De vergeten kolonie van Leopold I voor arme lui: het verhaal achter de Verapazbrug die in Gent verrijst
De nieuwe Verapazbrug die in Gent wordt gebouwd, dankt haar naam aan een vergeten koloniaal verleden. Armere inwoners die in beluikjes leefden, werden midden de 19e eeuw met veel beloftes aan een gelukkig leven naar Verapaz, Guatemala gelokt. Die kolonie, die de steun van koning Leopold I kreeg, is nooit echt van de grond gekomen.
Bruggen krijgen altijd een naam, en vaak verwijst die naar een historische figuur, een stad of land. Dat is niet anders bij de Verapazbrug. Stadshistoricus Tina De Gendt doet het verhaal uit de doeken: "Het verhaal rond de naam Verapaz begint midden 19e eeuw. Toen werd Gent overspoeld door enorm veel migratie vanuit Vlaanderen."
Stadshistoricus Tina De Gendt over de vergeten Verapaz-kolonie
Testkolonie voor Leopold I
Er was heel veel armoede in die tijd, vertelt ze. "Duizenden mensen die in fabrieken werkten, probeerden te overleven voor een appel en een ei. Die leefden in de vele beluiken onder andere aan de Voormuide, waar de Verapazbrug gaat komen. In die periode kreeg België een kolonie in Guatemala, namelijk in het gebied Verapaz." Alta Verapaz is een departement in Guatemala in het midden van het land. De hoofdstad is Cobán.
Guatemala zag in die tijd potentieel in België, dat de koploper was van de industriële ontwikkeling, vertelt De Gendt. "Omdat er zoveel ingenieurs waren, wilde Guatemala die naar hen brengen om een industriële revolutie mee te maken." En de stad Gent had daar zo zijn eigen idee over: "Gent dacht: laten we mensen die we hier kwijt willen, naar daar sturen. Het gaat dan over de mensen die in de beluiken woonden."
Reclame om naar Verapaz te gaan
Om dat gedaan te krijgen werd er reclame gemaakt, en er werd zelfs een Gents lied "Wie gaat er mee naar Verapaz" geschreven. "Dat was gebruikelijk in die tijd. Op die manier werden mensen gemotiveerd om mee te gaan met de boot naar Verapaz."
De landgenoten die met zeilschepen naar Guatemala werden gebracht in 1834-1844, kwamen uit verschillende plaatsen uit Vlaanderen. Vaak waren dat Oost-Vlaamse dorpelingen die door hongersnood naar Gent kwamen en leefden in beluikjes. De Belgen die uiteindelijk overzee gingen, kwamen terecht in de baai van Santo-Tomas de Castilla, in de regio Verapaz.
Beluister hier een fragment uit het liedje "Wie gaat er mee naar Verapaz"
Er werd reclame gemaakt om Gentenaars naar Guatemala te lokken
In het filmpje hieronder vertelt Tina De Gendt het relaas van Verapaz:
Aan de wijk Voormuide in Gent was er een beluik (kleine arbeiderswoningen samen in een vaak doodlopend straatje) waar een groepje mensen had besloten om ervoor te gaan en naar de kolonie te reizen. "Die zijn toen met de noorderzon verdwenen. De jaren gingen voorbij en niemand heeft ooit nog iets van die mensen gehoord", vertelt De Gendt. De kolonie hield op met bestaan en niemand heeft ooit geweten wat er met de Gentenaars is gebeurd.
In de val gelokt?
Het vermoeden was er dat er toch iets mysterieus aan de hand was. "Want", zo zegt De Gendt. "Verapaz lijkt wel heel sterk op het Franse 'tu ne verras pas'. Je zal het nooit zien. Meer en meer begonnen mensen bang te zijn dat die Gentenaars in de val waren gelokt, naar de zee waren gestuurd om daar in het niets te verdwijnen."
Er blijkt nu dat er effectief een kolonie gesticht is door de Gentenaars
Later, nog niet lang geleden, vertelt De Gendt, is uitgekomen dat die mensen daar zijn toegekomen en een niet zo goed gelukte kolonie uit de grond stampten. "Het is dus echt gebeurd. Er zijn wel niet zo veel mensen die het overleefd hebben want op het schip is scheurbuik uitgebroken."
Belgische sporen in Verapaz
En blijkbaar zijn er in Verapaz zelfs nog sporen van die kolonie en de Belgische aanwezigheid te zien. "Er is daar een Belgische club die er nog steeds actief is. Dat is van mensen die afstammen van de Belgen en die nog steeds trots zijn op hun erfgoed."
Documentairemakers An Van Dienderen en Didier Volckaert verfilmden het verhaal, startend met een inwoner uit Verapaz met helblauwe ogen.
Opvangcentrum vluchtelingen en asielzoekers
De naam Verapaz wordt niet enkel aan de nieuwe Gentse brug gegeven. Vlak bij de geplande brug, in de buurt van het befaamde beluikje is er een opvangcentrum voor vluchtelingen en asielzoekers. "Dat centrum werd ook genoemd naar Verapaz. En met dezelfde betekenis zo'n beetje: mensen die met valse beloften naar hier worden gestuurd", zegt De Gendt nog.
De geschiedenis achter Verapaz, en andere verhalen uit de wijk de Voormuide in Gent, kan nog bekeken en gelezen worden op de tentoonstelling "De Vierkante Meter-Neuseplein & De Brugse Poort" in het stadsmuseum STAM tot 4 maart.
