeelde.”

5. ‘Ik denk dat veel mensen alcoholist zijn zonder het te beseffen. Je hoeft er geen twintig pinten per dag voor te drinken’

Evi Hanssen en anderen getuigen over hun alcoholvrij leven, en schreven boeken over waarom ze die keuze maakten. “Door dat zo losjes te verkondigen laten ze het wel heel makkelijk klinken”, zegt Tamara Hanegraaf, de weduwe van schrijver Pieter Aspe. “Dat kan hard aankomen bij mensen met een echte verslaving, bij wie het niet lukt om te stoppen.”

Alcohol is immers vaak geen alleenstaand probleem, gaat Hanegraaf verder. Veel mensen met een verslaving vervallen in armoede omdat ze ziek worden of hun werk verliezen. Of de verslaving escaleert in geweld of misbruik. “Mijn stokpaardje is dat we de opvang van alcoholici veel breder zouden moeten organiseren.”

Hanegraaf heeft alvast een concreet voorstel: “Waarom komt er geen telefoonnummer voor familieleden van alcoholici? Een lijn waar mensen anoniem hun hart kunnen luchten, of waar bijvoorbeeld leerkrachten terechtkunnen voor advies?”

6. Fabel of feit? Alcohol vernietigt hersencellen en die krijgt u nooit meer terug

U heeft iets te vieren met vrienden, het is al maandenlang geleden dat jullie nog eens samen op stap konden, de drankjes vliegen over de toog, u wordt wakker en herinnert zich nauwelijks nog iets van de nacht voordien. Een onschuldige black-out, of kunt u uw geheugen ook écht wegdrinken, met een verhoogd risico op dementie tot gevolg?

Bart Schepers (klinisch psycholoog): “In principe veroorzaakt alcohol altíjd hersenschade. Dus ja, je hersencellen gaan kapot door alcohol, en die verloren zenuwcellen krijg je inderdaad nooit meer terug.”

Klaas Arts (gedragsneuroloog): “Rond onze zenuwvezels zit een isolatielaag, de zogenaamde witte stof. Alcohol tast ook die witte stof aan, wat kan leiden tot een inkrimping van de hersenen. Vooral de frontale zones worden extra gevoelig voor alcohol. De schade in dat gebied kan leiden tot cognitieve afwijkingen zoals geheugenproblemen. Plannen en organiseren wordt ook problematisch voor veel drinkers. We zien bovendien gedragsveranderingen en een beperkt vermogen om ruimtelijke informatie te analyseren en te reproduceren, bijvoorbeeld met een tekening.”

7. Vergeet kidibul: met deze non-alcoholische opties zweert u het glas af in stijl

Wie dat drankje af en toe (of permanent) wil vervangen met een non-alcoholische optie staat er overigens heel wat beter voor dan een aantal jaren geleden. Want hoewel alcohol sterk ingeburgerd blijft, is de markt zich ook eindelijk beginnen aanpassen aan volwassen consumenten die eens iets anders willen. Ook sommelier Alexander De Beck vindt dat een lekker drankje niet noodzakelijk alcohol hoeft te bevatten en voegt met zijn webshop Call Me Bob de daad bij het woord.

Eerder lieten we een proefpanel van kenners los op 20 alcoholvrije biertjes. Enkele favorieten die toen uit de bus kwamen:

• Mikkeler - Energibajer: “Fruitige hop in de neus, verfrissend, bittere afdronk.”

• Paulaner Hefe - Weißbier AlkoholFrei: “Volle body, heldere smaak, amper te onderscheiden van de alcohol­houdende variant.”

• Vandestreek - Playground: “Prima schuimkraag, hoppige aroma’s, goed bitter.”

Het hoeft ook niet enkel om bier te gaan. Charlotte Matthys – van opleiding een bio-ingenieur – toverde haar living om in een laboratorium en ging als een alchemist op zoek naar het vloeibare goud. Omdat gin haar lievelingsdrank is, zocht ze naar een alcoholvrij alternatief. Dat resultaat is de Nona June: een alcoholvrije gin op basis van negen kruiden.

Daarnaast zijn er ook nog andere opties die feestelijk én non-alcoholisch zijn. Ook in dit departement zijn we gaan proeven:

• Yuzu & Ginger Botaniets: “Op basis van gember en yuzu, de heerlijke Japanse citrusvrucht. De ‘virgin gin’ heeft daardoor een pittige en zoete toets.”

• Osan: “Sterrenchef San Hoon Degeimbre (L’Air du Temps**) werkte jarenlang aan deze drie alcoholvrije alternatieven voor wijn. Ideaal om bij een gastronomische maaltijd te schenken.”

• Nona Spritz: “Goed in balans, met een frisse smaak, droge toets en bittere afdronk. Gelanceerd door de Gentse Charlotte Matthys, die eerder de alcoholvrije gin Nona June creëerde.”