Zonnepanelen zijn altijd slim, een warmtepomp (nog) niet: dit is de goedkoopste weg naar de hoogste EPC-score

Tegen 2050 moeten alle woningen in Vlaanderen energieprestatielabel A behalen. Op dit moment is dat voor minder van 5 procent van de woningen het geval. Om de doelstelling te halen, zouden jaarlijks zo’n 100.000 huizen en appartementen een doorgedreven energetische renovatie moeten ondergaan.

Meerdere wegen leiden naar dat beoogde A-label, maar welke is de interessantste? Om die vraag te beantwoorden, rekenden onderzoekers van VITO en EnergyVille verschillende scenario’s door. Dat deden ze voor 135 woningtypes, representatief voor de Vlaamse woningen, die onder meer rekening houden met bouwjaar, oppervlakte, isolatie en of het om rijwoningen, halfopen of open bebouwingen gaat. Telkens onderzochten ze welke combinatie van maatregelen, zoals dak- en gevelisolatie, vervanging van ramen en duurzamer verwarmen, het voordeligst is.

Zonnepanelen zijn altijd een goed idee

In een eerste scenario onderzochten de wetenschappers de goedkoopste weg naar het A-label. Een gemiddelde renovatie kost dan zo’n 36.000 euro. Maar de nodige investeringen variëren enorm: van 5.000 tot meer dan 70.000 euro. Een vrijstaande woning renoveren kost ongeveer het dubbele van een rijwoning uit dezelfde bouwperiode. Met afwerkings- en architectenkosten is nog geen rekening gehouden.

Zonnepanelen maken altijd deel uit van het goedkoopste renovatiepakket, omdat ze een vrij grote verbetering van de EPC-score opleveren tegen een relatief beperkte kost: een gemiddelde installatie kost ongeveer 4.000 euro. Door de EPC-bonus die zonnepanelen opleveren, kun je ruim 60 procent van de Vlaamse woningen tot label A renoveren voor minder dan 40.000 euro. Bij bijna de helft van de woningen die na 1990 zijn gebouwd, volstaat het om een pv-installatie op het dak te pleuren om het A-label te halen.

Pv-installaties spelen een belangrijke rol in het betaalbaar houden van de renovatiegolf, besluiten de onderzoekers. “Ondanks het verdwijnen van de terugdraaiende teller blijft de installatie van zonnepanelen een no-brainer, zolang het op daken van voldoende kwaliteit is”, zegt onderzoeker Maarten De Groote (VITO/EnergyVille). “Het is een beperkte investering met een interessante terugverdientijd en rechtstreekse impact op de energiefactuur.”

Warmtepomp: noodzakelijk maar afgestraft

Een tweede scenario keek niet alleen naar zo laag mogelijke investeringskosten, maar naar de kosten over de volledige levensduur van de woning, op basis van het verwachte energieverbruik.

De optimale investering bedraagt dan gemiddeld 41.000 euro. “Die meerkost - bijvoorbeeld door dikkere isolatie - verdien je dan op termijn terug door een lagere energiefactuur”, zegt De Groote. “Al is dat lastig te bepalen doordat energieprijzen moeilijk te voorspellen zijn, zoals de huidige crisis aantoont.”

Opvallend: verwarming met een warmtepomp verdwijnt uit beeld als je rekening houdt met de lange termijn, terwijl dat in het eerste scenario voor bijna 85 procent van de woningen die sinds 1990 zijn gebouwd een goed idee zou zijn. Rekening houdend met de huidige elektriciteitsprijzen is dat geen goede investering. Doordat elektriciteit veel duurder is dan aardgas, wordt een nieuwe gasketel dan een interessantere investering. Terwijl de uitrol van warmtepompen een essentieel onderdeel van de energietransitie is, belemmeren de huidige energieprijzen dat, besluiten de onderzoekers. 

“Heel jammer”, zegt De Groote. “Laat ons de huidige problemen met de energieprijzen aangrijpen voor een lastenverschuiving van elektriciteit naar fossiele brandstof.”

EPC volstaat niet

“Onze studie illustreert het belang van goed uitgekiende langetermijndoelstellingen”, zegt De Groote. De recente beslissing van de Vlaamse regering om nieuwe eigenaars vanaf 2023 te verplichten hun woning minstens tot niveau D te renoveren, is volgens de experts weinig ambitieus en zal haar doel voorbijschieten. De maatregel leidt nauwelijks tot energiebesparing en riskeert mensen te verleiden tot de eenvoudigste en goedkoopste ingrepen, die op de langere termijn niet de beste zijn.

Volgens de onderzoekers volstaat het EPC-label niet om de verduurzaming van onze woningen optimaal te stimuleren. De onder de huidige regeling erg voordelige zonnepanelen leveren weliswaar duurzame elektriciteit en daken optimaal benutten is belangrijk voor de energietransitie, maar ze drukken het energieverbruik niet. 

“Woningen met een laag energieverbruik moeten het einddoel zijn”, zegt De Groote. “Een bijkomende eis aan de warmtevraag kan investeringen in doorgedreven isolatie extra stimuleren, zodat je kunt overschakelen op verwarming op lage temperatuur met een warmtepomp of warmtenet.” 

Die ingrepen zijn volgens de onderzoekers arbeidsintensief en duur, maar noodzakelijk. “Door collectieve renovaties op wijkniveau te stimuleren, kan de overheid wel de prijzen drukken en bewoners ontzorgen”, denkt De Groote.

Het EPC-label A laat bovendien nog verwarming met een gascondensatieketel toe. “Terwijl gasketels eigenlijk niet thuishoren in de energietransitie”, zegt De Groote. “Extra beleid is nodig om die uit te faseren.”