Omikron is volgens onderzoek helemaal niet mild: ‘Het zijn de vaccins en onze immuniteit die het verschil hebben gemaakt’

De omikronvariant dook eind vorig jaar voor het eerst op in het zuiden van Afrika. Vandaar veroverde de variant in sneltreinvaart de hele wereld. Het duurde niet lang voor vastgesteld werd dat de variant een stuk besmettelijker was dan delta, maar ook dat hij minder ziekenhuisopnames en overlijdens veroorzaakte dan zijn voorgangers. Al snel klonk dan ook de conclusie dat omikron een minder ernstig ziekteverloop veroorzaakte.

Volgens het nieuwe onderzoek is voorzichtigheid echter geboden als je conclusies trekt op basis van observaties in populaties. Zo deed omikron zijn intrede in Zuid-Afrika nadat er al drie andere coronagolven – met de oorspronkelijke variant, bèta en delta – over het land gerold waren. Dat betekent dat de bevolking al een zeker niveau van immuniteit had.

Bovendien had de vaccinatiecampagne sinds midden 2021 de wind in de zeilen. Die richtte zich in de eerste plaats op de ouderen. “Omikron arriveerde dus in een populatie die aanzienlijk meer immuniteit had dan zijn voorgangers, in het bijzonder bij mensen die het grootste risico liepen op een ernstig ziekteverloop”, klinkt het.

Omikron bleek dan ook nog eens beter te zijn in het infecteren van mensen die al gevaccineerd of besmet waren geweest en dus ook al een vorm van immuniteit hadden. En dat terwijl boosters het risico op infectie nog verminderden en vaccins quasi even effectief waren tegen ziekenhuisopnames.

Ernst

“Daarbij komt nog dat een variant die ons immuunsysteem minder goed kan verschalken - zoals delta - in verhouding meer mensen zal besmetten met een minder goed immuunsysteem. Die mensen lopen ook meer risico op een slechte afloop. Een variant die ons immuunsysteem wél goed kan omzeilen door bijvoorbeeld een afwijkend spike-eiwit dat onze cellen makkelijker binnendringt – zoals omikron – zal veel meer mensen besmetten met een goede immuniteit, die dan ook niet zwaar ziek worden. Dat zal het relatieve sterftecijfer lager doen uitkomen, zelfs als omikron dezelfde intrinsieke neiging heeft om ernstige ziekte te veroorzaken.”

Volgens de onderzoekers zijn er al verscheidene epidemiologische studies gebeurd die de ernst van de eerste omikrongevallen vergeleken met die van eerdere varianten, en dan vooral delta. Analyses die rekening hielden met de vaccinatiestatus en gedocumenteerde eerdere infecties schatten de relatieve ernst van omikron hoger in.

Twee studies probeerden het effect van ongedocumenteerde eerdere infecties mee te nemen in de modellen om de intrinsieke ernst van omikron ten opzichte van delta in te schatten. Allebei schatten ze in dat omikron ongeveer 25 procent minder kans had dan delta om een ziekenhuisopname te veroorzaken bij niet-gevaccineerde personen die nog niet besmet raakten. “Dat betekent dat omikron een vergelijkbare ernst heeft als de originele Wuhan-variant en alfa”, klinkt het. De onderzoekers drukken er wel op dat nog meer onderzoek nodig is om de exacte intrinsieke virulentie van omikron vast te stellen.

‘Geen gewone verkoudheid’

De onderzoekers trekken nog een opmerkelijke conclusie. “Virussen evolueren niet onvermijdelijk naar een mildere variant. De evolutie selecteert eenvoudigweg virussen die zich het best kunnen verspreiden. In het geval van Covid-19, waarbij de overgrote meerderheid van de overdracht plaatsvindt vóór de ziekte ernstig wordt, is het mogelijk dat de evolutie helemaal niet meteen voor een verminderde ernst kiest.”

Volgens microbioloog Emmanuel André zet dit alles in perspectief. “Omikron is dus geen gewone verkoudheid en het is ook niet de variant ‘die het spel veranderd heeft’. Het zijn onze immuniteit en de vaccins die dat gedaan hebben.”