Sergio Mattarella (80) wou eindelijk met pensioen, maar volgt nu toch zichzelf op als president van Italië
In Rome heeft Sergio Mattarella de eed afgelegd als president van Italië. De 80-jarige Siciliaan volgt zichzelf op. Zijn ambtstermijn had eigenlijk vandaag moeten aflopen, en Mattarella's pensioen lonkte. Maar het is hem voorlopig niet gegund: ook na zeven stemrondes raakten de Italiaanse politici het vorige week niet eens over een nieuwe president. Ze klopten dus opnieuw aan bij Mattarella, die dan maar "uit verantwoordelijkheidsgevoel" aanvaardde.
Vandaag, 3 februari, had de dag moeten zijn waarop Sergio Mattarella na zeven jaar afscheid zou nemen als president van Italië.
Dat hij uitkeek naar zijn pensioen en geen enkele ambitie had om een vervolg te breien aan zijn ambtstermijn, had hij niet verhuld. En toch heeft hij vanmiddag de eed afgelegd als "nieuwe" president.
"Uit verantwoordelijkszin", zoals hij zelf zei, ging hij vorige zaterdag dan toch maar in op de vraag van de belangrijkste politieke partijen om langer aan te blijven als staatshoofd. "Aan dit appel op de verantwoordelijkheid wil ik me niet onttrekken", herhaalde Mattarella in zijn -meermaals door luid applaus onderbroken- toespraak voor de vertegenwoordigers van Kamer en Senaat.
Tandem Draghi-Mattarella blijft
Ook na zeven stemrondes in het parlement waren de politici er tijdens de presidentsverkiezing vorige week immers niet in geslaagd om een opvolger voor Mattarella aan te wijzen. Geen enkele kandidaat kreeg voldoende steun. Ook Mario Draghi niet, de huidige premier.
Draghi was weliswaar torenhoog favoriet, maar velen vreesden voor chaos als hij zijn functie van premier zou ruilen voor die van president. Dan had Italië immers ook op zoek moeten gaan naar een nieuwe regeringsleider, of dan dreigden zelfs nieuwe verkiezingen.
Het was uiteindelijk ook Draghi zelf die Mattarella wist te overhalen om aan te blijven als president. Hij werd met een grote meerderheid (759 van de 1.009 stemmen) herverkozen. Dat een president zichzelf opvolgt, is uitzonderlijk, maar niet uniek. In 2013 werd ook Giorgio Napolitano, Matteralla's voorganger, herverkozen.
Met Draghi aan het hoofd van de regering en Mattarella als president lijkt Italië het best gewapend om de stabiliteit te vrijwaren en het postcorona-herstelplan door te voeren. In elk geval tot de volgende parlementsverkiezingen, die gepland zijn in het voorjaar van 2023. Dat Draghi dan alsnog in de voetsporen treedt van Mattarella, is niet uitgesloten.
Waarom is het belangrijk dat Sergio Mattarella president blijft in Italië? In "De ochtend" schetste Karel De Gucht (Open VLD) de situatie:
Karel De Gucht over Mattarella (80) die opnieuw Italiaans president wordt
De Italiaanse president mag dan vooral een ceremoniële functie hebben, in een land dat sinds de Tweede Wereldoorlog meer dan 65 regeringen heeft gehad, is zijn rol als neutrale scheidsrechter boven het politieke gewoel verre van onbelangrijk.
Zo kan de president, als bewaker van de grondwet, wetten tegenhouden die het parlement aanneemt. Hij benoemt de premier en kan de parlementaire kamers ontbinden en op die manier beslissen of er nieuwe verkiezingen komen. Vooral in tijden van crisis treedt hij dus op de voorgrond.
Maffiamoord lag aan de basis van Mattarella's stap naar de politiek
Veel Italianen zijn intussen opgelucht dat Sergio Mattarella op post blijft. De voorbije zeven jaar groeide hij uit tot de meest geliefde politicus van het land, door velen gezien als een baken van rust en stabiliteit in een roerig politiek landschap.
Mattarella zelf leek echter, op zijn 80e, te snakken naar een rustiger leven buiten de politiek. Dat hij überhaupt in de politiek is terechtgekomen, was trouwens ook al ingegeven door -dramatische- omstandigheden. Op 6 januari 1980 werd zijn broer Piersanti Mattarella, gouverneur van de regio Sicilië, in zijn auto doodgeschoten door de Cosa Nostra, de Siciliaanse maffia. Een foto van die dag toont hoe de latere president van Italië zijn bebloede broer uit de auto trekt.
Na de moord op Piersanti besliste Sergio Mattarella, dan hoogleraar in de rechten, om in de voetsporen van zijn broer te treden. En niet alleen in die van zijn broer: ook vader Bernardo Mattarella was een politiek zwaargewicht. Hij was een van de oprichters van de christendemocratische partij (DC) in Italië en meermaals minister in de nationale regering.
Ook Sergio Mattarella begon zijn politieke loopbaan binnen de DC, waar hij deel uitmaakte van de linkervleugel. Hij werd meermaals minister. Na de val van de DC door veelvuldige corruptieschandalen schoof hij verder op naar links. Hij was in 2007 een van de oprichters van de Partito Democratico, de partij van gewezen premiers Matteo Renzi en Paolo Gentiloni.
In 2015 droeg Renzi Mattarella voor als staatshoofd. Hij volgde Giorgio Napolitano op als twaalfde president van Italië. In die hoedanigheid wist hij de voorbije jaren meer dan één politieke crisis te bezweren. Vorig jaar, middenin de coronacrisis, benoemde hij na de val van regering-Conte technocraat Mario Draghi tot premier. Nu was het Draghi die Mattarella vroeg om aan te blijven als president.