Minsk-akkoorden kunnen uitweg uit crisis bieden. Alleen interpreteren Oekraïne en Rusland die volstrekt anders

Op een persconferentie na zijn onderhoud met de Oekraïense president Volodymyr Zelenski in Kiev zei Emmanuel Macron dat het waarschijnlijk nog maanden zal kosten om de crisis rond Oekraïne op te lossen. Maar volgens hem hebben zijn gesprekken met de Russische president Poetin en Zelenski het mogelijk gemaakt vooruitgang te boeken in de richting van een regeling.

Daarbij hamerde hij op het belang van de Minsk-akkoorden uit 2014 en 2015, waarin met Kiev afspraken werden gemaakt over de status van de rebellenrepublieken Donetsk en Loehansk. Die akkoorden leidden tot een afname van het geweld, maar van het politieke deel van de overeenkomsten is nooit iets gekomen.

Rebellenrepublieken

Ook Zelenski beklemtoonde dat Oekraïne zich nog altijd gebonden voelt aan de Minsk-akkoorden. Het probleem is dat beide landen een volstrekt verschillende interpretatie hebben van de ‘speciale status’ die de rebellenrepublieken onder de afspraken zullen krijgen.

Rusland beschuldigt Kiev ervan dat het nooit werk heeft gemaakt van de beloofde autonomie voor de gebieden die in 2014 met steun van Russische troepen door de separatisten onder de voet werden gelopen. Kiev eist dat Rusland eerst al zijn troepen weghaalt uit de rebellenrepublieken. Bovendien wil Kiev de gebieden slechts een beperkte vorm van zelfbestuur geven.

Oekraïne is bang dat het nu gedwongen zal worden in te stemmen met een regeling waarbij het in feite de soevereiniteit over de opstandige gebieden verliest. Maar Macron verzekerde dat Frankrijk vasthoudt aan de soevereiniteit van Oekraïne.

De Franse president pleitte ook voor een nieuwe veiligheidsorde in Europa om aan de Russische zorgen tegemoet te komen. Wat dat precies inhoudt, bleef vaag. Volgens de Franse krant Le Monde zou Macron hebben gezegd dat een van de voorstellen die op tafel liggen de ‘finlandisering’ van Oekraïne is. Die term verwijst naar de status van verregaande neutraliteit die Finland na de Tweede Wereldoorlog opgelegd kreeg door de Sovjet-Unie.

Zelenski zei daar op de persconferentie geen woord over. Maar het is uiterst onwaarschijnlijk dat Oekraïne ooit instemt met een dergelijke beperking van zijn soevereiniteit. Kiev staat erop dat Oekraïne zelf mag beslissen bij welk militaire bondgenootschap het zich wil aansluiten. 

De Oekraïense president liet wel doorschemeren dat hij niet erg veel vertrouwen heeft in de toezeggingen van Poetin dat die de situatie niet verder zal laten escaleren. “Ik vertrouw niet echt op woorden. Ik vind dat iedere politicus open moet zijn door concrete stappen te nemen”, zei hij.

Toezeggingen van Poetin?

Eerder was al gebleken dat er nogal wat verwarring was over de toezeggingen die Macron van Poetin had gekregen. Volgens een Franse functionaris zou de Russische president maandag hebben beloofd geen nieuwe militaire oefeningen in de buurt van Oekraïne te houden. 

Maar nog geen halve dag later kondigde Moskou aan dat eenheden van het Russische leger de komende drie weken nachtelijke militaire oefeningen houden in het zuidelijke militaire district, dat aan Oekraïne grenst. Aan de manoeuvres doen tanks, pantserwagens en raketlanceerinstallaties mee. Tegelijkertijd kondigde Moskou ook aan dat zes Russische oorlogsschepen de komende dagen aankomen in de Zwarte Zee voor een militaire oefening.

Het Kremlin ontkende dinsdag dat Poetin dat had beloofd. Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov sprak ook tegen dat Poetin Macron zou hebben verzekerd dat de Russische troepen die momenteel in Wit-Rusland meedoen aan gezamenlijke militaire oefeningen na 20 februari zullen terugkeren naar hun bases in Rusland. Volgens Peskov heeft Rusland geen exacte datum voor het terugtrekken van de eenheden genoemd.

Een woordvoerder van het Élysée erkende later dat het niet om een harde belofte ging, maar dat de twee leiders er wel over hadden gesproken. 

Poetin eist een keiharde garantie dat Oekraïne nooit lid zal worden van de NAVO. In de persconferentie die hij maandagavond samen met Macron hield, waarschuwde hij dat toelating van het land tot de NAVO op een oorlog zal uitlopen met Rusland.

Volgens Poetin zal Kiev dan het schiereiland de Krim op Rusland proberen te heroveren en zullen de NAVO-landen in dat geval worden meegesleept in het conflict. “Wil je dat Frankrijk in oorlog komt met Rusland?”, hield de Russische president een Franse verslaggever voor.