‘Zelfs als dokter trapte ik in de val’: deze voedingsdeskundige wil alle 'nutribullshit' van tafel

“Ik at een mince pie, maar voordat ik een hap doorslikte, spuugde ik het fijngekauwde eten in de prullenbak”, schrijft Joshua Wolrich in het begin van zijn bestseller. “In mijn hoofd leek dit zinnig, maar ik schaamde me kapot. Ik hield het altijd zorgvuldig verborgen. Als je dit herkent, zoek dan alsjeblieft hulp.”

Wolrichs boek is een even aanstekelijke als wetenschappelijke afrekening met populaire diëten die soms dit soort eetproblemen veroorzaken. “Ik begin bij mezelf omdat ik de superieure houding van collega’s die over voeding publiceren vreselijk vind”, zegt de Londense dokter en voedingsdeskundige, die op Instagram in discussie gaat met lijnende influencers en sterren.

Nog niet zo lang geleden heette zijn account @unfattening, waar hij zelf de dieetkampioen uithing. Door onzekerheid over eten en gewicht in zijn jeugd én omdat hij vond dat hij als arts slank moest zijn, werd hij fanatiek. Tot een voedingsdeskundige hem onderuithaalde met wetenschap. Wolrich ging prompt voedingsleer studeren en raakte van zijn eetproblemen af. Nu biedt @drjoshuawolrich zijn 400.000 volgers wapens om voedingsonzin te doorprikken.

Als een arts hier niet immuun voor is, is niemand het?

“Met uitzondering van voedingsdeskundigen klopt dat. Je bent zeker niet dom als je valt voor pakweg intermittent fasting. We worden gebombardeerd met dubieuze informatie verpakt als wetenschap en omdat wij artsen geen opleiding voedingsleer krijgen, ben ik er ook ingetrapt. Nu ik wel voedingsdeskundige ben, wil ik helpen te voorkomen dat het anderen nog overkomt.”

Veel trendy diëten worden net aangeprezen door artsen.

“De kans dat een boek over voeding geschreven is door een arts, is vier keer groter dan de kans dat het is geschreven door voedingsdeskundige. Dat is een enorm probleem. Want de wetenschappelijke studie van de relatie tussen voeding en gezondheid is echt niet hetzelfde als geneeskunde. Onwetendheid over de fundamentele verschillen heeft geleid tot een afgrijselijke lading boeken van of met artsen die geen flauw idee hebben van waar ze het over hebben.”

Zo maakt Wolrich onder andere gehakt van het ‘Pioppi-dieet’ van cardioloog Aseem Malhotra, die stelt dat je kunt afvallen en diabetes type 2 kunt omkeren door koolhydraten te schrappen en enorme ladingen vetten te eten. Ook beveelt hij kokosolie aan. Dat bestaat nochtans voor 87 procent uit verzadigd vet, waarvan bekend is dat het je risico op hart- en vaatziekten verhoogt. Recent onderzoek bevestigt dat ook voor deze olie.

Een boek dat net op mijn bureau is beland heet Je lichaam in balans, en bepleit dan weer vetvrij en vegan eten. Het is geschreven door de Amerikaanse dokter Neil Barnard, voorzitter van het Physicians Committee for Responsible Medicine. Klinkt kwalitatief, toch?

“Een snelle Google-zoekopdracht leert dat dat comité een veganorganisatie is die op de vingers is getikt door de American Medical Association en dat Barnard een niet-praktiserende psychiater is die veganist werd. Check altijd wie je een magisch dieet verpatst. Als het een dokter is die geen voedingsdeskundige is, negeer dan alles. Ook dieetgoeroes en andere influencers verspreiden nutribullshit, maar door hun autoriteit verpatsen dokters hun onzin nog vlotter.”

Hoe kwaad bent u?

“Het is frustratie en die is groot. Er wordt veel schade aangericht door medici die dogmatisch stellen dat je gezonder wordt als je maar afvalt en dat afvallen een kwestie is van het juiste dieet. Dat klopt niet. Ons lichaam is erop ingesteld om gewichtsverlies tegen te gaan. Na een dieet komt bijna iedereen weer bij, niet zelden worden mensen zwaarder dan voorheen. Je band met eten raakt verstoord en je krijgt schuldgevoelens wanneer je weer een koekje eten, wat het risico op eetstoornissen vergroot.”

Een krantenkop luidt “Mediterraan dieet reduceert je risico op dementie met 72 procent”. Hoezo voeding is geen medicijn?

“Het mediterrane eetpatroon is erg gezond. Maar als je het in andere culturen introduceert, levert het niet alle bekende voordelen op. Want we eten in een omgeving, een cultuur. Wie veel zon en frisse lucht, dutjes, minder stress en sterke familiale en sociale banden heeft, zal ook gezonder zijn. In de regio rond de Middellandse Zee vind je dat allemaal vaker terug. Het kan dat deze levensstijl op lange termijn je hersenchemie positief beïnvloedt. Dat is echter iets anders dan zeggen: eet dit, dan krijg je geen dementie.

“We reduceren gezondheid te vaak tot enkel eten of zelfs tot één voedingsstof waar we genezende beloftes op plakken. Dat is hoe medicijnen werken, niet voeding. Medicatie kan fysiologische processen veranderen en pakweg je bloeddruk verlagen. Veel vezels eten verlaagt wellicht je risico op darmkanker wat, maar biedt geen garantie en als je die kanker al hebt, haalt het niets meer uit.

“En we eten geen aparte voedingsstoffen. Zo is er een onderlinge wisselwerking tussen voedingsstoffen in de context van iemands eetpatroon en leefstijl op manieren die met laboratoriumonderzoek niet te verklaren zijn. Toch hoor je dingen als ‘vette vis geneest auto-immuunziekten want het bevat anti-inflammatoire voedingsstoffenʼ. Dat houdt geen steek omdat voedselinname niet zo werkt. Net omdat artsen medicatie goed kennen en voeding slecht, zijn zij grote aanjagers van het misverstand dat voeding medicatie is.”

U stelt dat de Body Mass Index (BMI) bij het vuilnis moet. Is dat niet overdreven?

“De BMI is een statistische maatstaf voor bevolkingsonderzoek. Onder druk van lobbygroepen uit de afslankindustrie zijn artsen er individuen mee gaan indelen in te dun, gezond, te dik. Onderzoek van de Wereldgezondheidsorganisatie liet zien dat vanaf een BMI hoger dan 40 de gezondheidsrisico’s verhogen. Toch is beslist dat je vanaf een BMI van 30 obees bent. Dat is stigmatiserend. En uit studies blijkt dat een derde van de mensen met een gezond BMI eigenlijk ongezond is en dat een derde van de mensen met het etiket ‘obees’ metabool gezond is. We weten ook dat meer lichaamsvet niet per se gelinkt is aan gezondheidsrisico’s. Het hangt erg af van waar dat vet zit. Rond je organen is riskant, op heupen en dijen lijkt het eerder te beschermen tegen ziekte.”

Pikt u er niet de studies uit die passen bij uw idee dat meer wegen geen probleem is?

“Toponderzoekers stellen nu dat het verband tussen gewicht en gezondheid veel ingewikkelder is dan gedacht en ik volg rigoureus de wetenschap op. Maar zelfs als ik het mis heb over BMI en gezondheid, dan blijft het een feit dat diëten niet werkt en zorgt voor een ongezonde relatie met voeding. Waarom focussen we niet op meer gezonde dingen eten, in plaats van kilo’s verliezen? Studies wijzen uit hoe gezonde leefgewoonten zoals dagelijks minimaal vijf stuks groente en fruit eten en bewegen, matig zijn met alcohol en niet roken een positieve impact kunnen hebben op de gezondheid, ongeacht lichaamsomvang. Het ‘sterfteverschilʼ tussen mensen met een ‘normaleʼ en ‘obeseʼ BMI kan volledig verdwijnen bij wie die vier leefgewoonten toepast.”

U werkt als ziekenhuisarts. Toont Covid-19 niet dat overgewicht riskant is?

“Daar hoort flinke nuancering bij. Ten eerste weten we dat wie in armoede leeft gemiddeld meer weegt door onder andere door gebrek aan middelen, tijd, kwalitatieve winkels in de buurt. Ook zijn deze mensen meer aan het virus blootgesteld omdat ze vaker jobs en woningen hebben die geen telewerk of isolatie toelaten. Zij hebben zeker ook daardoor meer kans om ziek te worden en te sterven.

“Ten tweede is het verhoogde risico erg klein. Wie een BMI tussen 30 en 35 heeft en ‘obees’ wordt genoemd , heeft een sterfterisico dat 1,1 keer hoger ligt dan iemand met een gemiddeld gewicht. Voor wie tussen 35 en 40 zit, is dat 1,4. Maar een man zijn, verhoogt je risico met 1,6. Zwart zijn met 1,5. Niet gevaccineerd zijn met elf.”

Make carbs great again, vraagt u. Is activisme voor pasta, brood en suiker echt nodig?

“Zeker. Koolhydraten worden al lang onterecht gedemoniseerd. Hierover circuleert de meeste desinformatie. Zo zijn lowcarbdiëten populair omdat je aanvankelijk volume verliest, maar het is water, geen vet. En je hebt vast al gehoord dat je insuline piekt als je een taartje eet en dat je zo meer vet opslaat. Dat is onzin, zoals ik uitleg in mijn boek. Slechts 4 procent van de mensen heeft insulinepieken na suikerrijke maaltijden.

“Studies tonen ook dat te veel koolhydraten eten niet tot meer gewichtstoename leidt dan te veel vetten of eiwitten eten en dat er geen verschil is in gewichtsverlies tussen wie een lowcarbdieet of een ander dieet volgt. Het is ook geen toeval dat je je erg belabberd voelt als je suikers zwaar inperkt. Ze zijn de voornaamste energiebron van je hersenen.”

Sommigen die het ketodieet volgen roeren boter in hun koffie. Wat zijn misverstanden over vetten en zuivel?

“De lijst is lang. Zo lokt zuivel geen ontstekingsreacties of borstkanker uit. Dat laatste zou komen door het vrouwelijke hormoon oestrogeen in zuivel. Maar de hoeveelheid in een glas melk is 28.000 keer lager dan de hoeveelheid die een vrouw dagelijks aanmaakt. 

“Wat je zeker moet weten over vet is dat verzadigd vet onmiskenbaar je risico op hart- en vaatziekte vergroot. Maar door de specifieke samenstelling van zuivel geldt dat niet voor kaas, yoghurt, melk of room. Roomboter is daar dan wel een uitzondering op. Consumeer je dat met mate, dan is er geen probleem. Maar wie een ketodieet volgt en vooral vetten eet, zit al snel aan twee keer zoveel verzadigd vet als aanbevolen. Dat zeer restrictief dieet, dat gebaseerd is op een verkeerd begrip van hoe ons lichaam werkt, verhoogt dus je kans op hart- en vaatziekten.”

Waarom noemt u een ander populair dieet, intermittent fasting, een ‘bevoorrechte uithongering’?

“We vasten al zeer regelmatig, namelijk ‘s nachts. Kiezen om jezelf overdag een periode uit te hongeren is een voorrecht dat velen niet hebben. Verder is de kans groot dat vasten om af te vallen je gevoel voor honger en verzadiging verknoeit. Na honger volgt vaak overeten. Onderzoek toont dat dat een voorspellende factor kan zijn voor boulimie. Niemand zou het in zijn hoofd halen om het gevoel dat je moet plassen uren te negeren. Waarom zouden we dat met een even natuurlijk signaal als honger wel doen?”

Hoe staat u tegenover veganisme?

“Ook ik vind dat we het best minder vlees eten. En veganisme kan erg gezond zijn, op voorwaarde dat je een B12-supplement neemt en waakzaam bent voor een ijzertekort. Wel zijn er heel wat mensen die het gebruiken als vermomming voor een eetstoornis. Dat het een ethische keuze is waar niemand iets tegenin kan brengen, is dan handig. Als voedingsdeskundige zie ik hoe deze mensen hun krampachtige relatie met eten zouden kunnen herstellen door dierlijke voeding wel toe te laten.

“Sommige veganistische organisaties verspreiden ook onwaarheden over dierlijke voeding en gezondheid. Het is niet omdat planten eten gezond is en we dat meer moeten doen, dat dierlijke producten ongezond zijn. Jaag mensen alsjeblieft niet nog meer schrik aan voor eten. Het is door alle nutribullshit al zo gecompliceerd.”

Heeft u echt geen tip om eindejaarskilo’s eraf te krijgen?

“Helaas. Een veel gezonder en haalbaarder doel is de afvalobsessie los te laten en weer te luisteren naar je lichaam. Alleen zo kunnen we opnieuw genieten van eten. We realiseren ons niet hoe stressvol eten nu is.”

Het valt op dat u niet eens zegt: beweeg meer en eet minder.

“Als ik je drie weken in een labo opsluit, laat fitnessen en minder eten geef, zal je zeker afvallen. Die kilo’s komen er nadien weer bij en vooral, we leven niet in een labo. Enorm veel factoren bepalen wat en hoeveel we eten en hoe ons lichaam ermee omgaat. Denk aan gewoontes, inkomen en cultuur, maar ook stress en slaap.”

Hoe hebt u de afvalobsessie zelf kunnen loslaten?

“Dankzij voedingsdeskundigen op sociale media. Ik heb intuïtief eten ontdekt, waarbij je de dieetcultuur verwerpt en jezelf alles toestaat. Dat klinkt contra-intuïtief, maar zo leer je opnieuw vertrouwen op je honger- en verzadigingsgevoel. Aanvankelijk at ik ook nog de hele bus Pringles leeg, maar door het schuldgevoel te laten varen, kon ik er op den duur zonder worsteling gewone porties van gaan eten. Let wel op dat je niet valt voor goeroes zoals Gwyneth Paltrow die nu ook van intuïtief eten een afvalmethode maken. Dat is het zeker niet. Ik hoop dat we deze figuren steeds meer uitlachen. Keto, vasten, lowcarb, het zou allemaal even lachwekkend moeten worden als claimen dat de aarde plat is.”

Voeding is geen medicijn. Kijk uit voor nutribullsh*it en trap niet in de dieetvalkuil. Joshua Wolrich. 21,99 euro, 352 pagina’s.