Aantal overlijdens stijgt met kwart op weekbasis: ‘Er zit nog venijn in de staart van omikron’

Wat zeggen de cijfers?

Afgelopen vrijdag haalden de overlijdens een nieuw dagrecord voor dit jaar: 49 sterfgevallen waren er toen te betreuren. Het zevendaagse gemiddelde ligt met 37 nog iets lager, maar zit al een hele tijd in sterk stijgende lijn en nadert stilaan zelfs de piek van de vierde golf vorig najaar (50 per dag).

Terwijl de besmettingscijfers een vrije val maken en ook de ziekenhuisopnames voorzichtig de goede kant uit gaan, leek dit cijfer wat van de collectieve radar verdwenen. Toch lag het in de lijn der verwachtingen dat het aantal overlijdens nog zou stijgen.

“De piek in de besmettingen zagen we twee weken geleden”, zegt Sciensano-viroloog Steven Van Gucht. “Op 27 januari lag het daggemiddelde op meer dan 52.000 besmettingen. De piek in de overlijdens volgt veel later, omdat het even duurt voor mensen aan de ziekte komen te sterven.”

Zien we dit ook in andere landen?

Ja, ook andere Europese landen hebben een gelijkaardig verloop van de omikrongolf. Om een paar weken in de toekomst te kijken, moeten we het Kanaal oversteken. De Britten hadden begin vorige maand al de omikronpiek, die op 18 januari ook leidde tot een piek in de overlijdens. Die zijn de voorbije weken gestaag afgenomen tot het huidige gemiddelde van 221 per dag. 

Ook Denemarken werd eerder door de omikronvariant getroffen dan ons land, maar de piek lag er iets later, eind januari. Daar gaan de overlijdens ook nog steeds in stijgende lijn, terwijl de regering haast alle maatregelen al heeft laten varen. 

“Het aantal hospitalisaties en overlijdens per capita ligt in Denemarken hoger dan bij ons”, zegt biostatisticus Geert Molenberghs (UHasselt/KU Leuven). “Ook in de Verenigde Staten hebben we gezien dat alle indicatoren weer stegen onder druk van omikron. In Oost-Europese landen zoals Kroatië, Bulgarije en Montenegro gaat het door een lage vaccinatiegraad nog altijd slecht.”

Dan is het toch geen griepje?

De vergelijking met andere landen toont volgens Molenberghs aan dat we omikron niet mogen onderschatten. Enkele weken geleden werd de variant nog vergeleken met de griep en klonk het dat het gevaar vooral van de sluimerende deltavariant kwam, omdat die nog heel aanwezig was op de afdelingen intensieve zorg. Maar ondertussen heeft omikron ook daar de bovenhand genomen. 

“Het is een ander verloop en een ander ziektebeeld”, zegt Molenberghs. “Maar mensen overlijden wel degelijk door omikron. Er zit nog venijn in de staart van deze golf.”

Ook Van Gucht benadrukt dat omikron milder is dan de vorige varianten, maar wel ongeveer even ziekmakend als de oorspronkelijke variant uit Wuhan. Omikron mag dan in het algemeen als ‘milder dan delta’ bestempeld worden en de vaccins mogen hun werk doen, de variant is wel een pak besmettelijker dan de vorige varianten. Als het virus als een bosbrand door de samenleving raast, leidt dat onvermijdelijk tot een toename in de sterfte van de zwakkeren.

Wat is het profiel van de doden?

Dat het virus vooral ouderen zwaar treft, is geen nieuws. Ook nu situeert de toename in ons land zich vooral bij de 85-plussers: tegenover het begin van 2022 gaat het zelfs om een verviervoudiging, met nu elke dag tussen de 16 en de 18 sterfgevallen. Die leeftijdsgroep is samen met de 75- tot 84-jarigen goed voor 70 procent van de overlijdens. “De gemiddelde leeftijd is bij de overlijdens verhoogd”, zegt Van Gucht. “Enkele weken terug was dat 75 jaar, nu is het 85 geworden.”

In woon-zorgcentra is het aantal grote uitbraken de voorbije week gestegen en namen de besmettingen toe met 30 procent. “Maar de stijging bij de 80-plussers zien we zowel binnen als buiten de woon-zorgcentra”, zegt Van Gucht. “We hebben al eerder gezien dat de uitbraken in wzc’s en de gevallen bij ouderen nog een tijd doorstijgen, wanneer de parameters bij de jonge bevolking al zakken.”

Behalve oudere mensen zijn het volgens de experts vooral niet-gevaccineerden die door het virus het bijltje leggen. Relatief gezien sterven er momenteel vier keer meer niet-gevaccineerde 85-plussers dan geboosterde leeftijdsgenoten, bij de 65- tot 84-jarigen gaat het zelfs om een factor dertien. 

Maar dankzij de vaccinatie en de boosterprik zijn de effecten van de omikrongolf op de sterftecijfers in de verste verte niet te vergelijken met die van twee jaar geleden. In de eerste golf stierven elke dag meer dan 150 85-plussers, in de tweede golf in het najaar ook nog meer dan 100 per dag.

Wat verwachten experts voor de volgende weken?

Vrijdag staat er een nieuw Overlegcomité gepland, waarop de regeringen beslissen over de maatregelen in de strijd tegen corona. In principe kan ons land nu al overgaan naar code oranje van de coronabarometer en de maatregen dus versoepelen. Het aantal ingenomen ic-bedden moet daarvoor tussen 300 en 500 liggen (nu zitten we aan 442). Toch pleit Molenberghs voor voorzichtigheid, onder meer door de stijgende trend in de overlijdens.

“De komende weken verwachten we toch dat de overlijdens en de belasting op intensieve zullen zakken”, zegt Van Gucht. “Ik geloof zeker dat we in de loop van deze maand naar code oranje kunnen gaan, daar zal het Overlegcomité dan vrijdag over communiceren.”