Zenuwen in radioland strak gespannen: komt radiozender van Studio 100 in de plaats van Qmusic, Joe of Nostalgie? 

In Vlaanderen zijn er acht zenders met een landelijke FM-frequentie. Daarvan zijn er vijf van de openbare omroep: Radio 1, Radio 2, Studio Brussel, MNM en Klara. Daarnaast is er nog plaats voor drie commerciële zenders. Dat is al meer dan 20 jaar Qmusic en al meer dan 10 jaar Joe en Nostalgie.

De erkenning van de landelijke commerciële radiozenders is sinds hun oprichting altijd automatisch verlengd, terwijl ze eigenlijk om de negen jaar vernieuwd zou moeten worden.

Minister van Media Benjamin Dalle heeft nu een "schoonheidswedstrijd" georganiseerd, waarbij iedereen die interesse had een dossier kon indienen. Vier dossiers liggen op tafel. 

DPG Media wil graag een verlenging voor de zenders Qmusic en Joe en Mediahuis voor Nostalgie. Studio 100 heeft een dossier ingediend onder de naam Spring. 

Dat is opvallend, want dat mediabedrijf heeft nog maar weinig radio-ervaring. Met hun kandidatuur mikken ze op een actuazender. Het wordt in elk geval geen kinderradio.

Een jury die voorgezeten wordt door minister Dalle beslist wie de felbegeerde nationale licenties krijgt. Voor de VRT verandert er niets. Aangezien er maar drie plaatsen zijn voor commerciële zenders, zal er sowieso één kandidaat uit de boot vallen. 

Een omroep die uitzendt via de FM-band maakt gebruik van frequentiemodulatie, het proces waarbij geluidsgolven worden omgezet in radiogolven. Door met je radiotoestel af te stemmen op een bepaalde frequentie, kun je dan naar een bepaalde radiozender luisteren. 

De plaats op de FM-band is echter beperkt voor radiozenders. Er moeten ook frequenties vrijgehouden worden voor communicatie van de hulpdiensten, zoals de politie, de brandweer, het leger, enzovoort. 

In Vlaanderen zijn er daardoor 8 zenders mogelijk met een landelijk bereik. Daarnaast zijn er ook nog 3 netwerkradio-omroepen die uitzenden in een aantal centrumsteden (Topradio, NRJ en Stadsradio Vlaanderen) en 129 lokale radiozenders, zoals BRUZZ, Urgent FM, Radio Scorpio en Radio Minerva. De frequenties voor netwerkradio's en lokale zenders worden via een andere procedure toegekend. 

Ja, op de lange termijn zullen radiozenders via FM verdwijnen. De FM-band krijgt concurrentie van internetradio en DAB+. Bij internetradio stream je de radiozender via je computer of smartphone.

DAB+ is een Europees systeem dat digitale radio mogelijk maakt. Je ontvangt dan de radiosignalen digitaal via de ether. Om ze te ontvangen heb je een DAB+-toestel nodig. DAB+ heeft als voordeel dat je doorgaans betere geluidskwaliteit hebt en dat er meer bandbreedte is. Er kunnen dus meer zenders op aangeboden worden.

Bestaande radionetten maken daar gebruik van om extra kanalen aan te bieden, zoals MNM Hits, Klara Continuo en De Tijdloze van Studio Brussel. Maar er zijn ook nieuwe spelers. Zo is rockzender Willy enkel digitaal te beluisteren. 

Het bereik van digitale radio groeit, maar is nog altijd niet voldoende groot om de radiozenders van de FM-band te halen. In 2019 was 26 procent van het luistervolume digitaal (zowel via DAB+ als online streaming). Eind 2021 was dat al 41 procent. De groei is vooral te danken aan luisteren in de auto. Vanaf begin vorig jaar moet in elke nieuw verkochte auto in Europa een DAB+-toestel ingebouwd zijn. 

De Vlaamse overheid heeft beslist om pas een stappenplan uit te werken voor het afbouwen van radio via FM als de helft van het geluisterde volume effectief digitaal is. Dat is dus voorlopig nog niet aan de orde.

Hoewel digitaal luisteren aan een opmars bezig is, blijft uitzenden via FM heel belangrijk om een groot publiek te bereiken. De landelijke radiostations die via FM te beluisteren zijn, hebben het grootste bereik. 

Qmusic is de op één na grootste radiozender in Vlaanderen - na Radio 2 - met een marktaandeel van 13 procent. Joe is de nummer 3 met 10 procent marktaandeel. Nostalgie haalt een marktaandeel van 7 procent en komt als zesde in het rijtje na Studio Brussel en Radio 1. 

Wat digitale radiozenders betreft, komt enkel Willy om de hoek kijken met 1,2 procent marktaandeel. Deze zender is onderdeel van DPG Media en kan op promotie rekenen via zusterzenders zoals Qmusic, Joe en VTM. Een digitale zender vanuit het niets groot laten worden, blijft moeilijk. Vandaar dat Studio 100 ook zijn kans waagt om een commercieel radiostation op te richten dat uitzendt via FM. 

Radiostations zijn belangrijk voor het verdienmodel van mediabedrijven, omdat ze via die weg aan reclame-inkomsten kunnen geraken. Het is ook een ideaal kanaal om aan autopromotie te doen en bijvoorbeeld tv-programma's en evenementen van bedrijven die onder dezelfde mediagroep vallen in de kijker te zetten. Zo kan Qmusic reclame maken voor VTM-programma's. 

Radio maken is ook relatief goedkoop in vergelijking met televisie. Het is een investering die zichzelf relatief snel terugverdient. Studio 100 zou met een nieuw radiostation op de FM-band een trouw publiek kunnen opbouwen dat dan geleidelijk aan mee overstapt naar digitale radio. 

"FM is als het ware het toegangsticket voor radiostations om ook digitaal te gaan uitzenden", zegt Tom Evens, professor Media-industrie en technologiebeleid aan de UGent. 

"Een digitaal radiostation kan vandaag niet of nauwelijks zonder de uitstraling van een FM-frequentie. FM-radio heeft een heel trouw luisterpubliek en heel veel luisteraars. Ook voor adverteerders blijft het het eerste kanaal om hun potentiële klanten te bereiken. Die reclamemiddelen zijn ook nodig om de digitale radiostations te financieren."

Opvallend is wel dat een andere belangrijke mediaspeler in ons land, Telenet, geen kandidaat is. Telenet is het moederbedrijf van SBS Belgium en dus van tv-zenders als Play 4 en Play 5. SBS Belgium heeft al langer radioplannen, maar hoopt die te verwezenlijken door een partnerschap aan te gaan met een andere speler die een FM-licentie heeft aangevraagd.