Lerarentekort dreigt straks nóg nijpender te worden: ‘We overwegen sommige richtingen stop te zetten’

Sinds dit schooljaar is het niet meer te ontkennen: het Vlaamse onderwijs kampt met een knoert van een lerarentekort. Dat laat zich voelen in de vervangingen die scholen niet ingevuld krijgen, vooral voor Nederlands, Frans en wiskunde. In het schooljaar 2019-2020 (het laatste waar cijfers voor zijn) waren die drie vakken samen goed voor meer dan 45.000 lesuren zonder vervanging, zo blijkt uit berekeningen van onderwijseconomen Kristof De Witte en Kaat Iterbeke (KU Leuven). 

Een van de belangrijkste oorzaken voor het lerarentekort is puur demografisch. Tussen de schooljaren 2011-2012 en 2019-2020 kwamen er 12,8 procent leerlingen bij in het basisonderwijs. Die stromen intussen door naar het secundair, waar er meer vakken zijn en dus ook meer leerkrachten nodig zijn.

Daarnaast is zo’n 30 procent van de leerkrachten vijftig jaar of ouder. Zij zullen over enkele jaren met pensioen gaan en het tekort nog nijpender maken. Die pensioneringsdruk verschilt sterk van vak tot vak. Leraren elektriciteit en hout in het beroepsonderwijs, toegepaste economie en mechanica in het technisch onderwijs, beeldende vorming in het kunstonderwijs en katholieke godsdienst op alle niveaus blijken het oudst te zijn.

“Zeker voor technische vakken of praktijkvakken zien we inderdaad veel veertig- tot vijftigjarigen die alsnog voor het onderwijs kiezen”, zegt Ludwig Vlogaert, algemeen directeur van Don Bosco Halle. Hij ziet ze graag komen door de ervaring die ze meebrengen. “Maar ik weet inderdaad dat ik over een paar jaar op zoek moet naar nieuwe mensen. Voor mechanica kamp ik al vijf jaar met een onvolledige bezetting. We overwegen daardoor om sommige richtingen stop te zetten.”

“We waren er hier vandaag over bezig omdat een van de collega’s sinds vorige week met pensioen is”, zegt Eric Gillijns, leerkracht elektriciteit op het Don Bosco in Halle. “Iemand anders stopt volgend jaar, binnen drie jaar nog twee. De grote vraag is: wie gaat dat overnemen? We vinden nu al niemand voor de collega die vorige week stopte.”

Zij-instromers

Het onderwijs zet de jongste jaren steeds meer in op zij-instromers als oplossing voor het lerarentekort. Vlaams onderwijsminister Ben Weyts (N-VA) hoopt hen naar knelpuntvakken te lokken door hen tot tien jaar anciënniteit te laten meenemen. “Dat is een druppel op een hete plaat”, zegt Gillijns. “Waarom kan iemand die twintig jaar ervaring heeft in de privésector die niet volledig meenemen? Met zo’n ervaring zou die leerlingen zoveel kunnen bijbrengen.”

Zeker voor praktijkvakken als elektriciteit kan zij-instroom een oplossing zijn. Al nuanceert De Witte ook. “Er is een algemene krapte op de arbeidsmarkt. Het is dus een zero-sum game: als je iemand wegplukt uit een andere sector, creëer je daar een tekort. We gaan het dus moeten doen met de huidige groep leerkrachten. De instroom in het beroep aantrekken, bijvoorbeeld via de lerarenopleidingen of zij-instromers, wordt moeilijk.”

In hun Leuvens Economisch Standpunt schuiven de onderzoekers een andere oplossing naar voren: “Waarom zetten we niet meer in op ‘hybride leraren’, die de job van leraar combineren met een andere? Denk aan een leraar economie die ook werkt in een groot bedrijf.”