"Olie én waterstof, Golfstaten winnen 2 keer jackpot": wat is link tussen België, Oman, waterstof en koninklijk bezoek?
Het Belgische koningspaar is op bezoek in enkele Golfstaten, waar ze samen met onder meer onze energieminister een installatie voor groene waterstof in Oman bezoeken. Want het lijkt misschien een contradictie, maar dat is het niet: waarom doen olie-exporterende golfstaten grote investeringen in groene waterstof? Over de Belgische link met Oman, en waterstof in de woestijn: "De golfstaten hebben eigenlijk twee keer de jackpot gewonnen."
Het koningspaar is op vierdaags bezoek in Oman en de Verenigde Arabische Emiraten. Filip en Mathilde worden onder meer vergezeld door minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) en dat is niet toevallig: tijdens hun bezoek aan Oman zal de focus liggen op de transitie naar groene energie en de samenwerking tussen België en Oman op dat vlak. "In de stad Duqm staat de officiële opening van de haven van Duqm en een bezoek aan de grootschalige productiesite voor groene waterstof, Hyport, op het programma. Beide zijn het resultaat van Belgische-Omaanse samenwerking", stond het in een officiële mededeling over de agenda van ons vorstenpaar in de Golfstaten.
Bekijk hier de aankomst van de koning en koningin in Oman:
Landen die het vooral moeten hebben van hun olie-export, maar die toch het voortouw nemen in de productie van groene waterstof: het klinkt tegenstrijdig, maar dat is het zeker niet. Wat heeft Oman met groene waterstof? Wat is de link met België? En welke voordelen kan het ons land precies bieden? Een overzicht in vier vragen en antwoorden.
Bekijk het verslag uit "Het journaal" hier:
Olie uitvoeren, hoe gaat dat samen met groene waterstof?
Olie-exporterende landen moeten sowieso de omslag maken naar groene energie, omdat dat nu eenmaal de toekomst is. Het internationaal agentschap voor hernieuwbare energie (International Renewable Energy Agency of IRENA) bracht daar onlangs een rapport over uit, en stelde in een van de conclusies: "Waterstof kan een elegante uitweg bieden voor uitvoerders van fossiele brandstoffen, om zo hun economieën te diversifiëren en nieuwe afzetmarkten te vinden".
Specifiek voor Oman komt daar nog bij dat het land niet de grootste olieproducent is. Meer nog dan bepaalde van hun buurlanden, die nog meer oliereserves hebben, zullen zij op zoek moeten naar alternatieven, stipt Thijs Van de Graaf aan, professor aan UGent en hoofdauteur van het recente IRENA-rapport: "Tussen 2000 en 2016 is hun olieproductie zelfs gedaald. Daarna is die weer licht gestegen door nieuwe ontginningstechnieken, maar eigenlijk zitten ze in een scenario waarbij het moeilijk wordt om hun export nog veel te gaan vergroten. Hun tijdshorizon om nog veel inkomsten te halen uit aardolie, is veel korter dan bij bijvoorbeeld de Emiraten of Saudi-Arabië die eigenlijk een gegarandeerde inkomstenstroom hebben voor decennia. "
De golfstaten hebben eigenlijk twee keer de jackpot gewonnen
Eigenlijk kan je zeggen dat de golfstaten twee keer de jackpot hebben gewonnen, want de omstandigheden voor hernieuwbare energie, nodig om groene waterstof te maken, blijken er ideaal. Er is veel zon, en ook nog eens voldoende wind. Daardoor is een land als Oman verzekerd van een groot, vrij constant potentieel aan wind- en zonne-energie.
"Bovendien hebben ze de ruimte om grote installaties op te zetten en hebben ze de ervaring wat opslag, transport en infrastructuur betreft uit het verleden", zegt Van de Graaf aan VRT NWS.
Investeren in waterstof zal lonen, want de vraag naar groene waterstof zal groot worden, zeker vanuit Europa dat met de Green Deal een van de voortrekkers is in de wereld als het op klimaatmaatregelen aankomt.
Ook vanuit Azië wordt veel vraag verwacht. Japan verwacht in primeur overigens al een schip met vloeibaar waterstof vanuit Australië, maar hier gaat het nog om waterstof opgewekt met bruinkool, dat een zeer hoge ecologische voetafdruk heeft.
Groene waterstof?
Waterstof kan onder meer gemaakt worden uit water door elektrolyse, het splitsen van de waterstof- en zuurstofmoleculen (H en O). Daarvoor is evenwel (veel) elektriciteit nodig. Als die groen is, en dus niet wordt opgewekt door steenkool of gas maar wel door pakweg zon en wind, is er sprake van groene waterstof. Momenteel is er nog veel zogenoemde grijze waterstof op de markt, waarbij dus wel nog broeikasgassen vrijkomen door de verbranding van fossiele brandstoffen bij de opwekking of omdat er een andere methode wordt gebruikt om het waterstof te maken.
Er komt ook blauwe waterstof aan, waterstof die gewonnen wordt uit methaan en waarbij de vrijgekomen CO₂ meteen wordt opgevangen en opgeslagen. Experts hebben echter bedenkingen bij deze techniek voor het klimaat.
Momenteel zou er al 100 miljoen ton waterstof per jaar geproduceerd worden. Tegen 2050 moet dat 600 miljoen ton zijn, maar dan wel zoveel mogelijk groene waterstof, om de omslag naar een groenere en koolstofarmere samenleving te maken. Naast de productie vormt ook nog het transport een grote uitdaging.
BEKIJK: in België zijn er plannen om groene waterstof door ons gasnet te vervoeren om zo een omschakeling naar groen energieverbruik mogelijk te maken. (Journaalrepo van februari 2021)
Wat zijn de plannen van Oman precies?
Oman heeft bijzonder ambitieuze doelen. Vorig jaar werden plannen voorgesteld om er "miljoenen tonnen waterstof per jaar" te gaan produceren. In de regio Al Wusta, aan de Arabische Zee, zijn de omstandigheden voor groene energie ideaal en moeten er (op termijn) mega-waterstoffabrieken komen. Het is in Al Wusta dat Duqm ligt, de stad waar onze koning en koningin ook halt hielden.
De toekomst ziet er dan wel goed uit, de concurrentie zal bikkelhard zijn voor Oman. Wereldwijd zetten heel wat spelers in op waterstof, al dan niet groene waterstof, zegt Van de Graaf: "Oman heeft inderdaad heel grote plannen, maar ook andere Golfstaten zoals de Verenigde Arabische Emiraten. Ook Australië is gigantisch ambitieus, net als bijvoorbeeld Chili, Mauretanië, Kazachstan en Namibië. In dat laatste land ligt de investeringswaarde van het waterstofproject zelfs hoger dan het BBP. Het momentum is enorm, maar er lijken er zich meer landen aan te dienen als exporteur dan als importeur op dit moment."
Het momentum voor waterstof is enorm, maar er dienen zich meer landen aan als exporteur dan als importeur
Hoe komt België uit bij Oman?
België heeft al concrete samenwerkingsakkoorden met Chili, Namibië en dus ook Oman. Daar zitten zeker ook economische belangen aan vast: zo kondigde de Belgische baggeraar DEME twee jaar geleden een deal aan om met de Omaanse energiespeler OQ Alternative Energy een grote installatie voor groene waterstof te bouwen in... Duqm.
Die kan energie leveren aan de plaatselijke chemische industrie, maar kan ook waterstof en afgeleiden zoals ammoniak of methanol naar internationale klanten sturen, zoals de haven van Antwerpen. Tijdens de klimaatconferentie in Glasgow kondigde België overigens een deal aan met Namibië, waarbij Compagnie Maritime Belge (CMB) er mee in een project stapt om onder meer een waterstoftankstation en een zonnecentrale voor groene waterstof te ontwikkelen. De Antwerpse haven heeft dan weer een deal met Chili.
Want hoewel België volop aan een eigen waterstoftechnologie werkt, zal het veel waterstof moeten invoeren.
Het potentieel aan hernieuwbare energie is hier veel kleiner dan in bepaalde andere landen, en veel van onze groene elektriciteit zal gaan naar de elektrificatie van ons wagenpark, of de verwarming van onze huizen met warmtepompen om zo de omslag naar een klimaatneutrale toekomst te maken, zegt energiespecialist Ronnie Belmans (KU Leuven).
"We hebben in Europa niet voldoende hernieuwbare energie om het allemaal zelf te doen. Onze groene energie zal in de eerste plaats gaan naar onze auto's en onze huizen," stelt Belmans.
Waterstof (of zijn afgeleiden zoals ammoniak of methanol) zou in de eerste plaats in de scheepvaart of luchtvaart dienen, of voor energie-intensieve sectoren zoals de staalnijverheid, of chemische sector, stipt Belmans nog aan.
Baggeraar DEME sloot een deal in Oman voor de bouw van een grote installatie voor groene waterstof
Wat heeft België hierbij te winnen?
Premier Alexander De Croo kondigde het al bij herhaling aan: ons land wil in de toekomst sterk inzetten op waterstof. Enerzijds wil België zijn know-how delen om hernieuwbare energie op te wekken, anderzijds kan het door zijn strategische positie een verdeler van waterstof worden binnen Europa.
"België kan een doorgeefluik worden naar andere gebieden zoals Noordrijn-Westfalen", stelt Van de Graaf. "Het kan fungeren als waterstofhub voor andere industrielanden. Anderzijds heeft ons land heel wat expertise in offshore windparken. Denk aan baggerbedrijf DEME, maar we blinken uit in heel wat schakels van de keten." Volgens het gespecialiseerde platform "waterstofnet" gaat het om vele tientallen bedrijven, waaronder dus enkele met heel grote contracten.
België ligt bovendien op een bevoorrechte positie binnen Europa, en heeft de havens van Zeebrugge, Antwerpen en Gent. Het belang kan daarom niet onderschat worden, en elk duwtje van een koninklijk bezoek kan daar dus bij helpen.