Hoe de laatste horde naar een arbeidsdeal moeizaam genomen werd: fietskoeriers dan toch beter beschermd

Wat is eigenlijk het statuut van de mensen die op hun fiets maaltijden bezorgen voor platformen als Deliveroo of Uber Eats? In heel Europa woedt de discussie over wat nu eigenlijk je sociale rechten zijn in deze nieuwe arbeidsvorm. In Groot-Brittannië en Nederland oordeelde een rechter dat het werknemers zijn, een Brusselse rechtbank stelde eind vorig jaar dat ze zelfstandigen kunnen blijven.

De federale regering wilde nu zelf de puntjes op i zetten. De Vivaldi-partijen zaten tot twee uur ‘s nachts samen over de arbeidsdeal, een reeks hervormingen op de arbeidsmarkt. Bij de start stonden de liberalen en socialisten nog tegenover elkaar, maar finaal werd er een compromis bereikt.

De regering komt met een lijst van acht criteria, over de arbeidsomstandigheden, die een online platform krijgt voorgelegd. Als er daar drie van voldaan zijn, kan de persoon die ervoor werkt beschouwd worden als werknemer. Een voorbeeld: wanneer een platform bijvoorbeeld zelf de prijs voor de dienstverlening vastlegt, sancties oplegt als iemand niet presteert of een uurrooster opdringt, zou het neerkomen op gewone tewerkstelling. In het andere geval kunnen de platformwerkers aan de slag als zelfstandige. 

Veel hangt dus af van het platform en de organisatie daarvan, maar de basisvraag is telkens: kan de platformwerker in volle vrijheid en naar eigen inzicht werken? In dat geval is het een zelfstandige. Als de app de facto de koerier aanstuurt zoals een manager zou doen, geldt het werknemersstatuut. Het voorstel borduurde voort op een Europese richtlijn, waarbij vijf criteria naar voren worden geschoven.  

Voor alle duidelijkheid: Deliveroo of Ubereats zullen niet verplicht worden om hun fietskoeriers als werknemers aan te nemen. Wel is het zo dat als het tot een klacht komt via de inspectie of de vakbond die laatsten nu duidelijke criteria in handen hebben om dat statuut af te dwingen. De uitspraak van de Brusselse rechtbank eind vorig jaar had allicht anders uitgedraaid met deze regelgeving van kracht.

De socialisten eisten een betere bescherming voor de platformwerkers. Onder meer de fietskoerier-service ligt onder vuur vanwege slechte werkomstandigheden. De liberalen pasten voor al te strikte reglementering, omdat ze vreesden dat  de deeleconomie zo te zwaar zou worden tegengewerkt. In Spanje trok Deliveroo zich terug nadat een gelijkaardige regeling werd ingevoerd.  Belangrijk is dat de regering besliste dat iedere platformwerker een volwaardige verzekering tegen arbeidsongevallen moet krijgen, ongeacht zijn statuut als werknemer of zelfstandige.

Avondwerk als hefboom

Daarnaast gaat de regering om avondwerk in de e-commerce versoepelen. Vanaf 20 uur begint in principe al het regime van nachtarbeid. Die grens kan in een bedrijf nu worden opgetrokken naar 24 uur, van zodra één vakbond zijn fiat heeft gegeven. Toenmalig minister van Werk Kris Peeters (CD&V) werkte vorige legislatuur al een gelijkaardige regeling uit, maar die werd nooit toegepast op het terrein. 

Tegelijk kunnen bedrijven ook voor 18 maanden experimenteren met latere arbeidsuren, waar werknemers op vrijwillige basis kunnen intekenen. Daarna volgt overleg met de bonden om het systeem voort te zetten, bij te sturen of helemaal af te voeren. 

Een aantal grote bedrijven, zoals Colruyt, Ikea, Torfs en Vandenborre voerden de voorbije jaren al op eigen houtje een variant van avondwerk in, in overleg met de drie vakbonden. De hoop van werkgeversfederatie Comeos is dat andere bedrijven met deze twee maatregelen een hefboom in handen krijgen om dezelfde weg te volgen. Tot nu toe stelden de bonden zich steeds stug op als het daarover ging. Vooral voor de liberalen is deze deal een opsteker

Andere maatregelen van de arbeidsdeal waren al eerder bekend. Het gaat om een pakket waar in oktober al een akkoord over bestond bij de begrotingsopmaak, maar dat nog concreet moest worden uitgewerkt. Zo zal het straks mogelijk zijn om je werkweek uit te voeren in vier dagen tijd of één week meer uren te presteren om het de week nadien rustiger aan te doen. Ook zullen werknemers individueel recht krijgen op vijf dagen opleiding per jaar tegen 2025 en krijgen ze het recht om onbereikbaar te zijn buiten de kantooruren. Tot slot kan iemand na een ontslag tijdens zijn opzegtermijn al een opleiding starten bij een andere bedrijf. Beide werkgevers kunnen dan afspraken maken over wie welk deel van het loon uitbetaalt. Ook wordt er meer opleiding mogelijk gemaakt bij lange opzegtermijnen.

Moeizaam

Na de afspraken om de energiefactuur te milderen, sluit de regering opnieuw een akkoord, al ging het weer moeizaam. PS-voorzitter Paul Magnette zorgde vorige week nog voor extra politiek vuurwerk door in Humo te zeggen dat hij van België het eerste land zonder e-commerce te willen maken. Gisteravond blokkeerden de gesprekken nog heel lang over de regeling voor de platformwerkers. 

Voor Vivaldi zijn de arbeidsmarkthervormingen nochtans cruciaal. De regering wil via die weg de werkzaamheidsgraad - het aandeel van de actieve bevolking dat effectief aan de slag is - opkrikken naar 80 procent tegen 2030. Meer mensen aan de slag moeten de staatsfinanciën weer gezond maken en de pensioenen betaalbaar. De vraag is of dat dat met dit, toch nog eerder bescheiden pakket, gaat lukken.