Koningin Paola in docu: "Jammer dat we het niet kunnen overdoen, belangrijk om je kinderen genegenheid te tonen"

Als je prinses Claire vraagt wat ze waardeert bij haar schoonmoeder koningin Paola, dan zegt ze: “Haar échte kant. Ze is rechtuit, niet diplomatisch. En onbedoeld komt dat soms aan.” Dat blijkt volop doorheen de hele documentaire “Paola, côté jardin” van de RTBF, die vandaag aan de pers is voorgesteld.

Daarmee ontdekken we een kant van koningin Paola die we nog niet zo goed kenden. Rechttoe rechtaan. Ze onderbreekt koning Albert als ze het niet eens is met wat hij zegt. Als de interviewer prinses Claire vraagt om haar te beschrijven, zegt Paola: “Zal ik even weggaan?” Als graaf Bernard de Traux haar een compliment geeft over haar inzet voor kansarme jongeren bij de Stichting Koningin Paola, kijkt ze de interviewer aan en merkt nuchter op: “U ziet hoe moeilijk het is om jezelf niet heel belangrijk te gaan vinden.”

Ze is evengoed kritisch voor anderen als voor zichzelf. Onomwonden en met een ontwapenende eerlijkheid vertelt ze over haar leven, inclusief de fouten die ze maakte als echtgenote en als moeder. En even ongekunsteld praten haar man en haar kinderen met haar over verzoening en vergeving. 

Toen Albert en Paola elkaar leerden kennen, ging het allemaal erg snel. Te snel, zegt Paola nu: “We waren onze adolescentie nog niet helemaal ontgroeid. We waren allebei nog erg jong en we stapten de wereld in zonder er veel van te weten.”

Toen hij zijn aanzoek wilde doen, huurde Albert een auto om een tochtje rond Rome te maken. Hij zorgde ervoor dat Paola aan het stuur zat, vertelt hij: “Dan kon ze mij geen klap geven op het moment dat ik de aanzoek deed.”

Haar antwoord verraste Albert: “Laat me even nadenken. Ik wil er eventueel wel mee instemmen om met je te trouwen, maar ik wil zeker nooit koningin worden.” Waarom niet? vroeg Albert verbaasd. “Er zijn zoveel koninklijke koppen gerold”, zei Paola. “Kijk naar de Franse Revolutie. Ik wil niet dat mijn hoofd er afgehakt wordt, zoals bij de echtgenote van die arme Lodewijk XVI.” 

Paola geeft nu toe dat het een grapje was. Maar daarmee gaf ze aan dat ze wat meer tijd wilde om rustig aan de gedachte te wennen, en ook om elkaar beter te leren kennen. Dat was haar niet gegund.

Paola werd overdonderd toen ze voor het eerst in België aankwam. De paparazzi, de massale verering van de mensen, maar ook de strenge beperkingen van het hofleven, plots aangesproken worden als “Hoogheid” in plaats van “juffrouw Ruffo”. Het was erg veel ineens. 

“Ik ben geen vedette”, gaf ze toen al aan in een interview. Plots stond ze in een vreemd land in het centrum van de belangstelling, werd ze beoordeeld en kwam er ook alsmaar meer kritiek. 

Ook op haar beperkte talenkennis. En met haar aangeboren schuchterheid vond ze spreken in het openbaar al niet vanzelfsprekend. In de documentaire merk je dat Frans niet haar moedertaal is, ze moet soms zoeken naar een formulering. “En toen moest ik ook Nederlands leren. Dat was echt afzien. Ik heb ongelofelijke inspanningen gedaan waar niemand iets van weet.”

Een jaar na hun huwelijk trouwt koning Boudewijn met koningin Fabiola. Paola en Albert wordt meegedeeld dat ze nu wat meer op de achtergrond moeten verdwijnen. Albert is vaak op reis met een handelsmissie. Paola zit alleen thuis met de drie kinderen die er in snel tempo gekomen zijn. “Ik had geen echte rol meer, behalve dan de kinderen. Ik moest mijn leven herdenken.”

We weten ondertussen hoe dat afliep. Er kwamen spanningen, het huwelijk kwam onder zware druk te staan. En de kinderen waren daar de dupe van.

Als het gaat over hoe ze in die periode met hun kinderen omgaan is Albert opvallend openhartig: “Mijn vader was erg streng, en ik deed hem na, ik was ook heel autoritair met Filip. Toen was er een arts die zei: “Het gaat helemaal niet goed met uw zoon. Hij wordt ziek als u zo doorgaat.” Mijn reactie was om hem los te laten. Ik had het anders moeten aanpakken. Maar op dat moment heb ik mijn interesse voor hem laten varen.”

Vroeger waren kinderen nog de zorg van nanny’s en kindermeisjes, je had er personeel voor. “We zaten op een scharniermoment, toen de tijdsgeest omsloeg. Jonge ouders gingen daarna zélf veel meer tijd besteden aan hun kinderen” zeggen ze eensgezind. 

“En wij waren écht op weg naar een scheiding, als we ons niet op tijd herpakt hadden”, vult Paola aan. “Het is jammer dat we het niet kunnen overdoen. Ik begrijp nu hoe belangrijk het is om genegenheid te tonen aan je kinderen. Ik zocht ook mijn weg. Je wordt niet zomaar ouder van de ene dag op de andere.”

Het is de periode waarin Albert een langdurige verhouding heeft met Sybille de Selys Longchamps, met wie hij een dochter krijgt: Delphine. De documentaire gaat daar niet op in, de naam van Delphine valt nergens.

Wel komt een foto aan bod, waarop Paola ergens aan een strand loopt in het gezelschap van een man die zijn arm om haar middel legt  - en het is niet Albert. 

“Ik voel me daar niet schuldig over” zegt Paola zonder enig voorbehoud. “Het is de foto van een moment toen het écht niet ging. Dat was een beetje een egoïstische liefde. Dat zou ik onder gelijke omstandigheden niet meer doen. Maar ik heb nergens spijt van. Je ne regrette rien.”

“Ik was niet gelukkig” zegt Paola. “Ik heb een tijd van alles afstand genomen. Ik ben veel alleen geweest, tien jaar lang, tussen de jaren 70 en 80. Ik was heel ongelukkig en verdrietig. En er was dat gevaar van een scheiding.”

Bij een bijeenkomst om die scheiding te regelen komt het keerpunt, vertelt Albert: “De advocaten zeiden: als u gaat scheiden, gaan de kinderen naar u, niet naar uw vrouw. Dat heb ik niet geaccepteerd. Dat is niet juist. Kinderen hebben recht op hun moeder. Dat was mijn eerste reactie, en daar is de rest uit voortgekomen.”

Stap voor stap komt de verzoening, groeien ze weer naar elkaar toe. “Je moet het tijd geven. En dan spelen andere dingen. Er is geen haast meer, het gaat niet meer zo dringend om seks, er is tederheid. En dat is goed.” zegt Paola.

“We verheugen ons nu als we zien hoe magnifiek onze kinderen het doen, ook al hebben ze problemen gehad." zegt koning Albert. "Ze hebben allemaal hun kinderen uitstekend opgevoed.”

Die kinderen vertellen ook hoe zij dat allemaal hebben beleefd, Astrid en Filip zelfs terwijl ze naast hun moeder zitten.

“Ja, dat is geen geheim, we hebben eronder geleden", beaamt prinses Astrid. Maar ik hou van mijn ouders. En ik bewonder mijn moeder. Op alle moeilijke momenten was ze buitengewoon. Een grote dame, ze zei nooit iets slechts over iemand. Dat moet ik nog leren.” Ze wordt emotioneel als ze daaraan toevoegt: “Ik hou enorm veel van haar. Ik ben heel erg aan haar gehecht, echt waar.”

Net als schoonzus Claire vermeldt koning Filip hoe rechtuit zijn moeder is. “Ze is non-conformist” zegt hij: “en heel creatief, ze neemt veel initiatief. Maar vooral non-conformist.”

“We zijn als kinderen natuurlijk getuige geweest van moeilijke dingen, dingen die moeilijk waren voor de hele familie”, zegt Filip tegen zijn ouders. Hij zit in hun woonkamer in kasteel Belvédère, koningin Mathilde is erbij. 

”We hebben er allemaal veel onder geleden. Maar vandaag zijn jullie gelukkig. En dat is toch een overwinning. Je moet dat écht willen. Dat is moedig. En dat gaat niet vanzelf. Die verzoening en die vergeving, dat is van het moeilijkste wat er bestaat, maar ook van het meest grootse.”

Zelfs bij Prins Laurent kan er een compliment af: “Wat ik graag zou willen dat mijn kinderen van haar overnemen, is haar “drive”, de wil om dingen tot op het eind te verwezenlijken. Een passie hebben. Dat is iets wat je sterker maakt in het leven.”

Op verschillende momenten doorheen de hele documentaire blijkt dat die verzoening en vergeving er gekomen zijn vanuit een christelijke inspiratie. Op een bepaald moment blijkt een tafelgast bij de familie een priester te zijn. Even later zien we hem een mis opdragen in de tuin, waar de familieleden aan deelnemen. Ook prins Laurent.

Op het eind leest Paola een brief voor in het bijzijn van de kinderen van prins Laurent. “Ik vind het zinnetje van de kleine Theresia van Lisieux zo mooi: “Tot in de oneindigheid heb ik er nood aan om lief te hebben.”"

De documentaire schetst een erg menselijk verhaal, van moeilijke tijden, van verzoening, en van een familie die terug bij elkaar komt. Je kan het wellicht ook zien als een soort testament van Paola, die nu 84 is. 

“Mijn man is fantastisch” besluit Paola. ”Hij zegt altijd: je moet om jezelf kunnen lachen”. Op de vraag of ze opnieuw voor hem zou kiezen, zegt ze zonder aarzelen: “Ja. Rechtuit ja. Want ik vind dat hij echt uniek is.”